Πόσο χαίρομαι που δεν είμαι… χιμπατζής!

Γρά­φει ο Στέ­λιος Κανάκης //

Βεβαί­ως θα άξι­ζε να γνω­ρί­ζα­με και τη γνώ­μη των χιμπα­τζή­δων. Τι να νιώ­θουν που δεν είναι άνθρω­ποι; Μήπως χαί­ρο­νται που τελι­κά δεν είμα­στε εμείς χιμπα­τζή­δες; Μάλ­λον δεν θα το μάθου­με ποτέ.

Αν ήμουν χιμπα­τζής, είναι γεγο­νός πως δεν θα κιν­δύ­νευα να πνι­γώ από… στα­φύ­λι, όπως εικά­ζε­ται πως πέθα­νε ο Σοφο­κλής. Στους χιμπα­τζή­δες, αλλά και στους άλλους ανθρω­ποει­δείς πιθή­κους, η ανα­πνευ­στι­κή οδός είναι εντε­λώς ανε­ξάρ­τη­τη από την πεπτι­κή. Μπο­ρούν να κατα­πί­νουν και να ρου­φά­νε συγ­χρό­νως τη… μύτη τους. Στην περί­πτω­ση του χιμπα­τζή θα είχα αντι­τα­κτά δάκτυ­λα και στα πόδια, ιδιο­μορ­φία που δεν θα μου επέ­τρε­πε να φοράω επώ­νυ­μα παπού­τσια. Έστω και ξυπό­λη­τος όμως, θα είχα τη δυνα­τό­τη­τα ν’ απο­κτή­σω όποια χιμπα­τζί­να ήθε­λα, φτά­νει να διέ­θε­τα ικα­νή ποσό­τη­τα από μπα­νά­νες ή να σκό­τω­να το αρσε­νι­κό που την δια­φέ­ντευε. Στον κόσμο των ανθρώ­πων, απο­κτάς σύντρο­φο σε μικρή ηλι­κία και σώνει και καλά θα πεθά­νεις με τον ίδιο. Ακό­μη και όσοι τολ­μούν καμιά εξω­συ­ζυ­γι­κή περι­πέ­τεια δεν μπο­ρούν, σε καμιά περί­πτω­ση, να δια­σκε­δά­σουν αυτή την ανθρώ­πι­νη κατά­ρα. Αυτός είναι και ο λόγος που οι χιμπα­τζή­δες μας ρίχνουν κατα­κέ­φα­λα στο σεξ. Έχει απο­φαν­θεί και η επι­στή­μη περί αυτού: Η εναλ­λα­γή ερω­τι­κών συντρό­φων αυξά­νει τη λίμπι­ντο. Παρα­δό­ξως, ενώ τα βιβλία των ανθρώ­πων το γρά­φουν αυτό, οι ίδιοι φαί­νε­ται να το αγνο­ούν. Ή ακό­μη χει­ρό­τε­ρα, να επι­βά­λουν στους άλλους το αντίθετο.

Σαν χιμπα­τζής θα κιν­δύ­νευα να βρί­σκο­μαι κλει­σμέ­νος σ’ ένα κλου­βί, περί­γε­λος στα μάτια των πολι­τι­σμέ­νων εξα­δέλ­φων μου ή πει­ρα­μα­τό­ζωο. Θα μου πεί­τε ότι και πολ­λοί άνθρω­ποι – οι περισ­σό­τε­ροι γίνο­νται περί­γε­λος των ολί­γων, αλλά του­λά­χι­στον δεν τους έχουν πίσω απ’ τα κάγκε­λα. Συνήθως.

Δεν θα ‘χα ούτε τον θεό μου. Οι χιμπα­τζή­δες σαν πρω­τό­γο­να ζώα, δεν βρί­σκουν να έχουν ανά­γκη και δεν πιστεύ­ουν σε μια… ανώ­τε­ρη δύνα­μη. Θα κυκλο­φο­ρού­σα από δέντρο σε δέντρο και θα ‘χα το νου μου μη μου την πέσει κανέ­να φίδι, αιλου­ροει­δές, αετός, κανέ­να άλλο μεγα­λύ­τε­ρο ανθρω­ποει­δές ή στους ανθρώ­πους που είναι πιο επι­κίν­δυ­νοι. Στον ελεύ­θε­ρο χρό­νο μου θα ‘ξυνα τα τέτοια μου, θα με ξεψεί­ρι­ζε καμιά πρό­θυ­μη χιμπα­τζί­να και θα μ’ απα­σχο­λού­σε πώς θα διαιω­νί­σω τα εγω­ι­στι­κά μου γονί­δια και το πού θα βρω φρού­τα και καρπούς.

Όμως, δεν είμαι χιμπα­τζής. Κι αυτό μου φαί­νε­ται καλό. Αν και για πολ­λούς, μετα­ξύ των οποί­ων και ο Νίτσε[1], είμαι ακό­μη. Ίσως και σκουλήκι:

«Έχε­τε καλύ­ψει όλη την από­στα­ση από το σκου­λή­κι μέχρι τον άνθρω­πο και πολ­λά πράγ­μα­τα μέσα σας είναι ακό­μη του σκου­λη­κιού. Κάπο­τε ήσα­σταν πίθη­κοι, κι ακό­μη και τώρα ο άνθρω­πος είναι περισ­σό­τε­ρο πίθη­κος από τον όποιο πίθη­κο».

Εδώ που τα λέμε, δεν είναι και προς περη­φά­νια να ‘σαι χιμπα­τζής. Δεν αρθρώ­νει λόγο – πέρα από άναρ­θρες κραυ­γές, δεν πλέ­νε­ται, δεν ντύ­νε­ται, σκο­τώ­νει τους ομοί­ους του και τρώ­ει τα παι­διά τους.

Δεν γνω­ρί­ζει από ιδιο­κτη­σία – πέραν της περιο­χής της ομά­δας, αλλά έτσι μπο­ρεί να ‘ρθει ο κάθε μαλά­κας χιμπα­τζής να του πάρει τις μπα­νά­νες. Δεν εργά­ζε­ται, άρα κανείς δεν εκμε­ταλ­λεύ­ε­ται την εργα­τι­κή του δύνα­μη κι έχει μπό­λι­κο ελεύ­θε­ρο χρό­νο ν’ ασχο­λεί­ται μ’ ό,τι τέλος πάντων απα­σχο­λεί τους χιμπα­τζή­δες. Ακό­μη χει­ρό­τε­ρα, αγνο­εί το παρελ­θόν και δεν τον απα­σχο­λεί κανέ­να μέλ­λον. Το μέλ­λον στους χιμπα­τζή­δες έρχε­ται από μονά­χο του. Αν είσαι χιμπα­τζής, απλώς το συνα­ντάς το μέλ­λον σου. Και βεβαί­ως το απο­δέ­χε­σαι όποιο και να ‘ναι.

Πόσο δια­φο­ρε­τι­κά είναι με τους ανθρώ­πους! Σε αντί­θε­ση με τους χιμπα­τζή­δες έχουν τη δυνα­τό­τη­τα – όλοι ανε­ξαι­ρέ­τως, να γνω­ρί­ζουν το παρελ­θόν τους, γνώ­ση που την λένε ιστο­ρία. Διδά­σκο­νται από πού έρχο­νται, πού βρί­σκο­νται σήμε­ρα και για­τί υπάρ­χουν, και ως απο­τέ­λε­σμα αυτής τους της παι­δεί­ας, μπο­ρούν να δια­μορ­φώ­νουν το μέλ­λον τους. Κάποιοι λίγοι – ελά­χι­στοι που αδια­φο­ρούν, εξο­στρα­κί­ζο­νται πάραυ­τα από τις κοι­νω­νί­ες των ανθρώ­πων. Δια­θέ­τουν την ικα­νό­τη­τα να εκτι­μούν και να αξιο­λο­γούν το περι­βάλ­λον τους καλύ­τε­ρα από τους χιμπα­τζή­δες, ακό­μη και να παρεμ­βαί­νουν σ’ αυτό, έστω κι αν μερι­κοί – πάλι ελά­χι­στοι και παρα­δό­ξως, την έχουν χεσμέ­νη (την ικα­νό­τη­τα). Κατά­φε­ρε ως είδος να ανα­πτύ­ξει την επι­στή­μη, την οποία μέσω της τεχνο­λο­γί­ας την χαί­ρο­νται όλοι αδια­κρί­τως. Με την τεχνο­λο­γία που δια­θέ­τουν μπο­ρούν να ζουν άνε­τα. Μένουν σε σπί­τια όπου προ­φυ­λάσ­σο­νται από τις και­ρι­κές συν­θή­κες και δια­θέ­τουν όλες τις ανέ­σεις της επο­χής. Χαί­ρο­νται δημιουρ­γι­κά τον ελεύ­θε­ρο χρό­νο τους, μορ­φώ­νο­νται, καλ­λιερ­γού­νται, μετα­κι­νού­νται ασφα­λώς και τάχι­στα ακό­μη και από το ένα μέρος της Γης στο άλλο, γνω­ρί­ζουν πολι­τι­σμούς, κάνουν δια­κο­πές. Αν και έχουν όλοι τη δυνα­τό­τη­τα, απο­φεύ­γουν τα ιδιω­τι­κά μέσα για να εκμε­ταλ­λεύ­ο­νται κι αυτόν ακό­μη τον χρό­νο της δια­δρο­μής προς άγραν γνώ­σης. Συγκοι­νω­νί­ες… ανα­γνω­στή­ρια. Πόσο πίσω είναι οι… χιμπα­τζή­δες! Εκεί μετρά­ει η δύνα­μη, οι… μπα­νά­νες και η έντα­ση ερε­θι­σμού του αει­φα­νούς αιδοί­ου των χιμπα­τζί­νων. Αντι­θέ­τως, οι άνθρω­ποι προσ­δί­δουν σημα­σία στο ήθος, την καλ­λιέρ­γεια, τη μόρ­φω­ση, τις αξί­ες, τα ιδα­νι­κά. Κι αν τους τύχει και καμία στρα­βή (των ανθρώ­πων) με την υγεία τους,  περι­θάλ­πο­νται σε άρι­στα νοσο­κο­μεία, που είχαν εκ των προ­τέ­ρων προ­νο­ή­σει να υπάρ­χουν, τα οποία αν δύνα­το ο χιμπα­τζής να τα εκτι­μή­σει θα ήταν συνε­χώς άρρω­στος. Οι άνθρω­ποι γενι­κώς και σε πλή­ρη αντί­θε­ση με τους χιμπα­τζή­δες, επι­δει­κνύ­ουν ιδιαί­τε­ρη πρό­νοια για τους ανή­μπο­ρους και τους έχο­ντες ανάγκη.

Οι άνθρω­ποι έχουν ανα­πτύ­ξει την ικα­νό­τη­τα της αφη­ρη­μέ­νης σκέ­ψης. Συνε­πεία αυτού, κατά­φε­ραν να καλ­λιερ­γή­σουν τις τέχνες. Μπο­ρούν να σκέ­πτο­νται, να ονει­ρο­πο­λούν, να κάνουν σχέ­δια για το μέλ­λον. Εφηύ­ραν το λόγο και με τον συμ­βο­λι­σμό στην αρχή, την γρα­φή αργό­τε­ρα και τα ηλε­κτρο­νι­κά μέσα σήμε­ρα κατά­φε­ραν να συσ­σω­ρεύ­ουν γνώ­ση. Στην οποία και εμβρι­θούν ασυ­στό­λως. Μέσω της γνώ­σης κατά­ντη­σαν ικα­νοί για όλα. Μπο­ρεί βέβαια σε μερι­κούς από τους ανθρώ­πους να μην τους κόβει πως αν χώσουν ένα κλα­δά­κι σε μυρ­μη­γκο­φω­λιά θα βγά­λουν μυρ­μή­γκια – δεξιό­τη­τα που κατέ­χουν ακό­μη και τα χιμπα­τζη­δά­κια, αλλά εμείς οι άνθρω­ποι δεν τρώ­με μυρ­μή­γκια. Ακόμη.

Ένα έργο τέχνης, που κάποιοι άλλοι πριν απ’ αυτούς δημιούρ­γη­σαν, αρκεί για να κατα­κλυ­στούν από συναι­σθή­μα­τα. Γι’ αυτό και οι άνθρω­ποι εκτι­μούν την τέχνη. Κατά χιλιά­δες συσ­σω­ρεύ­ο­νται όπου αυτή εκδη­λώ­νε­ται, τα θέα­τρα ασφυ­κτιούν από κόσμο, ατέ­λειω­τες ουρές στις συναυ­λια­κές αίθου­σες, ανάρ­πα­στα τα εισι­τή­ρια στους κινη­μα­το­γρά­φους. Ομη­ρι­κές δημό­σιες διε­νέ­ξεις, εκτός από τη σημα­σία του έργου του κάθε Ομή­ρου της ανθρω­πό­τη­τας, ακό­μη και για την επί­δρα­ση των… κουαρ­τέ­των εγχόρ­δων του Μπε­τό­βεν στα αντί­στοι­χα του Σού­μπερτ. Ή για τον ξεφω­νη­μέ­νο ιδε­α­λι­σμό της θεω­ρί­ας του Μπιγκ Μπάνγκ. Στις πινα­κο­θή­κες πατείς με πατώ σε, οι έντυ­πες εκδό­σεις εξα­ντλού­νται αστρα­πιαία. Τα βιβλία είναι διά­σπαρ­τα στα σπί­τια. Τις Κυρια­κές όλοι ξυπνούν με την Καντά­τα του Καφέ του Μπαχ. Απο­λύ­τως δικαιο­λο­γη­μέ­να υπο­στη­ρί­ζουν πως με την παρου­σία τους και τα επι­τεύγ­μα­τά τους επήλ­θε ο εξαν­θρω­πι­σμός του πιθήκου.

Σε αντί­θε­ση με τους χιμπα­τζή­δες που σέβο­νται (ανα­γκα­στι­κά) τον δυνα­τό­τε­ρο, οι άνθρω­ποι – γι’ αυτό και είναι άνθρω­ποι, δεν μασά­νε με κάτι τέτοια. Εκτι­μούν εκεί­νους που πρό­σφε­ραν στην ανθρω­πό­τη­τα. Έχουν σε ιδιαί­τε­ρη υπό­λη­ψη τους ανθρώ­πους των γραμ­μά­των, των τεχνών, της επι­στή­μης. Όλους εκεί­νους που διέ­θε­σαν την ενερ­γη­τι­κό­τη­τα, τις ικα­νό­τη­τές τους, ίσως και την ίδια τη ζωή τους σε παναν­θρώ­πι­νες αξί­ες και ιδα­νι­κά. Οι χιμπα­τζή­δες, ως τέτοιοι, αγνο­ούν αυτούς τους όρους και τη σημα­σία τους. Αν και σ’ ένα βαθ­μό επι­δει­κνύ­ουν ακό­μη και αυτοί στοι­χεία αλτρουι­σμού και αλληλεγγύης.

Τέλος, οι άνθρω­ποι δεν είναι χιμπα­τζή­δες ώστε να τους κάθε­ται στο σβέρ­κο ο κάθε ένας δυνα­τό­τε­ρος χιμπα­τζής, να τους παίρ­νει τις χιμπα­τζί­νες και τα καλύ­τε­ρα φρού­τα. Έχο­ντας κατα­κτή­σει ένα υψη­λό επί­πε­δο γνώ­σης και πολι­τι­σμού, επι­λέ­γουν, με κρι­τή­ριο τα συμ­φέ­ρο­ντα όλων των ανθρώ­πων, εκεί­νους που μαζί τους θα οδη­γή­σουν την ανθρω­πό­τη­τα σ’ ένα καλύ­τε­ρο μέλ­λον. Σ’ ένα μέλ­λον όπου οι άνθρω­ποι θα έχουν μάθει και θα μπο­ρούν να δημιουρ­γούν και τα όποια κοι­νω­νι­κά παρά­σι­τα έχουν απο­μεί­νει, θα έχουν πάρει τη θέση τους στη χωμα­τε­ρή της ιστο­ρί­ας. Όπου θα υπάρ­χουν… μπα­νά­νες για όλους. Ακό­μη και για τους χιμπατζήδες!

[1] Φ. Νίτσε, «Τάδε έφη Ζαρατούστρας».

Στέλιος Κανάκης

Διδάσκει στην επαγγελματική εκπαίδευση και παράλληλα δραστηριοποιείται σε διάφορες επιχειρήσεις, κυρίως στο χώρο του βιβλίου. Έχει γράψει, υπό μορφή ημερολογίων, τα «Με τη μουσική του κόσμου», «Οι μουσικοί του κόσμου» και «Δώδεκα μήνες μουσική». Επίσης τα βιβλία «Ιερές Βλακείες», Εμπειρία Εκδοτική 1η και 2η έκδοση – Εκδόσεις Εντύποις 3η και 4η, το «Η Αγρία Γραφή», Εκδόσεις ΚΨΜ και το «Τ’ Άστρα στο κεφάλι μας», Εκδόσεις Εντύποις.
[email protected] Facebook: Stelios Kanakis /ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΝΑΚΗΣ