Σημαντικά ευρήματα «έφερε στο φως» η αρχαιολογική σκαπάνη στην Κύθνο

Mνη­μειώ­δεις κατα­σκευ­ές που ανή­κουν σε σημα­ντι­κό ιερό της αρχαιό­τη­τας, εκτε­τα­μέ­νη πρω­το­βυ­ζα­ντι­νή εγκα­τά­στα­ση με τμή­μα του παρά­κτιου τεί­χους και πύλη και μια παλαιο­χρι­στια­νι­κή βασι­λι­κή έφε­ραν στο φως οι ανα­σκα­φές στη βρα­χο­νη­σί­δα «Βρυο­κα­στρά­κι»απέ­να­ντι από το «Βρυό­κα­στρο», την αρχαία πόλη της Κύθνου.

Οι ανα­σκα­φές στη βρα­χο­νη­σί­δα διε­νερ­γή­θη­καν φέτος από 24 Ιου­νί­ου έως 3 Αυγού­στου. Το ανα­σκα­φι­κό πρό­γραμ­μα διε­νερ­γεί­ται από το Πανε­πι­στή­μιο Θεσ­σα­λί­ας, υπό τη διεύ­θυν­ση του Καθη­γη­τή Κλα­σι­κής Αρχαιο­λο­γί­ας Αλε­ξάν­δρου Μαζα­ρά­κη Αινιά­νος, σε συνερ­γα­σία με την Εφο­ρεία Αρχαιο­τή­των Κυκλά­δων, υπό τη διεύ­θυν­ση του Εφό­ρου Δρος Δημή­τρη Αθα­να­σού­λη. Οι ανα­σκα­φές χρη­μα­το­δο­τού­νται από το Πανε­πι­στή­μιο Θεσ­σα­λί­ας, τη ΓΓ Αιγαί­ου και Νησιω­τι­κής Πολι­τι­κής και από τον κ. Αθα­νά­σιο Μαρτίνο.

Μνη­μεια­κό ανά­λημ­μα κλα­σι­κών-ελλη­νι­στι­κών χρό­νων και ορθο­γώ­νιοι χώροι της ύστε­ρης αρχαιό­τη­τας / Πρω­το­βυ­ζα­ντι­νών χρόνων

Σύμ­φω­να με την ανα­κοί­νω­ση του ΥΠΠΟΑ, ως προς το αρχαίο ιερό: «Στο νότιο ανώ­τε­ρο πλά­τω­μα της νησί­δας απο­κα­λύ­φθη­κε μνη­μειώ­δες ανά­λημ­μα, μήκους σχε­δόν 22 μέτρων, που προ­σω­ρι­νά μπο­ρεί να χρο­νο­λο­γη­θεί στους κλα­σι­κούς χρό­νους, τόσο από την ισό­δο­μη τοι­χο­ποι­ία του, όσο και από την κερα­μει­κή που συλ­λέ­χθη­κε εντός του στρώ­μα­τος ‘λατύ­πης’ που συν­δέ­ε­ται με την κατα­σκευή του. Τα ευρή­μα­τα είναι εξαι­ρε­τι­κής ποιό­τη­τας κερα­μει­κή των Γεω­με­τρι­κών και αρχαϊ­κών χρό­νων, καθώς και ορι­σμέ­να ευρή­μα­τα αναμ­φί­βο­λα ανα­θη­μα­τι­κού χαρα­κτή­ρα (μικρο­γρα­φι­κά αγγεία, πήλι­να γυναι­κεία ειδώ­λια, κ.ά.). Σε από­στα­ση 5 μέτρων ανα­το­λι­κά του ανα­λήμ­μα­τος, ο λαξευ­μέ­νος βρά­χος σχη­μα­τί­ζει ορθο­γώ­νιο έξαρ­μα δια­στά­σε­ων 11×4 μ. περί­που, εξαι­ρε­τι­κά δια­βρω­μέ­νο σήμε­ρα, το οποίο φαί­νε­ται ότι ταυ­τί­ζε­ται με μνη­μειώ­δη βωμό. Το ανά­λημ­μα σχη­μα­τί­ζει ένα είδος κρη­πί­δας ύψους 4,50 μ., δυτι­κά του οποί­ου ο φυσι­κός βρά­χος σχη­μα­τί­ζει ένα ευρύ­χω­ρο άνδη­ρο με πολυά­ριθ­μα ίχνη από αρχαία λαξεύ­μα­τα, ορι­σμέ­να από τα οποία φαί­νε­ται ότι σχε­τί­ζο­νται με κάποιο μνη­μειώ­δη ναό που προ­φα­νώς είχε ιδρυ­θεί εδώ. Η προ­σε­κτι­κή μελέ­τη των λαξευ­μά­των αυτών ίσως επι­τρέ­ψει να απο­σα­φη­νι­στεί ως έναν βαθ­μό η μορ­φή του κλα­σι­κού-ελλη­νι­στι­κού ναού. Η ταυ­τό­τη­τα της λατρευό­με­νης θεό­τη­τας παρα­μέ­νει άγνω­στη προς το παρόν».

