Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Πώς μεταδίδεται ο Covid-19 σε εσωτερικούς χώρους

Η αερο­με­τα­φε­ρό­με­νη μετά­δο­ση του SARS-CoV‑2 έχει σημα­ντι­κό ρόλο στη δια­σπο­ρά του ιού στους κλει­στούς χώρους, σύμ­φω­να με τους ερευ­νη­τές της επι­στή­μης των αερο­λυ­μά­των. Οι σχε­τι­κές μελέ­τες έχουν κατα­λή­ξει στο συμπέ­ρα­σμα πως ενώ η πιθα­νό­τη­τα αερο­με­τα­φε­ρό­με­νης μετά­δο­σης σε εξω­τε­ρι­κούς χώρους είναι εξαι­ρε­τι­κά χαμη­λή, στους εσω­τε­ρι­κούς χώρους, και δη σε εκεί­νους με υψη­λή συνά­θροι­ση ατό­μων, ακό­μη και η χρή­ση μάσκας προ­σώ­που προ­σφέ­ρει περιο­ρι­σμέ­νη προστασία.

«Η έρευ­να για τις αερο­με­τα­φε­ρό­με­νες ασθέ­νειες πριν από την τρέ­χου­σα παν­δη­μία είχε επι­κε­ντρω­θεί κυρί­ως σε ‘‘βίαια” φαι­νό­με­να εκπνο­ής, όπως το φτάρ­νι­σμα και ο βήχας. Λιγό­τε­ρη προ­σο­χή είχε δοθεί στη μετά­δο­ση αερο­λύ­μα­τος (aerosol), αλλά υπάρ­χουν σημα­ντι­κοί λόγοι να υπο­ψια­ζό­μα­στε, ότι αυτός ο τρό­πος μετά­δο­σης παί­ζει πολύ σημα­ντι­κό ρόλο στην υψη­λή μετα­δο­τι­κό­τη­τα της covid-19», ανέ­φε­ρε ο Κων­στα­ντί­νος Σιού­τας, καθη­γη­τής στο Τμή­μα Πολι­τι­κών Μηχα­νι­κών και Μηχα­νι­κών Περι­βάλ­λο­ντος και κάτο­χος της έδρας Fred Champion στο Πανε­πι­στή­μιο της Νότιας Καλι­φόρ­νιας (USC), σε δια­δι­κτυα­κή διά­λε­ξη με θέμα «Ο Covid-19 από τη σκο­πιά της επι­στή­μης των aerosol», που έδω­σε κατό­πιν πρό­σκλη­σης της Πολυ­τε­χνι­κής Σχο­λής του ΑΠΘ.

Όπως εξή­γη­σε ο κ. Σιού­τας χρειά­στη­κε χρό­νος για τους επι­στή­μο­νες των αερο­λυ­μά­των να πεί­σουν την ιατρι­κή κοι­νό­τη­τα ότι, λόγω του μικρού μεγέ­θους των αερο­λυ­μά­των και της δυνα­τό­τη­τάς τους να παρα­μεί­νουν στον αέρα αρκε­τές ώρες, σε συν­δυα­σμό με την ανε­παρ­κή γνώ­ση για την μετά­δο­ση του SARS-CoV‑2 μέσω στα­γο­νι­δί­ων, απαι­τεί­ται επα­νε­ξέ­τα­ση του τρό­που με τον οποίο δια­σπεί­ρε­ται ο ιός.

«Η κρί­σι­μη στιγ­μή ήρθε με τη δημο­σί­ευ­ση ενός ‘‘challenge document” με τίτλο ‘‘Είναι ώρα να αντι­με­τω­πι­στεί η μετά­δο­ση της Covid 19 μέσω του αέρα”, την 6η Ιου­λί­ου 2020, απευ­θυ­νό­με­νο στον Παγκό­σμιο Οργα­νι­σμό Υγεί­ας, υπο­γε­γραμ­μέ­νο από 239 δια­κε­κρι­μέ­νους aerosol επι­στή­μο­νες από όλο τον πλα­νή­τη. Τρεις μήνες αργό­τε­ρα, η θέση του ΠΟΥ έχει αλλά­ξει και ανα­γνω­ρί­ζε­ται ότι η αερο­με­τα­φε­ρό­με­νη μετά­δο­ση παί­ζει πολύ σημα­ντι­κό ρόλο», ανέ­φε­ρε ο καθηγητής.

«Πώς παράγονται τα αερολύματα με την αναπνοή και ομιλία»

Πώς γίνε­ται όμως η μετά­δο­ση του κορο­νοϊ­ού μέσω αερο­λυ­μά­των που παρά­γουν άτο­μα, τα οποία είναι προ­συμ­πτω­μα­τι­κά ή ασυμ­πτω­μα­τι­κά, χωρίς να φταρ­νί­ζο­νται ή να βήχουν;

«Οι άνθρω­ποι παρά­γουν μεγά­λες ποσό­τη­τες σωμα­τι­δί­ων κάτω των 5 μικρο­μέ­τρων (μm), καθώς ανα­πνέ­ουν και μιλούν. Αυτά τα εκπνε­ό­με­να σωμα­τί­δια έχουν τυπι­κά διά­με­τρο περί­που 1 μm ή μικρό­τε­ρη, και επο­μέ­νως είναι αόρα­τα με γυμνό μάτι. Οι περισ­σό­τε­ροι άνθρω­ποι που δεν είναι εξοι­κειω­μέ­νοι με τα αερο­λύ­μα­τα δε γνω­ρί­ζουν καθό­λου ότι υπάρ­χουν», ανέ­φε­ρε ο καθηγητής.

Σημεί­ω­σε, δε, πώς «ακό­μα και τα μεγα­λύ­τε­ρα σωμα­τί­δια που παρά­γο­νται από τον βήχα και το φτάρ­νι­σμα, είτε πέφτουν στο έδα­φος λόγω βαρύ­τη­τας μέσα σε λίγα δευ­τε­ρό­λε­πτα, είτε εξα­τμί­ζο­νται σε πολύ μικρό­τε­ρα μεγέ­θη, στην περιο­χή του 1 μικρο­μέ­τρου ή λιγό­τε­ρο και μένουν στον αέρα πολ­λές ώρες».

«Αυτά τα μικρό­τε­ρα σωμα­τί­δια ταξι­δεύ­ουν ελεύ­θε­ρα στον αέρα και μετα­φέ­ρουν το ιογε­νές τους περιε­χό­με­νο εκα­το­ντά­δες μέτρα από το σημείο εκπο­μπής τους», εξήγησε.

«Ένα σενάριο και τρεις υποθέσεις για τη διασπορά του SARS-Cov‑2 σε ένα εστιατόριο»

Πώς όμως υπο­λο­γί­ζε­ται το ιικό φορ­τίο που παρά­γε­ται από τα αερο­λύ­μα­τα σε έναν κλει­στό χώρο;

Ο κ.Σιούτας παρου­σί­α­σε ένα πιθα­νό σενά­ριο, με τρεις δια­φο­ρε­τι­κές υπο­θέ­σεις. Εξέ­τα­σε συγκε­κρι­μέ­να πόσο πιθα­νό είναι να μετα­δο­θεί ο ιός από ασυμ­πτω­μα­τι­κούς φορείς σε ένα εστιατόριο.

Το σενά­ριο αφο­ρά ένα εστια­τό­ριο γύρω στα 50 τετρα­γω­νι­κά μέτρα, με 3 μέτρα ύψος. Λαμ­βά­νε­ται υπό­ψη ότι με βάση τα υγειο­νο­μι­κά πρω­τό­κολ­λα στον χώρο αυτό υπάρ­χουν έξι τρα­πέ­ζια των τεσ­σά­ρων ατό­μων, συνε­πώς υπάρ­χουν 24 πελά­τες στο εστια­τό­ριο, οι οποί­οι θα παρα­μεί­νουν στον χώρο 2 έως 2,5 ώρες. Υπο­θε­τι­κά και με βάση επι­δη­μιο­λο­γι­κές μελέ­τες ένα ποσο­στό 10% ή δύο πελά­τες στους 24 είναι ασυμ­πτω­μα­τι­κοί φορείς και δεν το γνω­ρί­ζουν. Υπο­λο­γί­ζε­ται στη συνέ­χεια το ρίσκο των υπο­λοί­πων 22 να μολυν­θούν από τον ιό στο χρο­νι­κό διά­στη­μα της παρα­μο­νής τους στο εστιατόριο.

Οι τρεις δια­φο­ρε­τι­κές υπο­θέ­σεις που εξε­τά­ζο­νται είναι το εστια­τό­ριο να δια­θέ­τει μόνο φυσι­κό αερι­σμό, από παρά­θυ­ρα ή πόρ­τες, στη δεύ­τε­ρη περί­πτω­ση να δια­θέ­τει σύστη­μα εξα­ε­ρι­σμού και στην τρί­τη περί­πτω­ση να λει­τουρ­γεί και καθα­ρι­στής αέρα εσω­τε­ρι­κού χώρου.

Συνο­λι­κά ο κάθε ασυμ­πτω­μα­τι­κός φορέ­ας υπο­λο­γί­ζε­ται ότι μέσα σε δύο ώρες παρά­γει 12,6 ιικά αντί­γρα­φα RNA του SARS-CoV‑2, άρα οι δύο φορείς 25,2 ιικά αντίγραφα.

Έτσι, στην πρώ­τη περί­πτω­ση όπου υπάρ­χει μόνο φυσι­κός αερι­σμός η συγκέ­ντρω­ση του ιικού φορ­τί­ου στον χώρο είναι 0,15 ιικά αντί­γρα­φα RNA ανά κυβι­κό εκα­το­στό, στη δεύ­τε­ρη περί­πτω­ση με τη λει­τουρ­γία συστή­μα­τος εξα­ε­ρι­σμού στα 0,10 ιικά αντί­γρα­φα ανά κυβι­κό εκα­το­στό και στην τρί­τη με τη λει­τουρ­γία του καθα­ρι­στή η συγκέ­ντρω­ση πέφτει στα 0,034 ιικά αντί­γρα­φα ανά κυβι­κό εκατοστό.

Για να υπο­λο­γι­στεί το ρίσκο της μόλυν­σης για καθέ­ναν από τους μη ασθε­νείς πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται η συγκέ­ντρω­ση του ιικού φορ­τί­ου στον χώρο με τα κυβι­κά μέτρα αέρα που ανα­πνέ­ει κάποιος ανά δύο ώρες.

«Ξέρου­με ότι συνή­θως ένας άνθρω­πος όταν κάθε­ται ανα­πνέ­ει γύρω στα 0,8 κυβι­κά μέτρα μέσα σε μία ώρα . Για τις δύο ώρες που κάθε­ται κάθε πελά­της στο εστια­τό­ριο θα δού­με πόσα ιικά αντί­γρα­φα RNA του SARS-CoV‑2 θα έχει εισπνεύ­σει», διευ­κρί­νι­σε ο καθηγητής.

Συνε­πώς, με βάση το χει­ρό­τε­ρο σενά­ριο, όπου και ένα ιικό αντί­γρα­φο RNA είναι ικα­νό για να μολυν­θεί ένας άνθρω­πος, στην πρώ­τη περί­πτω­ση το ποσο­στό της μόλυν­σης είναι 24%, στο δεύ­τε­ρο 17% και στο τρί­το 5%. «Υπάρ­χουν πολ­λοί που θα πουν ότι θεω­ρη­τι­κά και ένα RNA copy μπο­ρεί να οδη­γή­σει σε μόλυν­ση, όμως συνή­θως χρειά­ζο­νται 20–50 ιικά αντί­γρα­φα. Από την άλλη όμως ο υπο­λο­γι­σμός της παρα­γω­γής ιικών αντι­γρά­φων ανά ml του σάλιου μας, αφο­ρά έναν μέσο όρο και υπάρ­χουν άνθρω­ποι που μπο­ρούν να παρά­γουν και 100 φορές περισ­σό­τε­ρα ιικά αντί­γρα­φα RNA, άρα αν λάβου­με υπό­ψη και αυτή την παρά­με­τρο ο υπο­λο­γι­σμός είναι αρκε­τά λογι­κός», εξή­γη­σε ο κ. Σιούτας.

«Είναι αποτελεσματικοί οι καθαριστές αέρα;»

Σε ό,τι αφο­ρά τον πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κό τρό­πο για να μειω­θεί η συμ­με­το­χή των αερο­λυ­μά­των στη δια­σπο­ρά του κορο­νοϊ­ού ο κ. Σιού­τας επι­σή­μα­νε ότι «τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι σήμε­ρα, όπως η τήρη­ση φυσι­κών απο­στά­σε­ων, το πλύ­σι­μο των χεριών, η απο­φυ­γή συνω­στι­σμού και η χρή­ση μάσκας προ­σώ­που, είναι όλα στη σωστή κατεύ­θυν­ση», όμως «αν και οι μάσκες είναι πολύ απο­τε­λε­σμα­τι­κές στο φιλ­τρά­ρι­σμα σωμα­τι­δί­ων μεγα­λύ­τε­ρων από 5 μικρο­μέ­τρων, η απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα τους μειώ­νε­ται στο 50% για μικρό­τε­ρα σωμα­τί­δια, ακό­μη και αν ένα άτο­μο φορά­ει την μάσκα σφιχτά».

«Η χρή­ση καθα­ρι­στών αέρα εσω­τε­ρι­κού χώρου και απο­τε­λε­σμα­τι­κών συστη­μά­των εξα­ε­ρι­σμού είναι επι­τα­κτι­κή για την προ­στα­σία του κοι­νού από την Covid19, ειδι­κά καθώς μπαί­νου­με στο χει­μώ­να. Η χρή­ση αυτών των συστη­μά­των θα πρέ­πει να συστα­θεί από τις αρμό­διες αρχές ως απο­λύ­τως απα­ραί­τη­τη για την εστί­α­ση, όπου οι άνθρω­ποι δεν μπο­ρούν να φορούν μάσκες ούτως ή άλλως, αλλά θα είναι επί­σης πολύ χρή­σι­μη για τη δημό­σια προ­στα­σία σε όλους τους άλλους χώρους, όπως νοσο­κο­μεία, σχο­λεία, ιατρεία, μέσα μαζι­κής μετα­φο­ράς, πολυ­κα­τα­στή­μα­τα και κατα­στή­μα­τα τρο­φί­μων», ανέ­φε­ρε ο καθηγητής.

Σχε­τι­κά με την επι­λο­γή κατάλ­λη­λου καθα­ρι­στή διευ­κρί­νι­σε: «Αυτοί οι φορη­τοί καθα­ρι­στές αέρα εξο­πλι­σμέ­νοι με φίλ­τρα υψη­λής από­δο­σης (HEPA), για την αφαί­ρε­ση σωμα­τι­δί­ων και μπο­ρούν να καθα­ρί­σουν πλή­ρως εσω­τε­ρι­κούς χώρους 50 ‑100 τετρα­γω­νι­κών μέτρων σε περί­που 15–20 λεπτά, ανα­λό­γως μοντέ­λου. Η επι­λο­γή του καθα­ρι­στή αέρα εξαρ­τά­ται κυρί­ως από τον όγκο του χώρου, όπου θα χρη­σι­μο­ποι­η­θεί. Ένας εμπει­ρι­κός κανό­νας λέει ότι ο ρυθ­μός ροής δειγ­μα­το­λη­ψί­ας του καθα­ρι­στή πρέ­πει να είναι τέτοιος ώστε ο όγκος του αέρα του συγκε­κρι­μέ­νου χώρου να περά­σει από τον καθα­ρι­στή και να φιλ­τρα­ρι­στεί περί­που 4 έως 5 φορές σε μία ώρα».

«Στην επο­χή της Ηούς», του Γιάν­νη Βεντούρα

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο