Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Η επανάσταση του 1959 ξεκίνησε ένα έργο κοινωνικής δικαιοσύνης και δικαιοσύνης, ένα γεγονός που θα άλλαζε πολιτικές σχετικά με το φύλο και τις σεξουαλικότητες, μεταξύ των βαθιών, ριζικών μετασχηματισμών στο έθνος και τον πολιτισμό του
Η επανάσταση του 1959 αντιπροσώπευε το επίτευγμα της εθνικής κυριαρχίας της Κούβας. την έναρξη ενός έργου κοινωνικής δικαιοσύνης και δικαιοσύνης · και την αρχή των μετασχηματισμών στο έθνος και τον πολιτισμό του, το πιο βαθύ και ριζοσπαστικό στην ιστορία τους.
Ένα γεγονός τέτοιου μεγέθους δεν θα μπορούσε παρά να αλλάξει εντελώς τις πολιτικές σχετικά με το φύλο και τις σεξουαλικότητες. Αυτή ήταν μια διαδικασία σύνθετης πολιτιστικής μεταμόρφωσης, που οδήγησε σε αντιπαραθέσεις και διάλογο μεταξύ γενεών, πολιτιστικών προτύπων, τάξεων και κοινωνικών στρωμάτων, όπου οι γυναίκες υπήρξαν πρωταγωνιστές και υποστηρικτές.
Σε αυτό το σενάριο ευρείας συμμετοχής, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ενέργειες για την εφαρμογή πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών που τροποποίησαν το ρόλο των ανδρών και των γυναικών στην κοινωνία και στην οικογένεια, στις σχέσεις των ζευγαριών, στις σεξουαλικότητες, στις διαγενεακές σχέσεις.
Μεταξύ του 1959 και του 1961, το νέο επαναστατικό κράτος ενέκρινε σημαντικούς νόμους που ανταποκρίνονταν σε μακροχρόνιες φιλοδοξίες που απογοητεύτηκαν από την πολιτικοποίηση των παραδοσιακών κομμάτων, τη διαφθορά και τη δουλειά τους στο ισχυρό έθνος στον Βορρά. Σημαντικό μεταξύ αυτών ήταν ο Θεμελιώδης Νόμος της Δημοκρατίας της Κούβας, που εγκρίθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1959, ο οποίος θεσπίζει ίσους μισθούς για άνδρες και γυναίκες.
Στις 23 Αυγούστου 1960, η Ομοσπονδία Κούβων Γυναικών (FMC) ιδρύθηκε επίσημα ως ένα οργανωμένο μαζικό κίνημα γυναικών στην κοινωνία των πολιτών. Έκτοτε, οι γυναίκες εφάρμοσαν το δικό μας σχέδιο ενδυνάμωσης ως θέματα από το νόμο, με βαθύ αντίκτυπο σε όλη την κοινωνία, την πολιτική και τον πολιτισμό.
Ταυτόχρονα, προέκυψαν διάφορες πρωτοβουλίες ευρείας συμμετοχής των πολιτών, όπως δημοφιλείς κινητοποιήσεις για την υπεράσπιση τρομοκρατικών επιθέσεων που διοργάνωσε η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. γυναίκες ήρθαν στα σπίτια τους ντυμένοι ως μέλη της πολιτοφυλακής και η εικόνα τους σε αυτόν τον νέο κοινωνικό ρόλο έγινε καθημερινά.
Η ευρεία ένταξη των γυναικών στο χώρο εργασίας και ένα ευρύ φάσμα δημόσιων εκδηλώσεων είχε μεγάλο αντίκτυπο στη σεξουαλικότητα (Núñez, 2001). Η νέα κοινωνική κατάσταση των γυναικών συνέβαλε στην αλλαγή του κυρίαρχου αναπαραγωγικού προτύπου από έξι παιδιά ανά γυναίκα σε λιγότερο από ένα γιο ή κόρη ανά γυναίκα (Alfonso, 2006), αν και η τελευταία Εθνική Έρευνα Γονιμότητας αναφέρει ότι το αναπαραγωγικό ιδανικό για τις γυναίκες είναι 2,13 και για άνδρες 2.31 (ONEI, 2009).
Ως αποτέλεσμα της κοινής εργασίας του FMC και του νέου Εθνικού Συστήματος Δημόσιας Υγείας, το Εθνικό Πρόγραμμα Οικογενειακού Προγραμματισμού ιδρύθηκε το 1964 και το 1965 ο εθελοντικός τερματισμός της εγκυμοσύνης θεσμοθετήθηκε ως δωρεάν υπηρεσία, που εκτελείται από επαγγελματίες σε ιδρύματα δημόσιας υγείας.
Αυτό έγινε με στόχο τη μείωση της μητρικής θνησιμότητας και την προώθηση και εγγύηση του δικαιώματος των γυναικών να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις σχετικά με το σώμα τους.
Αυτές οι αποφάσεις, μαζί με άλλα εθνικά προγράμματα, συνέβαλαν στη μείωση της μητρικής θνησιμότητας, η οποία το 1959 ήταν 120 ανά 100.000 γεννήσεις, και έως το 1966 είχε μειωθεί σε 60. Η αυστηρή παρακολούθηση αυτού του δείκτη για τη μείωση των προβλέψιμων αιτίων της είναι μια συνεχής εργασία και ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία του Προγράμματος Μητέρας και Παιδιού του Υπουργείου, αναφέροντας ποσοστό 36 θανάτων ανά 100.000 γεννήσεις ζωντανών το 2019.
Σύμφωνα με τους δικούς του μηχανισμούς συμμετοχής, το 1972, το FMC δημιούργησε μια πολυτομεακή, διατομεακή ομάδα εργασίας για τη διαχείριση και ανάπτυξη ενός Εθνικού Προγράμματος Σεξουαλικής Εκπαίδευσης.
Ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας ήταν να ανταποκριθεί σε μία από τις προτάσεις που εξέφρασαν οι γυναίκες στις ετήσιες συνόδους ολομέλειας: να προετοιμαστούν για τη σεξουαλική εκπαίδευση προκειμένου να καθοδηγήσουν καλύτερα τις κόρες και τους γιους τους, και έτσι να αποφύγουν την αβεβαιότητα που υπέφεραν. Η Εθνική Ομάδα Εργασίας για τη Σεξουαλική Εκπαίδευση δημιουργήθηκε με αυτήν την υπόθεση.
Η σημασία της σεξουαλικής εκπαίδευσης αναγνωρίστηκε στο Δεύτερο Συνέδριο του FMC το 1974 και στο Πρώτο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας το 1975. Έκτοτε, η εκπαίδευση σεξουαλικότητας έχει εκφραστεί στην κρατική πολιτική, με τις οικογένειες και τα σχολεία να αναγνωρίζονται ως θεσμοί με τη μεγαλύτερη ευθύνη στο θέμα.
Οι πολιτικές της δεκαετίας του 1960 εκφράστηκαν σε νέους νόμους κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, κυρίως στον Οικογενειακό Κώδικα που υιοθετήθηκε το 1975 ως αποτέλεσμα μιας ευρείας διαδικασίας λαϊκής διαβούλευσης. Θεωρείται η πιο προηγμένη για την εποχή της σε ολόκληρη την ήπειρο, αναγνώρισε το δικαίωμα ανδρών και γυναικών στην πλήρη σεξουαλικότητα και να μοιράζονται τις ίδιες οικιακές και εκπαιδευτικές ευθύνες.
Ως αποτέλεσμα της πολιτικής που αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του 1970, η Κούβα ήταν η πρώτη χώρα που υπέγραψε και η δεύτερη επικύρωσε την κυβερνητική δέσμευση στη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW, 1979).
Ο κουβανικός πολιτισμός έχει μια ισχυρή πατριαρχική ισπανική-αφρικανική κληρονομιά, με μια μακρά ομοφοβική παράδοση, ένα μοντέλο κυριαρχίας που επιβάλλεται από το ισπανικό αποικιακό σύστημα και την επίσημη θρησκεία του, μαζί με μια παγκόσμια επιστημονική προσέγγιση που στιγματίζει την ομοφυλοφιλία.
Όταν θριάμβευσε η Επανάσταση, οι ιατρικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και νομικές επιστήμες σε όλο τον κόσμο πήραν θέσεις ενάντια στην ομοφυλοφιλία και την θεωρούσαν παράδειγμα ασθένειας, παραφροσύνης, ηθικής παρακμής και απόκλισης από τους κοινωνικούς κανόνες.
Δυστυχώς, η μονιμότητα της θεσμοθετημένης ομοφοβίας στις πρώτες δεκαετίες της Επανάστασης δεν έχει αναλυθεί σε όλη την πολυπλοκότητά της. Αυτή η κατάσταση αξιοποιείται από εκείνους που την βλέπουν μόνο ως ευκαιρία να επωφεληθούν από την καλά χρηματοδοτούμενη αγορά επιθέσεων κατά της Κούβας. Δεδομένης αυτής της πραγματικότητας, είναι σημαντικό τα θεσμικά μας όργανα να αναλύσουν κριτικά πρακτικές που δεν συνάδουν με το ανθρωπιστικό πνεύμα της επαναστατικής διαδικασίας.
Ο Ντέιβιντ Κάρτερ (2004), στο βιβλίο του Stonewall, σχετικά με τις διαμαρτυρίες που πυροδότησαν την ομοφυλοφιλική επανάσταση, έγραψε, το 1961, ότι οι νόμοι που ποινικοποιούν την ομοφυλοφιλία στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν πιο σκληροί από εκείνους στην Κούβα, τη Ρωσία ή την Ανατολική Γερμανία, χώρες που επικρίνονται συνήθως από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για τις «δεσποτικές μεθόδους» τους (Carter D., σελ. 16).
Η κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφιφυλόφιλων, των τρανσέξουαλ και των μεσοφυλικών ατόμων (LGBTI +) στην Κούβα και η ανάγκη να δοθεί προσοχή στις ανάγκες τους ως ζήτημα πολιτικής, απαιτεί να κατανοήσουμε την ιστορική εξέλιξη του ζητήματος στο πλαίσιο της κουβανικής επανάστασης κοινωνική ατζέντα.
Η Εθνική Ομάδα Εργασίας για την Σεξουαλική Εκπαίδευση (Gntes, 1972), με επικεφαλής το FMC, έγινε το Εθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης Σεξ (Cenesex) το 1988 και έκτοτε υπάγεται στο Υπουργείο Δημόσιας Υγείας (Minsap).
Η αποστολή του Cenesex είναι να συμβάλει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένης εκπαίδευσης για τη σεξουαλικότητα, τη σεξουαλική υγεία, την αναγνώριση και την εγγύηση των σεξουαλικών δικαιωμάτων ολόκληρου του πληθυσμού. Προς το σκοπό αυτό, το Κέντρο αναπτύσσει εκπαιδευτικές και επικοινωνιακές στρατηγικές που περιλαμβάνουν διάφορες εθνικές εκστρατείες δημόσιας ευημερίας.
Η πρωτοβουλία για τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας κατά της Ομοφοβίας και της Υπερφοβίας, που ξεκίνησε στις 17 Μαΐου 2007, είχε σημαντικό αντίκτυπο στην κινητοποίηση της κοινωνικής συνείδησης του κουβανικού πληθυσμού.
Χαιρετίσαμε την πρόταση του καθηγητή Γαλλίας-Καραϊβικής, Louis-Georges Tin, να τεθεί ο εορτασμός την ημερομηνία της απόφασης της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας να απο-παθολογίσει επίσημα την ομοφυλοφιλία, αφήνοντας πίσω από μη επιστημονικές απόψεις που συνέβαλαν στο στίγμα και τις διακρίσεις. Αυτό συνέβη στις 17 Μαΐου 1990.
Από το 2008, έχουμε αφιερώσει ολόκληρο το μήνα Μάιο στην ανάπτυξη εκπαιδευτικών και επικοινωνιακών δραστηριοτήτων που προωθούν τον σεβασμό για τον ελεύθερο σεξουαλικό προσανατολισμό και τις ταυτότητες φύλου, ως άσκηση δικαιοσύνης και κοινωνικής ισότητας, με το όνομα των κουβανικών ημερών κατά της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας.
Αυτές τις μέρες συντονίζονται από το CENESEX, μέσω του Minsap, μαζί με άλλους κρατικούς θεσμούς, την κυβέρνηση και την απαραίτητη υποστήριξη του Κόμματος σε όλα τα επίπεδα. Οι εκστρατείες επικεντρώθηκαν στην οικογένεια, το σχολείο, την εργασία και, πιο πρόσφατα, στην αναγνώριση όλων των δικαιωμάτων για όλα τα άτομα, χωρίς διακρίσεις λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου.
Οι κουβανικές μέρες κατά της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας είχαν αναμφίβολα αντίκτυπο στο όραμα της χώρας που εγκρίθηκε από το 7ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας (2016) και την Εθνική Συνέλευση της Λαϊκής Δύναμης (2017) μετά από μια αυστηρή διαδικασία λαϊκής διαβούλευσης.
Η σύλληψη του Κουβανικού Οικονομικού και Κοινωνικού Μοντέλου Σοσιαλιστικής Ανάπτυξης και το Εθνικό Σχέδιο Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης έως το 2030, αναφέρουν ρητά την ανάγκη αντιμετώπισης όλων των μορφών διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένης αυτής που προκαλείται από σεξουαλικό προσανατολισμό ή ταυτότητα φύλου.
Σε απόλυτη αρμονία με αυτές τις αποφάσεις, από το 2019, το Σύνταγμά μας αναγνωρίζει κείμενο σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα, απαγορεύει τις διακρίσεις εις βάρος ατόμων με μη ομοιομορφικές σεξουαλικότητες, προστατεύει την οικογενειακή πολυμορφία και ρυθμίζει σαφώς τον γάμο ως νομικό θεσμό προσβάσιμο σε όλα τα άτομα χωρίς διακρίσεις οποιουδήποτε είδους.
Φυσικά, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε. Γι ‘αυτό εκπαιδεύουμε για αγάπη και σεβαστή συνύπαρξη, όχι για τη διαιώνιση σχέσεων κυριαρχίας ή βίας. Εκπαιδεύουμε στις ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αρχές που εμπνέονται από το χειραφετητικό παράδειγμα του σοσιαλισμού, στην ελευθερία ως σύνθετη ατομική και συλλογική ευθύνη. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε έως ότου επιτευχθεί όλη η δικαιοσύνη.
(Μεταφρασμένη αναδημοσίευση άρθρου του Mariela Castro Espín στην Granma στις 18/5 με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα από την ομοφοβία και τρανσνοσφοβία)