«Η ανθρώ­πι­νη δρα­στη­ριό­τη­τα της πρω­το­βυ­ζα­ντι­νής περιό­δου», συνε­χί­ζει η ανα­κοί­νω­ση του ΥΠΠΟΑ, «είναι έντο­νη και η δια­τά­ρα­ξη των παλαιό­τε­ρων κτη­ρί­ων μεγά­λη. Πολυά­ριθ­μοι τοί­χοι και ευρύ­χω­ροι χώροι χρη­σι­μο­ποί­η­σαν εν μέρει τις ερει­πω­μέ­νες σε κάποιο βαθ­μό αρχαί­ες δομές. Η υστε­ρό­τε­ρη κερα­μει­κή χρο­νο­λο­γεί­ται στα τέλη του 6ου και στο πρώ­το μισό του 7ου αιώ­να μΧ. Μετά την περί­ο­δο αυτή φαί­νε­ται ότι εγκα­τα­λεί­πε­ται η πόλη της Κύθνου και οι κάτοι­κοί της μετα­κι­νή­θη­καν στο Κάστρο της Ωριάς, τη μεσαιω­νι­κή πρω­τεύ­ου­σα του νησιού. Η εντα­τι­κή πρω­το­βυ­ζα­ντι­νή χρή­ση της βρα­χο­νη­σί­δας, η οποία φαί­νε­ται ότι ήταν η περιο­χή όπου συρ­ρι­κνώ­θη­κε η πόλη στην ύστε­ρη αρχαιό­τη­τα, διαρ­κεί μέχρι του­λά­χι­στον τον 7ο αιώ­να οπό­τε και εγκα­τα­λεί­πε­ται, όπως και από τα ευρή­μα­τα στις άλλες δύο θέσεις που ερευ­νή­θη­καν».

 

Αερο­φω­το­γρα­φί­ες της τρί­κλι­της βασιλικής

Αερο­φω­το­γρα­φί­ες της τρί­κλι­της βασιλικής

Ως προς το επί­μη­κες Κτή­ριο 2 και την οχύ­ρω­ση: «Η παρά­κτια οχύ­ρω­ση της ύστε­ρης αρχαιό­τη­τας προ­στά­τευε το αδύ­να­μο ανα­το­λι­κό τμή­μα της βρα­χο­νη­σί­δας. Οι υπό­λοι­πες πλευ­ρές ήταν απρο­σπέ­λα­στες λόγω της κατα­κό­ρυ­φης δια­μόρ­φω­σης των βρά­χων. Στην εσω­τε­ρι­κή πλευ­ρά της είχαν κτι­στεί πολυά­ριθ­μα επάλ­λη­λα ορθο­γώ­νια δωμά­τια, σε ένα από τα οποία εντο­πί­στη­κε χάλ­κι­νος φόλ­λις του αυτο­κρά­το­ρα Μαυ­ρι­κί­ου Τιβε­ρί­ου (582–602). Η έρευ­να λίγο βορειό­τε­ρα έφε­ρε στο φως την κύρια είσο­δο της οχύ­ρω­σης, πιθα­νόν προ­στα­τευ­μέ­νη με πύρ­γο. Η οχύ­ρω­ση της ύστε­ρης αρχαιό­τη­τας εδρά­ζε­ται πάνω σε παλαιό­τε­ρη, πιθα­νώς των αρχαϊ­κών χρό­νων, φάση με την οποία φαί­νε­ται να συν­δέ­ο­νται χώροι εν μέρει λαξευ­μέ­νοι στο φυσι­κό βρά­χο. Από τις ανα­μο­χλευ­μέ­νες επι­χώ­σεις των πρω­το­βυ­ζα­ντι­νών χρό­νων προ­έρ­χο­νται και λίγα ευρή­μα­τα (κερα­μει­κή και εργα­λεία από οψια­νό) της Πρω­το­κυ­κλα­δι­κής περιό­δου, καθώς και σημα­ντι­κές ποσό­τη­τες κερα­μει­κής των Γεω­με­τρι­κών έως ρωμαϊ­κών χρό­νων», επι­ση­μαί­νει το ΥΠΠΟΑ.

Ως προς την τρί­κλι­τη Βασι­λι­κή: «Σε ψηλό­τε­ρο άνδη­ρο, αλλά αξο­νι­κά με την είσο­δο της πρω­το­βυ­ζα­ντι­νής οχύ­ρω­σης, ολο­κλη­ρώ­θη­κε φέτος η ανα­σκα­φή του εσω­τε­ρι­κού της τρί­κλι­της παλαιο­χρι­στια­νι­κής βασι­λι­κής. Από την σχε­δόν τετρά­γω­νη κάτο­ψη εξέ­χει ανα­το­λι­κά η αψί­δα του ιερού. Οι εξω­τε­ρι­κές είσο­δοι ανοί­γο­νται στους πλά­γιους τοί­χους του νάρ­θη­κα, αφού δυτι­κά το έδα­φος ήταν υπε­ρυ­ψω­μέ­νο. Η ανι­σο­σταθ­μία των δαπέ­δων των χώρων οφεί­λε­ται στη μορ­φο­λο­γία του εδά­φους. Κάθε κλί­τος επι­κοι­νω­νού­σε απευ­θεί­ας με τον νάρ­θη­κα. Η εκκλη­σία δια­θέ­τει προ­σκτί­σμα­τα προς βορ­ρά και νότο, από τα οποία ερευ­νή­θη­κε το βόρειο, που είχε απ’ ευθεί­ας πρό­σβα­ση στο εσω­τε­ρι­κό του ναού», πλη­ρο­φο­ρεί η ανα­κοί­νω­ση του ΥΠΠΟΑ.

Έλι­κα μαρ­μά­ρι­νου ιωνι­κού κιο­νο­κρά­νου από το ανα­το­λι­κό άκρο του βορεί­ου κλί­τους της βασιλικής.

Τμή­μα του μολύ­βδι­νου ποτη­ρί­ου (σε δια­δι­κα­σία συντήρησης).

Χάλ­κι­νη καντή­λα (σε δια­δι­κα­σία συντήρησης).

Και συμπλη­ρώ­νει, μετα­ξύ άλλων: «Το μνη­μείο έχει σύν­θε­τη οικο­δο­μι­κή ιστο­ρία: δια­κρί­νο­νται τρεις κύριες φάσεις. Από αυτές, σημειώ­νε­ται εκεί­νη όπου ο δια­χω­ρι­σμός των κλι­τών γίνε­ται με εναλ­λασ­σό­με­νους πεσ­σούς και κίο­νες, καθώς και η τελευ­ταία όπου τα μετα­κιό­νια σφρα­γί­ζο­νται αφή­νο­ντας μικρές διό­δους μετα­ξύ των κλι­τών. Στη θέση του δια­τη­ρεί­ται το φράγ­μα του πρε­σβυ­τε­ρί­ου, αλλά και τμή­μα­τα του αρχι­τε­κτο­νι­κού δια­κό­σμου. Στο κτή­ριο είχαν χρη­σι­μο­ποι­η­θεί ως spolia (σ.σ. αρχι­τε­κτο­νι­κά μέλη από παλαιό­τε­ρα μνη­μεία) μαρ­μά­ρι­να μέλη, όπως επεν­δύ­σεις αρχαί­ων μνη­μεί­ων, βάθρα, έλι­κα ιωνι­κού κιο­νο­κρά­νου πιθα­νώς αρχαϊ­κών χρό­νων και τρα­πε­ζο­φό­ρο σε δύο θραύ­σμα­τα με από­λη­ξη λεο­ντο­πό­δα­ρου. Ένα ανοι­κτό πήλι­νο αγγείο βρέ­θη­κε στο νότιο κλί­τος, σε επα­φή με το φράγ­μα του πρε­σβυ­τε­ρί­ου. Δύο απο­σπα­σμα­τι­κά σωζό­με­νες επι­γρα­φές βρέ­θη­καν στο νάρ­θη­κα, η μία στοι­χη­δόν των αρχών του 4ου αι. π.Χ., η άλλη, χαραγ­μέ­νη σε tabula ansata, τιμη­τι­κή του αυτο­κρά­το­ρα Βεσπα­σια­νού ή Δομι­τια­νού του 1ου αι. μ.Χ.».

Χάλ­κι­νος φόλ­λις Μαυ­ρι­κί­ου Τιβε­ρί­ου (582–602) από το Χώρο ΙΒ του κτη­ρί­ου 2 (τέλη 6ου αιώνα).

---

ΣΣ |> όλες οι αερο­φω­το­γρα­φί­ες είναι του Κώστα Ξενικάκη)

---