Σοβιετοφιλανδικός πόλεμος: Ενας «άγνωστος» και «συκοφαντημένος» πόλεμος

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 30 Νοέμ­βρη 1939 άρχι­σαν οι πολε­μι­κές ανα­με­τρή­σεις μετα­ξύ ΕΣΣΔ και Φιλαν­δί­ας. Ο λεγό­με­νος «Χει­με­ρι­νός Πόλε­μος» είναι μία άγνω­στη σε πολ­λούς πτυ­χή του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου και σε μεγά­λο βαθ­μό, συκο­φα­ντη­μέ­νη, σε βάρος πάντα της ΕΣΣΔ. Για παρά­δειγ­μα ψάχνο­ντας κανείς στο δια­δί­κτυο μπο­ρεί να δια­βά­σει: «…Ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός ήταν απο­δυ­να­μω­μέ­νος και σε φάση ανα­διορ­γά­νω­σης, ύστε­ρα από τις μαζι­κές εκκα­θα­ρί­σεις που είχε κάνει το 1937 ο ηγέ­της της ΕΣΣΔ Στά­λιν, εκκα­θα­ρί­σεις κατά τις οποί­ες εκτε­λέ­στη­κε μεγά­λος αριθ­μός ικα­νών αξιω­μα­τι­κών και χαρι­σμα­τι­κών στρα­τη­γών όπως ο Μιχα­ήλ Του­χα­τσέφ­σκι εξαι­τί­ας της ανα­σφά­λειας του Σοβιε­τι­κού ηγέ­τη προς το σώμα των παλαιών στρα­τιω­τι­κών λόγω της πιθα­νό­τη­τας ανα­τρο­πής του. Συγκε­κρι­μέ­να 30.000 αξιω­μα­τι­κοί είχαν εκτε­λε­σθεί ή φυλα­κι­στεί, κυρί­ως ανώ­τε­ρων και ανώ­τα­των βαθ­μών. Οι διωγ­μοί αυτοί πτό­η­σαν το ηθι­κό των Σοβιε­τι­κών στρα­τιω­τών που ανα­γκά­ζο­νταν να ακο­λου­θή­σουν άπει­ρους αξιω­μα­τι­κούς και στέ­ρη­σαν τον στρα­τό από έμπει­ρους ηγή­το­ρες. Ο συν­δυα­σμός αυτών των παρα­γό­ντων με το υψη­λό φρό­νη­μα των Φιν­λαν­δών οι οποί­οι μάχο­νταν υπέρ βωμών και εστιών, είχε ως απο­τέ­λε­σμα μια εξαι­ρε­τι­κώς σθε­να­ρή αντί­στα­ση εκ μέρους των φιν­λαν­δι­κών δυνά­με­ων και την ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα των σοβιε­τι­κών…» (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Ας δούμε όμως πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα

Ο πόλε­μος θα πρέ­πει να ανα­ζη­τη­θεί στη στά­ση της αντι­δρα­στι­κής ηγε­σί­ας της Φιν­λαν­δί­ας (κυβέρ­νη­ση Α. Καγιά­ντερ, συμ­με­τεί­χαν και οι σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες) που ουσια­στι­κά είχε μετα­τρέ­ψει το έδα­φος της χώρας σε πολε­μι­κό προ­γε­φύ­ρω­μα σε βάρος της ΕΣΣΔ. Εκμε­ταλ­λευό­με­νη το γεγο­νός της γειτ­νί­α­σης μ’ αυτή. Να σημειώ­σου­με εδώ ότι τα σύνο­ρα στον ισθμό της Καρε­λί­ας βρι­σκό­ταν σε από­στα­ση μόνο 32 χλμ από το Λένιν­γκραντ! Για τις πολε­μι­κές προ­ε­τοι­μα­σί­ες της, οχύ­ρω­ση των παρα­με­θο­ρί­ων περιο­χών της (η περί­φη­μη «γραμ­μή Μαν­νερ­χάιμ»), συμ­βο­λή (χρη­μα­το­δο­τι­κή όπως απο­κα­λύ­πτουν πλή­θος ντο­κου­μέ­ντων) είχε η Γερ­μα­νία, Μ. Βρε­τα­νία, Γαλ­λία, Σου­η­δία και ΗΠΑ. Από τον Απρί­λη του 1938 η ΕΣΣΔ πρό­τει­νε στη Φιν­λαν­δία την υπο­γρα­φή Συμ­φώ­νου Αμοι­βαί­ας Βοή­θειας που απορ­ρί­φθη­κε. Στη συνέ­χεια ανά­λο­γη προ­σπά­θεια έγι­νε το Οκτώ­βρη του 1939 που και πάλι απορ­ρί­φθη­κε και μάλι­στα με την υπο­στή­ρι­ξη της Γερ­μα­νί­ας, Αγγλί­ας, Γαλ­λί­ας προ­χώ­ρη­σε στις 13/10/1939 σε επι­στρά­τευ­ση. Να σημειώ­σου­με ότι κατά τη διάρ­κεια των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων αυτών η Φιν­λαν­δία ήταν σε «ανοι­κτή γραμ­μή» με τις ΗΠΑ. Χαρα­κτη­ρι­στι­κό και το τηλε­γρά­φη­μα του Ρούζ­βελτ που με την έναρ­ξη των συνο­μι­λιών ευχό­ταν υπο­κρι­τι­κά οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις «να μην κατα­λή­ξουν σε συμ­φω­νία που θα αγνο­ού­σε την ανε­ξαρ­τη­σία και τα κυριαρ­χι­κά δικαιώ­μα­τα της Φιν­λαν­δί­ας». Από την άλλη ο εκπρό­σω­πος της χιτλε­ρι­κής Γερ­μα­νί­ας στο Ελσίν­κι ζητού­σε από την φιν­λαν­δι­κή κυβέρ­νη­σης «να μην κλεί­σει συμ­φω­νία με την ΕΣΣΔ». Ακο­λου­θεί νέα σοβιε­τι­κή πρό­τα­ση σύμ­φω­να με την οποία προ­τεί­νε­ται εκμί­σθω­ση της χερ­σο­νή­σου Χάν­κο και την ανταλ­λα­γή εδα­φών μετα­ξύ των δύο χωρών .Εδώ να τονί­σου­με ότι σύμ­φω­να με την πρό­τα­ση αυτή, (που είχε ως στό­χο την καλύ­τε­ρη άμυ­να της ΕΣΣΔ) και όχι την κατάρ­γη­ση κυριαρ­χι­κών δικαιω­μά­των της Φιλαν­δί­ας, αυτή έπαιρ­νε διπλά­σια εδά­φη στη σοβιε­τι­κή Καρε­λία, από αυτά που πρό­σφε­ρε. Μετά την απο­τυ­χία των συνο­μι­λιών η Φιλαν­δία έθε­σε τις δυνά­μεις της (περί­που 600.000 άνδρες) σε επι­φυ­λα­κή, με διοι­κη­τή τον στρα­τάρ­χη Μαν­νερ­χαιμ, ενώ πλή­θος προ­κλή­σε­ων γινό­ταν στη περιο­χή των συνό­ρων. Στις 28 Νοέμ­βρη η ΕΣΣΔ ανα­γκά­ζε­ται να καταγ­γεί­λει το σύμ­φω­νο μη επί­θε­σης που είχε υπο­γρα­φεί το 1932. Η Φιλαν­δία αρνεί­ται τις προ­τά­σεις της ΕΣΣΔ για εκ νέου υπο­γρα­φή συμ­φώ­νου φιλί­ας και αμοι­βαί­ας βοή­θειας σε ευρύ­τα­τη βάση και στις 30 Νοέμ­βρη απα­ντά με κήρυ­ξη πολέμου.

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις

Επρό­κει­το για ένα πόλε­μο που κρά­τη­σε συνο­λι­κά 104 μέρες και αυτό όχι λόγο της ανι­κα­νό­τη­τας όπως θέλουν να παρου­σιά­σουν, των σοβιε­τι­κών ενό­πλων δυνά­με­ων (διοι­κη­τής στρα­τάρ­χης Τιμο­σέν­κο), αλλά λόγω των ειδι­κών συν­θη­κών διε­ξα­γω­γής του. Το θέα­τρο των επι­χει­ρή­σε­ων (στε­νό της Καρε­λί­ας) δεν επέ­τρε­πε την ανά­πτυ­ξη μεγά­λων δυνά­με­ων, ενώ χαρα­κτη­ρι­στι­κά ανα­φέ­ρου­με ότι πέρα από τη στε­νό­τη­τα του χώρου, υπήρ­χε εκεί πλή­θος δασών, λιμνών και ελών ενώ η θερ­μο­κρα­σί­ες ξεπερ­νού­σαν τους ‑30ο, το χιό­νι ξεπερ­νού­σε το ένα μέτρο και η μονα­δι­κή σιδη­ρο­δρο­μι­κή γραμ­μή που τρο­φο­δο­τού­σε το σοβιε­τι­κό στρα­τό περ­νού­σε 150 χλμ. μακριά από το μέτω­πο. Αυτό πρα­κτι­κά εμπό­δι­ζε την χρή­ση αρμά­των μάχης και μηχα­νο­κί­νη­των, ενώ προ­βλη­μα­τι­κή ήταν και η χρή­ση αερο­πο­ρί­ας λόγο του γεγο­νό­τος ότι, στις πολι­κές εκεί­νες περιο­χές, η μέρα διαρ­κού­σε ελά­χι­στα. Και φυσι­κά επρό­κει­το για πόλε­μο ενά­ντια σε οχυ­ρω­μέ­νες θέσεις. Ο πόλε­μος περ­νά από διά­φο­ρες φάσεις και τελειώ­νει ουσια­στι­κά στις 2 Μαρ­τί­ου όταν οι σοβιε­τι­κές δυνά­μεις φτά­νουν στα προ­ά­στια του Βίμποργκ. Στις 12 Μαρ­τί­ου υπο­γρά­φτη­κε στη Μόσχα η ανα­κω­χή, με την απο­δο­χή των όρων της ΕΣΣΔ. Να σημειώ­σου­με πως ο σκλη­ρός αυτός πόλε­μος βοή­θη­σε τις στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις της ΕΣΣΔ πέρα από τ’ άλλα να απο­κτή­σουν πλού­σια πεί­ρα (που τους χρειά­στη­κε αργό­τε­ρα) στη διά­σπα­ση ισχυ­ρά οχυ­ρω­μέ­νων τοπο­θε­σιών σε συν­θή­κες άγριου χειμώνα.

Η συμφωνία

Η συμ­φω­νία εκφρά­ζει ταυ­τό­χρο­να και τον φιλει­ρη­νι­κό χαρα­κτή­ρα της ΕΣΣΔ, μια και δεν είχε ως στό­χο την κατά­κτη­ση της Φιλαν­δί­ας, αλλά την ίδια την προ­στα­σία της ΕΣΣΔ, από τον Άξο­να, που οι προ­ε­τοι­μα­σί­ες επί­θε­σης ήταν ήδη «προ των πυλών». Σύμ­φω­να με τους όρους της συμ­φω­νί­ας η ΕΣΣΔ απο­κτού­σε τον ισθμό της Καρε­λί­ας, τις δυτι­κές και μεσημ­βρι­νές ακτές της λίμνης Λαντό­γκα, ορι­σμέ­να νησιά στον Φοι­νι­ι­κό κόλ­πο και το δικαί­ω­μα να εκμι­σθώ­νει για 30 χρό­νια το λιμά­νι και την περιο­χή του Χαν­γκόε. Ουσια­στι­κά με αυτόν τον τρό­πο τα σύνο­ρα μετα­ξύ των δύο χωρών μετα­φέρ­θη­καν προς τα ΒΔ στο ισθμό της Καρε­λί­ας σε από­στα­ση 150 χλμ από το Λένι­γκραντ. Επί­σης η Φιλαν­δία ανα­λάμ­βα­νε την υπο­χρέ­ω­ση να μη δια­τη­ρεί ναυ­τι­κές και αερο­πο­ρι­κές δυνά­μεις στα νερά του Β. Ατλα­ντι­κού, ταυ­τό­χρο­να έπαιρ­νε στην κυριαρ­χία της το Πετσά­μο, υπό τον όρο να παρέ­χει από­λυ­τη ελευ­θε­ρία στο πέρα­σμα από την ΕΣΣΔ στη Νορ­βη­γία. Τέλος τα δύο συμ­βαλ­λό­με­να μέρη ανε­λάμ­βα­ναν αμοι­βαία υπο­χρέ­ω­ση να από­σχουν από οποια­δή­πο­τε επί­θε­ση κατά του άλλου και να μην μετά­σχουν σε καμία συμ­μα­χία που θα εστρέ­φε­το ενα­ντί­ον του ενός ή του άλλου. Να τονί­σου­με ότι οι όροι αυτοί τηρή­θη­καν από­λυ­τα από την ΕΣΣΔ σε αντί­θε­ση με την Φιλαν­δία που στις 26 Ιου­νί­ου κήρυ­ξε τον πόλε­μο στην ΕΣΣΔ στο πλευ­ρό των δυνά­με­ων του Αξονα.

Ο ρόλος των «δυτικών» ιμπεριαλιστικών δυνάμεων

Οι ιμπε­ρια­λι­στι­κές χώρες της επο­χής δεν κάθι­σαν φυσι­κά με «σταυ­ρω­μέ­να χέρια». Με πρό­σχη­μα την δήθεν «απρό­κλη­τη επί­θε­ση σε βάρος μιας μικρής χώρας» προ­σήλ­θαν στο Συμ­βού­λιο της Κοι­νω­νί­ας των Εθνών με ταυ­τό­χρο­νη αλλα­γή της σύν­θε­σης της Γενι­κής Συνέ­λευ­σης, προ­στέ­θη­καν η Βολι­βία, Αίγυ­πτος και Δομι­νι­κα­νι­κή Δημο­κρα­τία!) και αυτό με από­φα­ση του στις 14/12/1939 κατήγ­γει­λε την ΕΣΣΔ ότι με τη στά­ση της παρα­βί­α­σε το βασι­κό σύμ­φω­νο της ΚΤΕ και κατά συνέ­πεια δεν μπο­ρού­σε να ανή­κει στον Διε­θνή αυτό Οργα­νι­σμό. Στό­χος γενι­κό­τε­ρος φυσι­κά ήταν να αξιο­ποι­ή­σουν τον πόλε­μο για την οργά­νω­ση γενι­κευ­μέ­νης αντι­σο­βιε­τι­κής εκστρα­τεί­ας. Εκτός όμως από την διπλω­μα­τι­κή παρέμ­βα­ση προ­χώ­ρη­σαν και σε στρα­τιω­τι­κή στή­ρι­ξη της Φιλαν­δί­ας (και ενώ η Χιτλε­ρι­κή Γερ­μα­νία είχε ήδη κατα­λά­βει την Πολω­νία…). Στις ΗΠΑ με πρω­το­βου­λία του Ρούζ­βελτ δημιουρ­γή­θη­κε η «επι­τρο­πή βοη­θεί­ας της Φιλαν­δί­ας» με πρό­ε­δρο τον Χου­βερ. Η κυβέρ­νη­ση μάλι­στα έδω­σε δάνειο 10 εκατ. δολα­ρί­ων στην Φιλανδία,(δάνεια έδω­σαν και τρά­πε­ζες των ΗΠΑ) ενώ οργα­νώ­θη­κε και στρα­το­λο­γία εθε­λο­ντών για να στα­λούν εκεί. Σύμ­φω­να με αριθ­μούς που έδω­σε ο Πρω­θυ­πουρ­γός Τσα­μπερ­λαιν στην Βου­λή των Κοι­νο­τή­των (19/3/1940) η Αγγλία παρέ­δω­σε στη Φιλαν­δία 144 αερο­πλά­να, 185.000 οβί­δες, 50.000 χει­ρο­βομ­βί­δες, 15.700 βόμ­βες αερο­πλά­νων κ.α Ενώ η Γαλ­λία σύμ­φω­να με δηλώ­σεις του Πρω­θυ­πουρ­γού Ντα­λα­ντιέ (12/3/1940) έστει­λε 175 αερο­πλά­να, 472 κανό­νια, 795.000 οβί­δες, 5.100 μυδρά­λια και 200.000 χει­ρο­βομ­βί­δες. Μάλι­στα ετοί­μα­ζαν να στεί­λουν και κοι­νό εκστρα­τευ­τι­κό σώμα. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κά τα όσα δήλω­σε ο Τσά­μπερ­λαιν μιλώ­ντας στη Βου­λή (19/3/1940 μετά την συν­θη­κο­λό­γη­ση της Φιλαν­δί­ας): «…Οι προ­ε­τοι­μα­σί­ες προ­χω­ρού­σαν με την ανώ­τα­τη δυνα­τή προ­σο­χή και το σώμα θα ήταν έτοι­μο να ξεκι­νή­σει στις αρχές του Μαρτίου…δύο μήνες πριν από την ημε­ρο­μη­νία που είχε ορί­σει ο στρα­τάρ­χης Μάνερ­χαϊμ (σ.σ του Φιλαν­δι­κού στρα­τού) για την άφι­ξη του…». Επρό­κει­το για ένα στρα­τό 100.000 ανδρών. Τελι­κά όμως αυτός ο σχε­δια­σμός δεν προ­χώ­ρη­σε για­τί η Νορ­βη­γία και η Σου­η­δία δεν επέ­τρε­ψαν τη δίο­δο από τα εδά­φη τους του εκστρα­τευ­τι­κού σώμα­τος, μετά και από δια­κοί­νω­ση της ΕΣΣΔ τον Γενά­ρη του 1940..

Να σημειώ­σου­με ακό­μη ότι στην πρά­ξη Άγγλοι και Γάλ­λοι ιμπε­ρια­λι­στές, συνερ­γα­ζό­ταν με την Χιτλε­ρι­κή Γερ­μα­νία για την απο­στο­λή των πολε­μι­κών εφο­δί­ων στην Φιλαν­δία. Είναι απο­κα­λυ­πτι­κό αυτό που ανα­φέ­ρει ο Τσιά­νο (υπουρ­γός εξω­τε­ρι­κών της Ιτα­λί­ας, γαμπρός του Μου­σο­λί­νι) στο ημε­ρο­λό­γιο του: «…Στις αρχές του 1940 εδέ­χθην τον πρε­σβευ­τή της Φιλαν­δί­ας που με ευχα­ρί­στη­σε για τη βοή­θεια που δώσα­με στη χώρα του και που μου ζήτη­σε όπλα, καθώς και τεχνι­κούς. Απή­ντη­σα ότι αυτό μπο­ρεί να γίνει μόνον εφ’ όσον η Γερ­μα­νία δεν απα­γο­ρεύ­ει τη διά­βα­ση. Ο εν λόγο διπλω­μά­της μου απά­ντη­σε τότε ότι το πράγ­μα είναι κανο­νι­σμέ­νο και έφθα­σε στο σημείο να μου εμπι­στευ­θεί ότι η Γερ­μα­νία έχει ήδη δώσει η ίδια όπλα στην Φιλαν­δία, προ­πα­ντός υλι­κά που προ­ερ­χό­ταν από τα πολω­νι­κά λάφυρα..».

(Το κεί­με­νο πρω­το­δη­μο­σιεύ­τη­κε στον 902.gr)

_________________________________________________________________________________________________

Αλέκος Α. Χατζηκώστας  Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 7 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.