Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Γρίλης (γκρινιάρης) είναι το παρατσούκλι που έδωσε ο λαός στον Απρίλη . Είναι ο μήνας που εξαντλούνταν τα αποθέματα της προηγούμενης συγκομιδής και παραμόνευε το φάσμα της πείνας. Αυτό επέφερε γκρίνια στην οικογένεια, μια και δεν υπήρχαν άλλα αποθέματα. Και τιναχτοκοφινίτης, επειδή τίναζαν τα κοφίνια για να τα καθαρίσουν από τα υπολείμματα σιταριού και κριθαριού που φύλαγαν σε αυτά. Απρίλης και άνοιξη είναι αξεχώριστα, γι’ αυτό ο λαός τον αποκαλεί και «Ανοιξιάτη». Τον λέει και «Λαμπριαρή» ή «Λαμπριάτη», αφού τυχαίνει και πέφτει η ανάσταση αυτόν το μήνα. Η γιορτή του Αγίου Γεωργίου του δίνει το όνομα Αϊγιωργίτης (ή Αϊγιωργάτης). Τέλος, είναι ο Τριανταφυλλάς και Κερασάρης εκεί όπου πρωτοβγαίνουν τα κεράσια.
Είναι ταυτισμένος με την άνοιξη, με το άνοιγμα της φύσης, επειδή τότε ανοίγουν όλα τα άνθη και μπαίνουν στη φάση της καρποφορίας, με το κελάηδημα των πουλιών. Ανοίγουν τα λουλούδια, τα δέντρα, ο καιρός. «Πάλι γελά ο Απρίλης / Κι είναι Θεού χαρά,/ Χίλια διαμάντια παίζουν/ Στα γαλανά νερά». Κατά την κυρίαρχη εκδοχή, σε αυτό οφείλει το όνομά του. Aperio στα λατινικά σημαίνει ανοίγω. Γι’ αυτό οι Ρωμαίοι τον τέταρτο μήνα του ημερολογίου τους τον ονόμασαν Απρίλιο (Aprilius). «Ρωμαίοι Απρίλιον οιονεί ανοικτικόν του καιρού φάσιν», Ιωάννης Λαυρέντιος ο Λυδός, περ. 520 μ.Χ.
Αυτή η ετυμολόγηση είναι η κυρίαρχη και γίνεται αποδεκτή μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με άλλη νεότερη εκδοχή, το όνομα του μήνα προέρχεται από το υποκοριστικό Αφρώ (=Αφροδίτη) και τον ετρουσκικό τύπο apru, απ’ όπου τον πήραν οι Ρωμαίοι. Η ετυμολόγηση αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι οι Ρωμαίοι αφιέρωσαν το μήνα στη θεά Αφροδίτη. Την τιμούσαν όλες οι γυναίκες την 1η του μήνα κάθε χρόνο, αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. «Αι σεμναί γυναίκες (δηλαδή οι αρχόντισσες) «υπέρ ομονοίας και βίου σώφρονος ετίμων την Αφροδίτην», ενώ «αι του πλήθους γυναίκες», για να τιμήσουν την Αφροδίτη, πήγαιναν την πρωταπριλιά να λουστούν στα λουτρά των αντρών — πράγμα, φυσικά, έξω από τα καθιερωμένα — και στα μαλλιά τους φορούσαν στεφάνια από μυρσίνη. Υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες για τη μυρσίνη. Ομως, ένα είναι φανερό: Οι γυναίκες του πλήθους ήταν πολύ πιο κοντά στη φύση από τις σεμνές γυναίκες που επικαλούνταν την Αφροδίτη να τις βοηθήσει να ζήσουν «βίον σώφρονα». Τέλος, ήταν αφιερωμένος και στο θεό Απόλλωνα, από τη λαϊκή ονομασία του οποίου (Aperta) ίσως προήλθε το όνομά του.
Την πρωταπριλιά το ‘χουμε σε καλό να λέμε ψέματα εν είδει αστεϊσμού. Γελούμε τους φίλους είτε για να προκαλέσουμε το γέλιο είτε το πρωταπριλιάτικο ψέμα θα ξεγελάσει κάθε επίφοβο δαίμονα (ή «εχθρό») και θα δώσει την ευτυχία στο νικητή της ψευδολογίας. Είναι ένα είδος μαγικής πάλης για την επικράτηση του καλού (νικητής είναι ο πιο έξυπνος, που δε γελάστηκε). Είναι ένα έθιμο που ήρθε στην Ελλάδα από τη Γαλλία την εποχή των Σταυροφοριών.
Δημιουργός και διαχειριστής του Ατέχνως. Δημοσιογράφος — Συγγραφέας. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Από το 1991 έως το 2013 εργάστηκε στον Ριζοσπάστη. Από το 2013 αρθρογραφεί σε διαδικτυακά Μέσα. Από το 2010 συνεργάτης του περιοδικού «Θέματα Παιδείας».
Facebook
