Σε ποιες περιοχές παρατηρείται έξαρση των μωβ μεδουσών φέτος — Πώς μπορούμε να προστατευτούμε

Δια­κο­πές «παρέα» με τις μέδου­σες στις ελλη­νι­κές θάλασ­σες και φέτος προ­βλέ­πουν οι ειδι­κοί. H πλη­θυ­σμια­κή έξαρ­ση των μωβ μεδου­σών ‑ή Pelagia noctiluca όπως είναι το επι­στη­μο­νι­κό της όνο­μα- στο Αιγαίο έχει ξεκι­νή­σει από τον Οκτώ­βριο του 2020 και αν επι­κρα­τή­σει το ίδιο μοτί­βο θα έχου­με να τις αντι­με­τω­πί­σου­με για άλλο 1,5 με 2 χρό­νια. Οι μωβ μέδου­σες θεω­ρού­νται από τα πιο επι­κίν­δυ­να είδη μεδου­σών στην Μεσό­γειο. Το τσί­μπη­μα τους είναι επώ­δυ­νο λόγω της νευ­ρο­το­ξί­νης που έχουν, επο­μέ­νως οι λουό­με­νοι θα πρέ­πει να είναι πολύ καλά ενη­με­ρω­μέ­νοι σχε­τι­κά με το τι πρέ­πει να κάνουν σε περί­πτω­ση τσιμπήματος.

Η πλη­θυ­σμια­κή έξαρ­ση των μωβ μεδου­σών σε μια περιο­χή παρα­τη­ρού­νταν πριν από την κλι­μα­τι­κή αλλα­γή περί­που ανά 10 με 12 χρό­νια και κρα­τού­σε το πολύ 4 χρό­νια (με μέσο όρο 2–3 χρό­νια). Το 2015 μέχρι και το 2018 υπήρ­χε έντο­νη πλη­θυ­σμια­κή έξαρ­ση αυτού του είδους στον Κοριν­θια­κό Κόλ­πο, στην Μάλ­τα επι­κρά­τη­σε η πλη­θυ­σμια­κή έκρη­ξη της μωβ μέδου­σας (Pelagia noctiluca) από το 2018 έως και το 2020, ενώ είδα­με επα­νεμ­φά­νι­ση στην Μάλ­τα και τον Ιανουά­ριο του 2022.

Φέτος, έχουν παρα­τη­ρη­θεί σε διά­φο­ρες περιο­χές του Αιγαί­ου αλλά και του Ιονί­ου, ενώ χει­με­ρι­νοί κολυμ­βη­τές ανέ­φε­ραν ότι έβλε­παν αυτό το είδος μέδου­σας και το χει­μώ­να. Ωστό­σο, η παρου­σία τους αυξά­νε­ται κατά πολύ το καλο­καί­ρι καθώς ευνο­ού­νται οι συν­θή­κες ανα­πα­ρα­γω­γής της λόγω της υψη­λό­τε­ρης θερ­μο­κρα­σί­ας της θάλασ­σας. Η ανα­πα­ρα­γω­γή τους ευνο­εί­ται και από την κλι­μα­τι­κή αλλα­γή που αυξά­νει τη θερ­μο­κρα­σία του νερού. Παράλ­λη­λα, η μεί­ω­ση του πλη­θυ­σμού των ψαριών, που είναι κυνη­γοί τους αλλά και η μεί­ω­ση των πλη­θυ­σμών των θαλάσ­σιων χελώ­νων που είναι ο βασι­κός κυνη­γός τους ευνο­εί την εξά­πλω­ση των μεδουσών.

Η μωβ μέδου­σα είναι πελα­γι­κό είδος και ζει σε τρο­πι­κά νερά. Έχει μέγι­στο μήκος τα 10 εκα­το­στά σε διά­με­τρο και το μήκος των πλο­κα­μιών μπο­ρεί να φτά­σει μέχρι 10 μέτρα. Κυρί­ως τρέ­φε­ται με σάλ­πες, διά­φο­ρα χιτω­νο­φό­ρα, πλα­κτο­νι­κά καρ­κι­νοει­δή και αυγά ψαριών. Οι μεγα­λύ­τε­ροι φυσι­κοί θηρευ­τές της μέδου­σας είναι η δερ­μα­το­χε­λώ­να, η καρέ­τα καρέ­τα, ο τόνος, ο ξιφί­ας και το φεγ­γα­ρό­ψα­ρο. Όταν είναι νεα­ρή το χρώ­μα της είναι πορ­το­κα­λό — καφέ και όταν ενη­λι­κιώ­νε­ται παίρ­νει έντο­νο πορ­φυ­ρό-μωβ χρώ­μα. Η ανα­γνώ­ρι­ση γίνε­ται από τα εξω­τε­ρι­κά μορ­φο­λο­γι­κά χαρα­κτη­ρι­στι­κά της, δηλα­δή τι χρώ­μα είναι, αν έχει βού­λες ή ρίγες στην καμπά­να της, αν φαί­νο­νται οι γονά­δες τις και τι σχή­μα έχουν (για διά­φα­νες μέδου­σες, όπως π.χ. οι Aurelia sp.), πως είναι τα πλο­κά­μια τους σε σχή­μα και αν έχουν κάποια χρώ­μα­τα δια­φο­ρε­τι­κά ή λωρί­δες στα πλο­κά­μια ή στην καμπά­να τους.

«Το κάθε είδος μέδου­σας κάνει μια φυσι­κή έξαρ­ση ανά κάποια χρό­νια. π.χ. η Μεσο­γεια­κή μέδου­σα (Cotylorhiza tuberculata) έχει έξαρ­ση κάθε χρό­νο τον Αύγου­στο, ενώ η Μέδου­σα Πυξί­δα (Chrysaora hysoscella) έχει έξαρ­ση κάθε χρό­νο από Μάρ­τιο μέχρι μέσα Μαϊ­ου. Η μωβ μέδου­σα (Pelagia noctiluca) είχε φυσι­κή έξαρ­ση κάθε 8 με 10 χρό­νια και οι εξάρ­σεις τους κρα­τού­σα­νε μέχρι 4 χρό­νια μάξι­μουμ. Αλλά λόγω κάποιων παρα­γό­ντων όπως π.χ. η κλι­μα­τι­κή αλλα­γή, η υπε­ρα­λί­ευ­ση, η έλλει­ψη θηρευ­τών, κ.α. έχει βοη­θή­σει αυτές τις εξάρ­σεις να γίνο­νται πιο συχνά και με μεγα­λύ­τε­ρη εξά­πλω­ση», εξη­γεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Χρή­στος Τακλής που είναι Θαλάσ­σιος και Conservation Βιο­λό­γος και Δια­χει­ρι­στής του Ελλη­νι­κού Παρα­τη­ρη­τη­ρί­ου Βιοποικιλότητας.

Σχε­δόν όλα τα είδη μεδου­σών απα­ντώ­νται στα βαθιά νερά και μακριά από τις παρα­λί­ες. Αλλά επει­δή η μετα­κί­νη­ση τους είναι παθη­τι­κή καθώς παρα­σύ­ρο­νται από θαλάσ­σια ρεύ­μα­τα και κύμα­τα, εξαρ­τώ­νται απο­κλει­στι­κά από τους ανέ­μους, τα κύμα­τα, και κυρί­ως από τα υπο­θα­λάσ­σια ρεύματα.

«Τα περισ­σό­τε­ρα είδη στις εξάρ­σεις τους, μπο­ρού­με να τα δού­με στην επι­φά­νεια του νερού ή σε μικρό βάθος εκα­το­στών ή και 1–2 μέτρων κάτω από το νερό. Συνή­θως ο κόσμος βλέ­πει στις παρα­λί­ες στην ζώνη που τσα­λα­βου­τά­ει ή και πατά­ει, μόνο τις μέδου­σες που έρχο­νται με τον κυμα­τι­σμό, ενώ πιο μέσα ακό­μα και 100 μέτρα ή και 200 μέτρα από την παρα­λία υπάρ­χουν πολύ περισ­σό­τε­ρες μέδου­σες», δηλώ­νει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Σε σχέ­ση με τον τρό­πο προ­στα­σί­ας ανα­φέ­ρει: «Ολι­κός τρό­πος προ­στα­σί­ας δεν υπάρ­χει. Κύριες συμ­βου­λές είναι να βου­τά­νε με μάσκα και άμα υπάρ­χουν πολ­λές μέδου­σες κάποιου είδους που τσι­μπά­ει όπως η Pelagia noctiluca, να βγαί­νουν από την θάλασ­σα για εκεί­νη την ημέ­ρα. Αλλά ένας συν­δυα­σμός μέτρων, μπο­ρεί να βοη­θή­σει πολύ για να ευχα­ρι­στη­θού­με όλοι μας το κολύ­μπι, όπως βάζου­με λεπτή στο­λή λύκρα ή νεο­πρέν για κάλυ­ψη του περισ­σό­τε­ρου μέρους του σώμα­τος μας, μάσκα για να βλέ­που­με τι γίνε­ται τρι­γύ­ρω μας, ελέγ­χου­με τους ανέ­μους ώστε να πηγαί­νει ο άνε­μος προς τα μέσα για να μην μας φέρ­νει τις μέδου­σες έξω στην παρα­λία, φρο­ντί­ζου­με να κατα­γρά­φου­με τις μέδου­σες και να τις ανε­βά­ζου­με στο inaturalist.org (υπάρ­χει εφαρ­μο­γή και για κινη­τά android και iphone) ώστε να ενη­με­ρώ­νου­με τον κόσμο αλλά και να ενη­με­ρω­νό­μα­στε και εμείς αν υπάρ­χουν μέδου­σες και πάντα μαζί μας μια κρέ­μα για τις μέδουσες.

Συμπτώματα τσιμπήματος από μωβ μέδουσα

Οι νημα­το­κύ­στες παρά­γουν στο ανθρώ­πι­νο δέρ­μα, ερύ­θη­μα, πρή­ξι­μο, κάψι­μο όπως και μερι­κές φορές σοβα­ρές δερ­μο­νε­κρω­τι­κές, καρ­διο- και νευ­ρο­το­ξι­κές επι­δρά­σεις, οι οποί­ες είναι ιδιαί­τε­ρα επι­κίν­δυ­νες σε ευαί­σθη­τα άτομα.

Τα συμ­πτώ­μα­τα μετά από επα­φή – τσί­μπη­μα από την μέδου­σα μπο­ρεί να είναι:

Πόνος σαν κάψι­μο, πολ­λές φορές έντο­νο κοκ­κί­νι­σμα του δέρ­μα­τος, και σε μερι­κές περι­πτώ­σεις εμφά­νι­ση σε μέρος του δέρ­μα­τος σας το απο­τύ­πω­μα της μέδου­σας, ναυ­τία, πτώ­ση πίε­σης, ταχυ­καρ­δία, κεφα­λαλ­γία, εμε­τός, διάρ­ροια, σπα­σμός των βρόγ­χων, δύσπνοια.

Σε περί­πτω­ση εμφά­νι­σης συστη­μα­τι­κών συμ­πτω­μά­των (σπά­νια) όπως : υπό­τα­ση , βρά­χος φωνής , εισπνευ­στι­κός συριγ­μός, γενι­κευ­μέ­νο αγγειο­οί­δη­μα — εκτε­τα­μέ­νο κνι­δω­τι­κό εξάν­θη­μα, δια­τα­ρα­χές επι­πέ­δου επι­κοι­νω­νί­ας — συνεί­δη­σης , έμε­τος, είναι επι­βε­βλη­μέ­νη η άμε­ση δια­κο­μι­δή του ασθε­νούς στο νοσοκομείο.

Χρήσιμες συμβουλές

Οι πολί­τες καλού­νται να κοι­τά­ζουν τον και­ρό και τους ανέ­μους πριν πάνε σε κάποια παρα­λία. Χρειά­ζε­ται να έχει αντί­θε­τους ανέ­μους με την φορά της παρα­λί­ας (π.χ. αν η παρα­λία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώ­νε­ται η πιθα­νό­τη­τα να υπάρ­χουν μέδου­σες πρέ­πει οι άνε­μοι να κατε­βαί­νουν από τον Βορ­ρά, ώστε τον κυμα­τι­σμό που δημιουρ­γεί να τις διώ­χνει μακριά από τις παραλίες).

Αν σε μια παρα­λία έχει πλαγ­κτόν, συνι­στά­ται να απο­φεύ­γουν οι πολί­τες να κολυ­μπά­νε, διό­τι οι μέδου­σες τρέ­φο­νται με πλαγ­κτόν αλλά και τα κνι­δο­κύτ­τα­ρα τους είναι μικρά, δια­φα­νή και μπο­ρούν να φτά­σουν τα 10 μέτρα μήκος.

Αν υπάρ­χει έντο­νο πρό­βλη­μα με τις μωβ μέδου­σες σε μια παρα­λία τότε συνι­στά­ται οι πολί­τες να μην ρισκά­ρουν να κολυ­μπή­σουν και να φρο­ντί­ζουν να έχουν πάντα κάποια αντι­στα­μι­νι­κή κρέ­μα μαζί τους ή κάποια κορ­τι­ζο­νού­χα αλοι­φή που μπο­ρούν να προ­μη­θευ­τούν από οποιο­δή­πο­τε φαρμακείο.

Για κανέ­ναν λόγο οι πολί­τες δεν πρέ­πει να βγά­ζουν τις μέδου­σες έξω για να τις θάψουν στην άμμο, λόγω του ότι μετα­φέ­ρε­ται το πρό­βλη­μα έξω με πιθα­νό­τη­τα κάποιος να πατή­σει έστω και τυχαία κάποια νημα­το­κύ­στη, αλλά και για­τί σε τέτοιες μεγά­λες εξάρ­σεις όσες και να δουν οι πολί­τες και να βγά­λουν υπάρ­χουν και άλλες εκα­το­ντά­δες ή και χιλιά­δες μέσα στην θάλασ­σα. Δεν πρό­κει­ται να λυθεί έτσι το πρόβλημα.

Υπάρχουν και ακίνδυνες μέδουσες

Εκτός από τις μωβ μέδου­σες υπάρ­χουν και άλλες που δεν απο­τε­λούν κίν­δυ­νο για τους λουό­με­νους και σύμ­φω­να με τον κ. Τακλή δεν θα έπρε­πε να τις πει­ρά­ζου­με και ούτε να τις βγά­ζου­με στη στε­ριά. Και εξη­γεί για­τί καταλήγοντας:

«Πρώ­τος και κύριος λόγος είναι ότι άμα τσι­μπά­νε οι μέδου­σες τότε μετα­φέ­ρου­με το πρό­βλη­μα στην στε­ριά και άμα υπάρ­χουν εξάρ­σεις όπως π.χ. της μωβ μέδου­σας (Pelagia noctiluca) τότε δεν κατα­φέρ­νου­με τίπο­τα για­τί λίγο πιο μέσα στην θάλασ­σα έχου­με εκα­τομ­μύ­ρια και δισε­κα­τομ­μύ­ρια μέδου­σες που προ­σπα­θώ­ντας να τις βγά­λου­με στην στε­ριά θα σπά­σουν τα δια­φα­νή πλο­κά­μια τους στα ρηχά νερά ή και στην παρα­λία που άμα τα ακου­μπή­σου­με μετά ή πατή­σου­με πάνω σε αυτά πάλι μπο­ρούν να μας τσιμπήσουν.

Δεύ­τε­ρος λόγος λόγος είναι ότι μερι­κές μέδου­σες όπως π.χ. η μεσο­γεια­κή μέδου­σα (Cotylorhiza tuberculata) όταν απο­συ­ντί­θε­ται κάτω από τον καυ­τό ήλιο αρχί­ζει και μυρί­ζει άσχη­μα εντός λίγων λεπτών.

Τρί­τος λόγος είναι ότι είναι πολύ χρή­σι­μα είδη οι μέδου­σες για­τί κατα­να­λώ­νουν φυτο­πλαγ­κτόν και ζωο­πλαγ­κτόν σε τερά­στιες ποσό­τη­τες. Άμα υπάρ­χει αρκε­τό φυτο­πλαγ­κτόν (το καφέ χρώ­μα στην επι­φά­νεια της θάλασ­σας) δημιουρ­γεί διά­φο­ρα προ­βλή­μα­τα στο οικο­σύ­στη­μα αλλά ταυ­τό­χρο­να χαλά­ει και τις δια­κο­πές στους του­ρί­στες που δεν τους αρέ­σει να κολυ­μπά­νε σε αυτό. Ενώ το ζωο­πλαγ­κτόν είναι μικρο­σκο­πι­κοί θαλάσ­σιοι οργα­νι­σμοί, σε αυτούς συμπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται και οι μέδου­σες άσχε­τα αν λίγα είδη είναι μεγά­λα και τα βλέ­που­με. Μια έξαρ­ση σε ζωο­πλαγ­κτόν πάλι μας δημιουρ­γεί πρό­βλη­μα με έντο­νη φαγού­ρα στο σώμα μας και δεν μπο­ρού­με να κολυ­μπή­σου­με. Πρό­κει­ται μάλι­στα πολ­λές φορές και για εκα­τομ­μύ­ρια μικρο­σκο­πι­κές μέδου­σες αόρα­τες στο μάτι αφού το μέγε­θος τους είναι πολ­λές φορές μάξι­μουμ 1 ή 2 χιλιο­στά και ο κόσμος έχει μια φαγού­ρα μόνο και μόνο που κολυμπάει».

Κώστας Καρυω­τά­κης ΑΠΑΝΤΑ μια άλλη ανάγνωση