Πρωτοχρονιά 1947: Τα κορίτσια της Παιδοπόλεως Μερίμνης…

Μία απ’ τις πιο μαύ­ρες σελί­δες της σύγ­χρο­νης Ιστο­ρί­ας του τόπου είναι η δημιουρ­γία των «ανα­μορ­φω­τη­ρί­ων» από την Φρει­δε­ρί­κη και ο εγκλει­σμός εκεί χιλιά­δων παι­διών, που τα ξερί­ζω­σαν απ’ τον τόπο τους, για να τα κλεί­σουν στις περι­βό­η­τες «παι­δου­πό­λεις». Πρό­κει­ται για ένα εγκλη­μα­τι­κό σχέ­διο αρπα­γής παι­διών, στην πιο τρυ­φε­ρή τους ηλι­κία (από 5–6 χρό­νων μέχρι 16–17), που κατα­στρώ­θη­κε και οργα­νώ­θη­κε υπό την προ­σω­πι­κή επο­πτεία της βασί­λισ­σας Φρει­δε­ρί­κης και είχε την πλή­ρη στή­ρι­ξη των τότε κυβερ­νή­σε­ων και φυσι­κά των ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυνά­με­ων. Ε, αυτό ακρι­βώς το παι­δο­μά­ζω­μα η αστι­κή τάξη έχει επι­χει­ρή­σει ξανά και ξανά να το καθα­γιά­σει και αντί­στρο­φα επι­χει­ρεί να καταγ­γεί­λει το ΚΚΕ παρου­σιά­ζο­ντας την επι­χεί­ρη­ση σωτη­ρί­ας των παι­διών που οργά­νω­σε η Προ­σω­ρι­νή Δημο­κρα­τι­κή Κυβέρ­νη­ση, το 1948, ως παι­δο­μά­ζω­μα.

Πρω­το­χρο­νιά­τι­κες ευχές στη Φρει­δε­ρί­κη. Τα “κορί­τσια της Παι­δο­πό­λε­ως Μερί­μνης” στέλ­νουν ευχές γραμ­μέ­νες σε υπό­δειγ­μα της “Προ­νοί­ας Βορεί­ων Επαρ­χιών της Ελλά­δος”, φιλο­τε­χνη­μέ­νο με φωτο­γρα­φι­κό υλι­κό από τη ζωή στις παι­δο­πό­λεις. 1947

ℹ️  Τι ακριβώς, είχε συμβεί;

Στα χρό­νια του Εμφυ­λί­ου πολέ­μου, με την καθο­δή­γη­ση των Αμε­ρι­κα­νών και με βάση τη στρα­τη­γι­κή της κυβέρ­νη­σης της Αθή­νας για την εκκέ­νω­ση της υπαί­θρου ώστε να χάσει ο Δημο­κρα­τι­κός Στρα­τός κάθε δυνα­τό­τη­τα στή­ρι­ξης στο ντό­πιο πλη­θυ­σμό, οργα­νώ­θη­κε παράλ­λη­λα η μαζι­κή συγκέ­ντρω­ση και μετα­φο­ρά στα μεγά­λα αστι­κά κέντρα των παι­διών απ’ τα χωριά της Ηπεί­ρου, της Δυτι­κής και Κεντρι­κής Μακε­δο­νί­ας και της Θράκης.

Η Προ­σω­ρι­νή Δημο­κρα­τι­κή Κυβέρ­νη­ση υπο­λό­γι­σε σε 150.000 τα παι­διά που εκτο­πί­στη­καν από τις περιο­χές τους κι από τα οποία ένα μέρος ακο­λού­θη­σε τους γονείς στις πόλεις ενώ τα υπό­λοι­πα κλεί­στη­καν στα «ιδρύ­μα­τα» της Φρειδερίκης.

Σύμ­φω­να με στοι­χεία που περιέ­χο­νται στους φακέ­λους του Ιδρύ­μα­τος της Βασι­λι­κής Πρό­νοιας και βρί­σκο­νται στα Ιστο­ρι­κά Αρχεία του Μου­σεί­ου Μπε­νά­κη, τον Ιού­λη του 1947 εγκαι­νιά­στη­κε στο Ωραιό­κα­στρο Θεσ­σα­λο­νί­κης η πρώ­τη «παι­δού­πο­λη», στην οποία κλεί­στη­καν 500 παιδιά.
Στις αρχές του Σεπτέμ­βρη του ίδιου χρό­νου εγκαι­νιά­ζο­νται τέσ­σε­ρις νέες παι­δου­πό­λεις σε Ιωάν­νι­να, Λάρι­σα, Βόλο και Καβάλα.
Το Γενά­ρη του 1948 σ’ ολό­κλη­ρη την Ελλά­δα λει­τουρ­γούν 52 «παι­δου­πό­λεις», στις οποί­ες έχουν «μαντρώ­σει» 18.000 παι­διά, όπου εφαρ­μό­ζε­ται το σύστη­μα της «πει­θαρ­χη­μέ­νης δια­βί­ω­σης». Ο αριθ­μός αυτός αυξά­νε­ται για να φτά­σει αργό­τε­ρα τις 28.000 παιδιά.
Ο αριθ­μός των παι­διών των παι­δου­πό­λε­ων μέχρι το 1968 έφτα­σε τα 36.562!

Ο τίτλος του σχε­δί­ου ήταν κομ­ψός και αθώ­ος: «Ειδι­κό Πρό­γραμ­μα Απο­μά­κρυν­σης Παι­διών». Το εγκλη­μα­τι­κό σχέ­διο της αρπα­γής των παι­διών απ’ τις αγκα­λιές των μανά­δων τους εφαρ­μό­στη­κε ένα μήνα πριν την ίδρυ­ση του Οργα­νι­σμού με την επω­νυ­μία «Βασι­λι­κή Πρό­νοια Επαρ­χιών Βορεί­ου Ελλά­δος» (ιδρύ­θη­κε στις 10 του Ιού­λη 1947), που είχε τη μορ­φή Νομι­κού Προ­σώ­που Ιδιω­τι­κού Δικαί­ου. Συμπλη­ρώ­θη­κε, δε, με τη σύστα­ση Ερα­νι­κής Επι­τρο­πής με την επω­νυ­μία «Πρό­νοια Βορεί­ων Επαρ­χιών Ερά­νων».
Αργό­τε­ρα, μετο­νο­μά­στη­κε «Βασι­λι­κή Πρό­νοια». Αυτοί οι οργα­νι­σμοί λει­τουρ­γού­σαν στο πλαί­σιο του «Βασι­λι­κού Εθνι­κού Ιδρύ­μα­τος», που ξεκί­νη­σε τη «δρά­ση» του στις 25-Μάη-1947.

Το 1950 και μετά τη στρα­τιω­τι­κή ήττα του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελλά­δας, το Βασι­λι­κό Ιδρυ­μα επι­τρέ­πει την επι­στρο­φή στα χωριά τους «15.000 τρο­φί­μων παι­δου­πό­λε­ων, για ν’ απο­τε­λέ­σουν τους πυρή­νας του ελλη­νο­χρι­στια­νι­κού πολι­τι­σμού».
Το ερώ­τη­μα όμως είναι τι απέ­γι­ναν τα υπό­λοι­πα — αφού τότε υπο­λο­γί­ζο­νταν σε 28.000.

Το παι­δο­μά­ζω­μα της Φρει­δε­ρί­κης απο­τε­λεί μέρος του γενι­κό­τε­ρου σχε­δί­ου, που είχαν κατα­στρώ­σει στην Αθή­να οι Αμε­ρι­κα­νοί με εκτε­λε­στές το Γενι­κό Επι­τε­λείο Στρα­τού, που, μαζί με τη «μετα­κί­νη­ση» του πλη­θυ­σμού των χωριών, απο­σκο­πού­σε στην απο­κο­πή του ΔΣΕ απ’ τους κατοί­κους, οι οποί­οι βοη­θού­σαν τα τμή­μα­τα των ανταρ­τών με τρό­φι­μα. Πρω­ταρ­χι­κός όμως στό­χος του βασι­λι­κού και κυβερ­νη­τι­κού μηχα­νι­σμού ήταν ο εγκλει­σμός των παι­διών σε στρα­τό­πε­δα για να τα μετα­τρέ­ψουν σε γενί­τσα­ρους και να τα στρέ­ψουν ενά­ντια στους γονείς τους, που είχαν εντα­χθεί στο ΔΣΕ, που ανή­καν στο ΚΚΕ και γενι­κά στους αρι­στε­ρούς, προ­ο­δευ­τι­κούς ανθρώ­πους.

Απέ­να­ντι σε αυτή τη δια­μορ­φω­μέ­νη κατά­στα­ση ήρθαν να απα­ντή­σουν ο Δημο­κρα­τι­κός Στρα­τός, το ΚΚΕ και η Προ­σω­ρι­νή Δημο­κρα­τι­κή Κυβέρ­νη­ση, οργα­νώ­νο­ντας τη μετα­φο­ρά των παι­διών που κιν­δύ­νευαν απ’ τον πόλε­μο, το ανε­λέ­η­το κυνη­γη­τό των «μπου­ρα­ντά­δων», τα «ανα­μορ­φω­τή­ρια» της Φρειδερίκης.
Με τη συγκα­τά­θε­ση των γονιών τους — κι όπου δεν υπήρ­χαν, των στε­νό­τε­ρων συγ­γε­νών — μετα­φέ­ρο­νταν τα παι­διά στις Σοσια­λι­στι­κές, Λαϊ­κές Δημοκρατίες.
Ηταν μια οργα­νω­μέ­νη προ­σπά­θεια, που είχε την επο­πτεία οργα­νώ­σε­ων των Λαϊ­κών Δημο­κρα­τιών και είχε στό­χο να σωθούν τα παιδιά.
Επρό­κει­το για ένα παι­δο­σώ­σι­μο, την ώρα που η μοναρ­χο­φα­σι­στι­κή κυβέρ­νη­ση οργά­νω­νε παιδομάζωμα…

Η κατά­στα­ση που επι­κρα­τού­σε στις παι­δου­πό­λεις της Φρει­δε­ρί­κης ήταν απα­ρά­δε­κτη. Δεν είναι τυχαίο ότι κανέ­να απ’ τα έγκλει­στα παι­διά, όχι μόνο δεν πήγε στην τρι­το­βάθ­μια εκπαί­δευ­ση, αλλά δεν τέλειω­σε καν τη δευ­τε­ρο­βάθ­μια. Ενας πολύ μικρός αριθ­μός κορι­τσιών πήγε μέχρι 2η ή 3η τάξη του Γυμνα­σί­ου. Μόνο ελά­χι­στες εξαι­ρέ­σεις υπήρ­χαν και αυτές κάτω απ’ την προ­σω­πι­κή προ­σπά­θεια και κόπο των ίδιων των παιδιών.

Τα ήθε­λαν αμόρ­φω­τα και ανί­κα­να ν’ ανα­πτύ­ξουν την προ­σω­πι­κό­τη­τά τους. Οσα κορί­τσια δεν επέ­στρε­ψαν στα χωριά τους κι αργό­τε­ρα εγκα­τα­στά­θη­καν στις μεγα­λου­πό­λεις, μετα­τρά­πη­καν σε φτη­νή εργα­τι­κή δύνα­μη στα μεγά­λα υφα­ντουρ­γεία και καπνερ­γο­στά­σια (Ρετσί­να, Καρέ­λα, Σφα­έ­λου, Λανα­ρά, Παπα­στρά­του, Κερά­νη, κλπ.).

Την ίδια στιγ­μή, αυτά τα «ιδρύ­μα­τα» απο­τε­λού­σαν μια άκρως κερ­δο­φό­ρα επι­χεί­ρη­ση, όπου τα παι­διά χρη­σί­μευαν ως τζά­μπα εργά­τες. Σύμ­φω­να με τον απο­λο­γι­σμό δρά­σης για τη δεκα­ε­τία 1947 — 1957, τα κέρ­δη του ιδρύ­μα­τος «Βασι­λι­κή Πρό­νοια Βορεί­ου Ελλά­δος» απ’ την εκμε­τάλ­λευ­ση της υπο­χρε­ω­τι­κής εργα­σί­ας των κορι­τσιών των παι­δου­πό­λε­ων ανέρ­χο­νταν σε πολ­λά εκα­τομ­μύ­ρια δραχμές.
Χαρα­κτη­ρι­στι­κά να ανα­φέ­ρου­με ότι μόνο σ’ ένα χρό­νο το Βασι­λι­κό Ιδρυ­μα της Φλώ­ρι­νας — με τιμές 1949 — είχε κέρ­δη 1.005.000 δραχμές!
Τα κέρ­δη αυτά προ­έρ­χο­νταν «απ’ την πώλη­ση 170.608 φορε­μά­των, 90.936 πήχε­ων υφάσματος».
Στα 22 ταπη­τουρ­γεία — κιλι­μο­ποιεία, όπου πάλι κορί­τσια απ’ το παι­δο­μά­ζω­μα της Φρει­δε­ρί­κης εργά­ζο­νταν χωρίς αμοι­βή, κατα­σκευά­στη­καν χιλιά­δες χαλιά, που που­λή­θη­καν στην εσω­τε­ρι­κή αγο­ρά και στο εξωτερικό.
Το 1968 (!), τα ταπη­τουρ­γεία της Φρει­δε­ρί­κης έφθα­ναν τα …65.

Την κατά­στα­ση, όμως, που επι­κρα­τού­σε στα «ανα­μορ­φω­τή­ρια» της Φρει­δε­ρί­κης δεν μπο­ρεί να την περι­γρά­ψει καλύ­τε­ρα παρά ένα απ’ τα παι­διά. Να πώς την περι­γρά­φει ο Γιώρ­γος Χατζά­το­γλου, ο οποί­ος ήταν απ’ τα παι­διά του παι­δο­μα­ζώ­μα­τος της Φρειδερίκης:

«(…) Το στρα­τό­πε­δο είχε φρου­ρά και ήταν περι­φραγ­μέ­νο με συρ­μα­τό­πλεγ­μα 4 μέτρα ύψος. Υπήρ­χαν παι­διά ηλι­κί­ας από 2 μέχρι 16 και 17 χρό­νων, που έκλαι­γαν για­τί είχαν με τη βία απο­χω­ρι­στεί απ’ τους γονείς τους. Μένα­με σε τολ, που το καλο­καί­ρι οι λαμα­ρί­νες τους καί­γα­νε και το χει­μώ­να πάγω­ναν. Κοι­μό­μα­σταν σε σιδε­ρέ­νια κρε­βά­τια, σε τρεις σει­ρές και χωρι­σμέ­να κατά 25άδες. Με την άφι­ξή μας στο Καστρί, μας μοί­ρα­σαν στρα­τιω­τι­κές φόρ­μες. Πρώ­το μέλη­μά τους ήταν να μας στεί­λουν ιερο­κή­ρυ­κα, να δημιουρ­γή­σουν κατη­χη­τι­κά και στε­λέ­χη προσκόπων.

Θυμά­μαι ότι σε όλους τους τοί­χους ήταν ζωγρα­φι­σμέ­νη μια μορ­φή ενός αγριαν­θρώ­που γενειο­φό­ρου με μια χατζά­ρα στο στό­μα, που έστα­ζε αίμα, να αρπά­ζει απ’ την αγκα­λιά της μάνας το παι­δί της. Επί­σης, στους τοί­χους υπήρ­χαν συν­θή­μα­τα για το έθνος και τη βασί­λισ­σα Φρει­δε­ρί­κη. Μέσα σ’ αυτό το κλί­μα γίνο­νταν η δια­παι­δα­γώ­γη­ση και η νου­θέ­τη­ση για τη “μάνα μας” τη Βασί­λισ­σα. Νύχτα — μέρα αυτά διαρ­κώς μας έλε­γαν (…)».

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Δημή­τρης Σέρ­βος, «Το παι­δο­μά­ζω­μα και ποιοι φοβού­νται την αλή­θεια», εκδό­σεις «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», 2001.

Βλ και |>

➕ βιβλιοθήκη της Βουλής

Οι λαοί δεν έχουν μόνο ήρω­ες, έχουν και καθάρ­μα­τα. Στην ιστο­ρία ενός τόπου δεν ανή­κουν μόνο οι ήρω­ες, ανή­κουν και τα καθάρ­μα­τα, που κι αυτά γρά­φουν ιστο­ρία. Άλλω­στε, σε μια δια­λε­κτι­κή αντί­λη­ψη των πραγ­μά­των, αν δεν υπήρ­χε άρνη­ση δεν θα υπήρ­χε ούτε κατάφαση.
Τού­τη η συνο­πτι­κή ιστο­ρία της Ελλά­δας, επι­μέ­νει περισ­σό­τε­ρο στα αρνη­τι­κά παρά στα θετι­κά γεγο­νό­τα της ιστο­ρί­ας μας. Δίνει δηλα­δή μεγα­λύ­τε­ρη σημα­σία στους προ­δό­τες, τους δωσί­λο­γους όλων των περιό­δων και τους πατρι­δο­κά­πη­λους που δεν έλει­ψαν ποτέ, παρά σ’ αυτούς που νοιά­στη­καν ειλι­κρι­νά για τού­τον τον δύσμοι­ρο τόπο, που συνε­χί­ζει να υπο­φέ­ρει από έλλει­ψη ιστο­ρι­κής ειλικρίνειας.
Οι ρήτο­ρες των δύο εθνι­κών επε­τεί­ων, που είναι δύο ίσως για­τί μία δε φτά­νει για να κατα­λά­βου­με πως είμα­στε Έλλη­νες, δε θα βρουν τίπο­τα χρή­σι­μο γι’ αυτούς σε τού­το το βιβλίο. Οι δάσκα­λοι όμως θα μπο­ρού­σαν κάλ­λι­στα να το χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν σαν βοή­θη­μα αλλά και σαν συμπλή­ρω­μα στις επι­σή­μως λογο­κρι­μέ­νες σχο­λι­κές ιστο­ρί­ες, που στο­χεύ­ουν μάλ­λον στην απο­βλά­κω­ση παρά στην εγρή­γορ­ση των Ελλη­νο­παί­δων, που όντας βου­τηγ­μέ­να από τρυ­φε­ρής ηλι­κί­ας στο θεσμο­θε­τη­μέ­νο ιστο­ρι­κό ψέμα θα ήταν παρά­λο­γο να περι­μέ­νει κανείς να γίνουν κάπο­τε υπεύ­θυ­νοι και έντι­μοι πολί­τες ενός κρά­τους γεμά­του απατεώνες.
Αυτό το βιβλίο αγα­πά­ει την Ελλά­δα. Και γι’ αυτό δεν την κολα­κεύ­ει. Λέει τα σύκα σύκα και τους προ­δό­τες προ­δό­τες και όχι εθνι­κούς ήρω­ες. Θα μπο­ρού­σε να έχει τίτλο «Αρνη­τι­κή Ιστο­ρία της Νέας Ελλά­δας», αν η άρνη­ση δεν ήταν ανα­γκαία για την κατά­φα­ση. Συνε­πώς, αυτό το βιβλίο στο­χεύ­ει την κατά­φα­ση μέσα από την άρνη­ση, κατά την προ­τρο­πή του Τέο­ντορ Αντόρ­νο. (Από την παρου­σί­α­ση στο οπι­σθό­φυλ­λο του βιβλίου)