Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Σαμπαχατίν Αλί, Τούρκος συγγραφέας (1907–1948) 

 Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Ο Σαμπα­χα­τίν Αλί (Τουρκ: Sabahattin Ali) ήταν Τούρ­κος μυθι­στο­ριο­γρά­φος, συγ­γρα­φέ­ας, ποι­η­τής και δημο­σιο­γρά­φος και απο­τε­λεί έναν από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους εκφρα­στές τις ‘ταξι­κής λογο­τε­χνί­ας’ της Τουρ­κί­ας, συγ­γρα­φέ­ας με τον μυστη­ριώ­δη θάνα­το που κυνη­γή­θη­κε και φυλα­κί­στη­κε για τις πολι­τι­κές του ιδέες.

Προ­το­μή στη γενέ­τει­ρά του

Ο Σαμπα­χα­τίν Αλί γεν­νή­θη­κε στις 25 Φεβρουα­ρί­ου του 1907 στο σημε­ρι­νό Αρντί­νο της Βουλ­γα­ρί­ας, το οποίο τότε ανή­κε στο σαν­τζά­κι της Κομο­τη­νής. Αφού ολο­κλή­ρω­σε τις σπου­δές του στην Πόλη εργά­στη­κε ως δάσκα­λος στο Γιοζ­γκάτ, το Αϊδί­νιο, το Ικό­νιο και την Άγκυ­ρα για δύο χρό­νια. Εξ αιτί­ας αυτού κέρ­δι­σε μια υπο­τρο­φία από το υπουρ­γείο Παι­δεί­ας της Τουρ­κί­ας και πήγε για σπου­δές στη Γερ­μα­νία όπου και παρέ­μει­νε από το 1928 έως το 1930, εκεί έμα­θε Γερ­μα­νι­κά και όταν γύρι­σε στην Τουρ­κία δίδα­ξε την Γερ­μα­νι­κή γλώσ­σα σε Λύκεια στο Αϊδί­νιο και στο Ικόνιο.

Κατά τη παρου­σία του στο Ικό­νιο ο Sabahattin Ali έγρα­ψε ένα ποί­η­μα στο οποίο ασκού­σε κρι­τι­κή στην πολι­τι­κή του Ατα­τούρκ και οι αρχές τον συνέ­λα­βαν και φυλα­κί­σθη­κε για ένα χρό­νο. Το 1933 αφέ­θη­κε ελεύ­θε­ρος εξαι­τί­ας της αμνη­στί­ας που χορη­γή­θη­κε για τον εορ­τα­σμό τον 10 χρό­νων από την ίδρυ­ση της Τούρ­κι­κης Δημοκρατίας.

Τα επό­με­να χρό­νια ο Σ.Αλί θα μεί­νει άνερ­γος καθώς δεν θα κατα­φέ­ρει να επα­να­κτή­σει την άδεια διδα­σκα­λί­ας του. Ωστό­σο γρά­φο­ντας ένα ποί­η­μα υπο­τα­γής στον Ατα­τούρκ, διο­ρί­ζε­ται στο υπουρ­γείο Παι­δεί­ας, όμως θα φυλα­κι­σθεί ξανά και θα αφε­θεί τελι­κά ελεύ­θε­ρος το 1944.

Μαζί με τον Αζίζ Νεσίν και τον Ριφάτ Ιλγκάζ (επί­σης ποι­η­τές της ταξι­κής ποί­η­σης) κυκλο­φό­ρη­σαν μια εφη­με­ρί­δα, την «Μάρ­κο Πασά», αντί­θε­τη στο καθε­στώς χιου­μο­ρι­στι­κή εφη­με­ρί­δα η οποία κυκλο­φό­ρη­σε από τις 25 Νοεμ­βρί­ου του 1946 έως και τις 19 Μαΐ­ου του 1947. Η εφη­με­ρί­δα ήταν εβδο­μα­διαία και έβγαι­νε κάθε Παρα­σκευή, συνο­λι­κά δε κυκλο­φό­ρη­σαν 22 φύλ­λα. Η εφη­με­ρί­δα έως την δια­κο­πή της κυκλο­φο­ρί­ας της δέχθη­κε αρκε­τές μηνύ­σεις εξαι­τί­ας του σαρ­κα­στι­κού χαρα­κτή­ρα της. Εδώ να σημειω­θεί ότι το όνο­μα της η εφη­με­ρί­δα το πήρε από τον Μάρ­κο Πασά ή Μάρ­κο Απο­στο­λί­δη-Πιτσι­πιό Έλλη­να για­τρό του Οθω­μα­νι­κού Κρά­τους! Ο Σαμπα­χα­τίν συνε­λή­φθη για άρθρο του στην εφη­με­ρί­δα και κατα­δι­κά­στη­κε σε τρείς μήνες φυλάκιση.

Η δολοφονία του Σαμπαχατίν που συνεχίζει να διατηρεί ακόμη και σήμερα το μυστήριο της…

Μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση του ο Αλί θέλη­σε να περά­σει στην Βουλ­γα­ρία εξαι­τί­ας των οικο­νο­μι­κών προ­βλη­μά­των που αντι­με­τώ­πι­ζε και των δυσκο­λιών από τις συνε­χείς διώ­ξεις των αρχών, ωστό­σο δεν του δόθη­κε δια­βα­τή­ριο και απο­φά­σι­σε να δια­φύ­γει στη Βουλ­γα­ρία, όπου και δολο­φο­νή­θη­κε στα σύνο­ρα στο Κιρ­κλα­ρέ­λι. Πιθα­νο­λο­γεί­τε ότι τον δολο­φό­νη­σε ο οδη­γός του, Αλί Ερτε­κίν, ο οποί­ος δού­λευε ως πρά­κτο­ρας στη μυστι­κή αστυ­νο­μία και τον δολο­φό­νη­σε τον Αλί εξαι­τί­ας των πολι­τι­κών του πεποι­θή­σε­ων. Ο δολο­φό­νος του συγ­γρα­φέα αφέ­θη­κε ελεύ­θε­ρος λίγο μετά την σύλ­λη­ψη του με το νόμο αμνη­σί­ας που εκδό­θη­κε την ίδια χρο­νιά. Το τέλος για τον Σαμπα­χα­τίν Αλί γρά­φτη­κε στις 2 Απρι­λί­ου του 1948.

Ο συγγραφέας χωρίς τάφο…

Ο Σαμπα­χα­τίν Αλί , δολο­φο­νή­θη­κε στα σύνο­ρα της Τουρ­κί­ας με Βουλ­γα­ρία στο χωριό Sazara κοντά στο Κιρ­κλα­ρέ­λι , δεν επε­τρά­πη στην σύζυ­γο και την μητέ­ρα του η ανα­γνώ­ρι­ση του νεκρού (το πτώ­μα βρέ­θη­κε σε ένα ρυά­κι) και αργό­τε­ρα απο­μα­κρύν­θη­κε από εκεί όπου είχε εντα­φια­στεί για να κάνουν …έλεγ­χο. Κατό­πιν χάθη­κε!!! Συγ­γρα­φέ­ας χωρίς τάφο…

Η κόρη του Σαμπαχατίν Αλί η Φιλίζ.

Ο Σαμπα­χα­τίν Αλί από το γάμο του το 1935 με την Αλι­γιέ Αλί απέ­κτη­σε μία κόρη την Φιλίζ Αλί η οποία βίω­σε την δολο­φο­νία του πατέ­ρα της μαθή­τρια του δημο­τι­κού στα 11 μόλις χρό­νια της. Η Δρ. Filiz Ali μίλη­σε για τη ζωή της στο βιβλίο της «Nothing, It Hurts…» που κυκλο­φό­ρη­σε στην Τουρ­κία από την Yapı Kredi Publishing. Η δ.Φιλίζ Αλί η οποία έχει συνει­σφέ­ρει στις τέχνες και τον πολι­τι­σμό για πολ­λά χρό­νια και έχει εκπαι­δεύ­σει αμέ­τρη­τους καλ­λι­τέ­χνες σε αυτόν τον τομέα, αφιε­ρώ­νει μια ιδιαί­τε­ρη θέση στις δρα­στη­ριό­τη­τες του Sabahattin Ali στο χωριό Sazara του Kırklareli, γνω­στό ως το μέρος όπου βρι­σκό­ταν ο πατέ­ρας της Σαμπα­χα­τίν όταν δολοφονήθηκε:
«Ο βοσκός που βρή­κε το πτώ­μα του πατέ­ρα μου το 1992 ήταν ζωντα­νός. Μας πήγε στο σημείο όπου βρή­κε τον πατέ­ρα μου. Ήταν μια κοί­τη ρέμα­τος που την έλε­γαν Çatak. Ο βοσκός μας είπε όλες τις λεπτο­μέ­ρειες σαν να ξανα­ζού­σε εκεί­νη τη στιγ­μή. Από την άλλη, την προ­σο­χή μου τρά­βη­ξε ο ογκό­λι­θος στην άκρη του κάμπου πάνω από την κορυ­φο­γραμ­μή. Πέρα από τον βρά­χο ήταν η άβυσ­σος, το δάσος που απλω­νό­ταν από τον πυθ­μέ­να της αβύσ­σου προς τη Βουλ­γα­ρία μέχρι εκεί που έβλε­πε το μάτι. Ατε­λεί­ω­τα βου­νά και δάσος. Όπως ακρι­βώς στο ποί­η­μα του πατέ­ρα μου:
“Αν μια μέρα η καρ­διά μου μάθει / Το όνο­μά μου ανα­φέ­ρε­ται / Αν ρωτη­θεί κανείς για τον τόπο μου / Η κατοι­κία μου είναι τα βουνά”».

Η πέτρα στο σημείο δολο­φο­νί­ας του Σαμπα­χατ­τίν Αλί.

Στο σημείο της δολο­φο­νί­ας του Σαμπα­χα­τίν στο Sazara έχει τοπο­θε­τη­θεί μία πέτρα- μνη­μείο με αυτούς τους στί­χους του:
Başım dağ,
saçlarım kardır.
Benim meskenim dağlardır.
(Το κεφά­λι μου είναι βου­νό, τα μαλ­λιά μου είναι χιόνι.
Τα βου­νά είναι το σπί­τι μου).

Το αρι­στούρ­γη­μα του Σαμπα­χα­τίν Αλί: «Η Μαντό­να με το γού­νι­νο παλ­τό» ( Kurk Mantolu Madonna, στα Τούρ­κι­κα). Ο συγ­γρα­φέ­ας το κυκλο­φό­ρη­σε στην Τουρ­κία αρχές του 1940 για να περά­σει σχε­δόν απα­ρα­τή­ρη­το. Το βιβλίο στην Τουρ­κία επα­να­κυ­κλο­φό­ρη­σε μόλις το 2013 γνω­ρί­ζο­ντας τερά­στια επι­τυ­χία κι ανα­ζω­πυ­ρώ­νο­ντας το μυστή­ριο της δολο­φο­νί­ας του. Το «Η Μαντό­να με το γού­νι­νο παλ­τό» λόγω της μετά­φρα­σης του στην αγγλι­κή γλώσ­σα έγι­νε παγκό­σμια γνω­στό και κυκλο­φο­ρεί επί­σης μετα­φρα­σμέ­νο σε πολ­λές ξένες γλώσ­σες και πάντα με μεγά­λη επιτυχία.

Υπό­θε­ση: Ο νεα­ρός Ραΐφ Τούρ­κος μου­σουλ­μά­νος συνα­ντά στο Βερο­λί­νο του Μεσο­πο­λέ­μου την Μαρία Πού­ντερ Γερ­μα­νο­ε­βραία από την Τσε­χία, ένας νεα­νι­κός έρω­τας δύο ανθρώ­πων από άλλες χώρες και πολι­τι­σμούς. Ένα μικρό αρι­στούρ­γη­μα, ένας έρω­τας με απρό­σμε­νο τέλος που θα το δια­βά­σε­τε (το τέλος) στο best seller αυτό μυθι­στό­ρη­μα ‑όσοι δεν το έχε­τε ήδη διαβάσει‑, και που στην χώρα μας κυκλο­φό­ρη­σε από τις εκδό­σεις Ροές το 2019.

Αρκε­τοί ερευ­νη­τές της λογο­τε­χνί­ας θεω­ρούν το μυθι­στό­ρη­μα αυτό αυτο­βιο­γρα­φι­κό του συγ­γρα­φέα που όπως ήδη ανα­φέρ­θη­κε έζη­σε στο Βερο­λί­νο νεα­ρός κατά την διάρ­κεια των εκεί σπου­δών του.

Ο Σαμπα­χα­τίν Αλί θεω­ρεί­ται ένας από τους καλύ­τε­ρους μυθι­στο­ριο­γρά­φους της Τουρ­κί­ας όλων των επο­χών. Εκτός από το μυθι­στό­ρη­μα, «Kurk Mantolu Madonna» (Η Μαντό­να με το γού­νι­νο παλ­τό) έγρα­ψε επί­σης πολ­λά ποι­ή­μα­τα και διη­γή­μα­τα. και μετέ­φρα­σε μερι­κά κλα­σι­κά μυθι­στο­ρή­μα­τα στα τούρ­κι­κα. Εξέ­φρα­σε τις ανθρώ­πι­νες δυνά­μεις και αδυ­να­μί­ες με αρι­στο­τε­χνι­κό ύφος.

Στα έργα του ο Τούρ­κος, ο Έλλη­νας και ο Αρμέ­νιος ζουν αρμο­νι­κά και χαρά­ζουν το δρό­μο της εργα­τι­κής επα­νά­στα­σης, και αντί­πα­λοι είναι οι τσι­φλι­κά­δες που ελέγ­χουν το κρά­τος και το πλού­το. Οι μόνες δια­φο­ρές που υπάρ­χουν είναι οι ταξι­κές και όχι οι θρη­σκευ­τι­κές, φυλε­τι­κές κ.ά. Επη­ρε­ά­στη­κε αρκε­τά από τον Μαγιακόφσκι.

_________________________________
Πηγές: Τουρ­κι­κή ομά­δα Τέχνης: Guzel Sanatlar Kulubu/ en.wikipedia.org/ http://turkeyhistory.blogspot.com/ & Facebook: Kuzey Ormanlari Savunmasi./ Daily Sabah.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο