Σουηδία: Το κοινωνικό κράτος που δεν υπάρχει πια…

Επι­μέ­λεια Πάνος Αλε­πλιώ­της // 

Το Σου­η­δι­κό κοι­νω­νι­κό κρά­τος της δεκα­ε­τί­ας του 50, 60 απο­τέ­λε­σμα των εργα­τι­κών αγώ­νων, των ανα­γκών του κεφα­λαί­ου και της ύπαρ­ξης της Σ. Ένω­σης δεν υπάρ­χει πια 

Η Κατάρρευση μια καθημερινότητα

“Αν κάτι απα­σχο­λεί μόνι­μα τα Μέσα Μαζι­κής Ενη­μέ­ρω­σης εκτός από το προ­σφυ­γι­κό είναι το θέμα του κοι­νω­νι­κού κρά­τους. Δια­βά­ζου­με ιστο­ρί­ες τρό­μου για έλλει­ψη προ­σω­πι­κού στην ουσία σε όλα τα Νοσο­κο­μεία της χώρας και ότι τα κον­δύ­λια για τα σχο­λεία λιγοστεύουν.

Πιε­σμέ­νοι δάσκα­λοι προ­σπα­θούν να βολέ­ψουν τον χρό­νο διδα­σκα­λί­ας σε όλο και μεγα­λύ­τε­ρες τάξεις και μαθη­τές με μεγα­λύ­τε­ρες απαι­τή­σεις φροντίδας.

Πιε­σμέ­νο ιατρι­κό προ­σω­πι­κό προ­σπα­θεί να προ­λά­βει την φρο­ντί­δα των ηλι­κιω­μέ­νων με τα πιο απα­ραί­τη­τα. Για τα «μη απα­ραί­τη­τα», όπως χρό­νος για να έχουν ακό­μη και ένα απλό διά­λο­γο με αυτούς που έχουν ανά­γκη, δεν υπάρχει.

Αυτές οι ιστο­ρί­ες είναι πια μια καθη­με­ρι­νό­τη­τα. Όλοι γνω­ρί­ζουν πως το κοι­νω­νι­κό κρά­τος πάσχει. Αυτό όμως που πολ­λοί δεν γνω­ρί­ζουν είναι η αιτία της χει­ρο­τέ­ρευ­σης και για ποιο λόγο κανείς δεν κάνει κάτι για να διορ­θω­θεί η κατά­στα­ση. Αντί για αυτό οι μειώ­σεις κον­δυ­λί­ων συνεχίζονται.

Σε κάποιους Δήμους έχουν εξα­φα­νι­στεί οι μισοί παι­δι­κοί σταθ­μοί. Σε άλλους κόβε­ται το μεση­με­ρια­νό φαγη­τό από τους μαθη­τές των Λυκεί­ων που δεν είναι υποχρεωτικό.

Σε άλλους Δήμους κλεί­νουν Νοσο­κο­μεία και παρ όλες τις δια­μαρ­τυ­ρί­ες κλεί­νουν οι Μαιευ­τι­κές κλι­νι­κές μια μετά την άλλη.

Τι είναι το κοινωνικό κράτος;

Τι είναι αυτό που συμ­βαί­νει; Για να απα­ντη­θεί το ερώ­τη­μα πρέ­πει να προσ­διο­ρί­σου­με τι ακρι­βώς είναι το κοι­νω­νι­κό κρά­τος και ακό­μη ποιοι παρά­γο­ντες δημιούρ­γη­σαν το κοι­νω­νι­κό κρά­τος που σήμε­ρα καταρρέει.

Κατά βάση το κοι­νω­νι­κό κρά­τος έχει να κάνει με την ανα­πα­ρα­γω­γή της εργα­τι­κής δύνα­μης. Αν η εργα­τι­κή τάξη δεν ανα­πα­ρα­χθεί βρα­χυ­πρό­θε­σμα και μακρο­πρό­θε­σμα δεν θα μπο­ρεί να συνε­χί­σει να εργά­ζε­ται. Ο μισθός που κατα­βάλ­λε­ται στους εργά­τες πρέ­πει να φτά­νει για φαγη­τό και στέ­γη ώστε να μπο­ρούν να συνε­χί­σουν να εργάζονται.

Όταν ο εργά­της τραυ­μα­τι­στεί πρέ­πει να απο­κα­τα­στα­θεί από κάποιο σύστη­μα Υγεί­ας για να μπο­ρέ­σει να επι­στρέ­ψει στην δου­λειά του. Εδώ προ­στί­θε­ται και η εκπαί­δευ­ση ώστε να μπο­ρεί ο εργά­της να χει­ρι­στεί τα εργα­λεία του.

Μακρο­πρό­θε­σμα πρέ­πει να ανα­πα­ρα­χθεί ο εργά­της απο­κτώ­ντας παι­διά ώστε να ετοι­μά­σει την νέα γενιά εργα­τών. Γιαυ­τό πρέ­πει να υπάρ­χει η δυνα­τό­τη­τα να απο­κτή­σει κανείς οικο­γέ­νεια και παιδιά.

Το ελάχιστο επίπεδο

Βεβαί­ως η ανα­πα­ρα­γω­γή έχει και ένα ελά­χι­στο επί­πε­δο. Αν δεν μπο­ρείς να αγο­ρά­σεις φαγη­τό δεν μπο­ρείς να εργα­στείς. Έχει όμως και ένα ανώ­τε­ρο επί­πε­δο που έχουν πετύ­χει οι εργά­τες με τον αγώ­να τους.

Ότι έχουν πετύ­χει οι εργά­τες πάνω από το ελά­χι­στο μπο­ρεί να αλλά­ξει είτε προς τα επά­νω είτε προς τα κάτω.

Με λίγα λόγια ο πιο σημα­ντι­κός παρά­γο­ντας του κοι­νω­νι­κού κρά­τους που πράγ­μα­τι έχου­με βιώ­σει στην Σου­η­δία είναι οι ανά­γκες του Σου­η­δι­κού κεφα­λαί­ου. Είναι ο παρά­γο­ντας που ποτέ δεν υπάρ­χει στις συζη­τή­σεις. Αντί­θε­τα η συζή­τη­ση περι­στρέ­φε­ται σε δύο άλλους παράγοντες.

Οι παρά­γο­ντες του κοι­νω­νι­κού κράτους

• Ο πρώ­τος είναι η ύπαρ­ξη ενός πανί­σχυ­ρου καλά οργα­νω­μέ­νου εργα­τι­κού κινή­μα­τος που έδει­ξε την δύνα­μή του όταν η Σου­η­δία στις αρχές του προη­γού­με­νου αιώ­να ήταν η χώρα με τις περισ­σό­τε­ρες απερ­γί­ες σε σχέ­ση με τον πλη­θυ­σμό της. Τα αιτή­μα­τά του και η δύνα­μη που είχε ήταν ένας ισχυ­ρός παράγοντας.
• Ο άλλος παρά­γο­ντας ήταν η ύπαρ­ξη της Σ. Ένω­σης και του υπαρ­κτού σοσια­λι­σμού που το κύρος της και η δύνα­μή της είχε ενι­σχυ­θεί μετά την νίκη στον ΒΠΠ. Για τους καπι­τα­λι­στές ο υπαρ­κτός σοσια­λι­σμός ήταν μια απει­λή. Οι εργά­τες μπο­ρού­σαν να στρα­φούν προς τον σοσια­λι­σμό αν πιέ­ζο­νταν- ο σοσια­λι­σμός εμπό­δι­ζε την επί­θε­ση του κεφα­λαί­ου και μόνο με την ύπαρ­ξή του.

Αυτοί είναι οι δυο παρά­γο­ντες που έφτα­σαν το κοι­νω­νι­κό κρά­τος σε μεγα­λύ­τε­ρο επί­πε­δο από το ελά­χι­στο που το κεφά­λαιο χρειά­ζε­ται για την ανα­πα­ρα­γω­γή της εργα­τι­κής δύνα­μης. Τι μορ­φή πήρε αυτό το κράτος;

Παιδεία πρότυπο από την Λαϊκή Γερμανία

Το κεφά­λαιο είχε ανά­γκη από υψη­λά εκπαι­δευ­μέ­νο προ­σω­πι­κό για να χει­ρι­στεί τις όλο και πιο ραγδαία εξε­λισ­σό­με­νες παρα­γω­γι­κές δυνά­μεις. Έτσι είχε ανά­γκη από ένα απο­τε­λε­σμα­τι­κό σχο­λείο. Αυτό ήταν και η αιτία να μπει η εργα­τι­κή τάξη στον κόσμο της μόρ­φω­σης. Η μορ­φή του σχο­λεί­ου που επι­λέ­χθη­κε ήταν δανει­σμέ­νη από την Λαϊ­κή Δημο­κρα­τία της Γερ­μα­νί­ας, DDR, είχε προ­ο­δευ­τι­κό χαρα­κτή­ρα και αυτό ευνό­η­σε θετι­κά την εργα­τι­κή τάξη.

Το κεφά­λαιο μετά τον ΒΠΠ είχε μεγά­λη ανά­γκη από εργα­τι­κή δύνα­μη. Προ­έ­κυ­ψαν ανά­γκες για επι­δό­μα­τα παι­διών και παι­δι­κούς σταθ­μούς. Σε συν­δυα­σμό με ένα ενερ­γη­τι­κό και καλά οργα­νω­μέ­νο εργα­τι­κό κίνη­μα, την ύπαρ­ξη του σοσια­λι­σμού, η εξέ­λι­ξη πήγε πιο μακριά από ότι ήταν απα­ραί­τη­το για το κεφάλαιο.

Το σήμερα

Τι συμ­βαί­νει όμως σήμε­ρα; Το επί­πε­δο για την ανα­πα­ρα­γω­γή της εργα­τι­κής δύνα­μης μειώ­νε­ται προς τα κάτω.

Η αιτία που η Υγεία καταρ­ρέ­ει και τμή­μα­τα ολό­κλη­ρα των Νοσο­κο­μεί­ων κλεί­νουν είναι επει­δή δεν χρειά­ζο­νται σύμ­φω­να με την οπτι­κή του κεφα­λαί­ου. Για τον καπι­τα­λι­σμό είναι τελεί­ως αδιά­φο­ρο αν οι άνθρω­ποι χρειά­ζο­νται να ταξι­δέ­ψουν 10 ή 400 χιλιό­με­τρα για να γεν­νή­σουν ή αν υπάρ­χει επάρ­κεια προ­σω­πι­κού για τα επεί­γο­ντα περι­στα­τι­κά που θα χρεια­στούν οι άνθρωποι.

Το ίδιο ισχύ­ει και για τα σχο­λεία. Το ότι οι σχο­λι­κές επι­δό­σεις χει­ρο­τε­ρεύ­ουν, οι δάσκα­λοι δει­νο­πα­θούν, και η σχο­λι­κή εργα­σία γίνε­ται όσο πάει μεγα­λύ­τε­ρη για το διδα­κτι­κό προ­σω­πι­κό αφή­νει τον καπι­τα­λι­σμό αδιά­φο­ρο. Γιατί;

Επει­δή η ελά­χι­στη μόρ­φω­ση που χρειά­ζο­νται σήμε­ρα για να μπουν στην παρα­γω­γή είναι αρκετή.

Μαθή­μα­τα όπως Ιστο­ρία ή Κοι­νω­νιο­λο­γία δεν χρειά­ζο­νται να διδά­σκο­νται σε μεγά­λη έκτα­ση. Ίσα που να πάρει ο μαθη­τής μια απα­τη­λή εικό­να της Ιστο­ρί­ας όπου απο­κλεί­ε­ται ο σοσια­λι­σμός σαν εναλ­λα­κτι­κή λύση.

Δεν υπάρχει ελάχιστο όριο κατάρρευσης

Μπο­ρεί κανείς να θεω­ρή­σει ότι η κατά­στα­ση θα στα­μα­τή­σει εδώ; Δηλα­δή στο ελά­χι­στο επί­πε­δο; Όχι δεν μπορεί.

Υπάρ­χουν πολ­λές χώρες που οι μισθοί που προ­σφέ­ρο­νται για την ανα­πα­ρα­γω­γή της εργα­τι­κής δύνα­μης είναι κάτω από τα ελά­χι­στα όρια. Αυτό συνε­πά­γε­ται ότι εκα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι μετα­να­στεύ­ουν σε άλλες χώρες με την ελπί­δα να βρουν καλύ­τε­ρες συνθήκες.

Αυτοί οι άνθρω­ποι με την σει­ρά τους χρη­σι­μο­ποιού­νται από το κεφά­λαιο σε κάθε χώρα για να μειω­θεί ακό­μη περισ­σό­τε­ρο το ελά­χι­στο όριο. Από την στιγ­μή που το κεφά­λαιο μπο­ρεί εύκο­λα να αντι­κα­τα­στή­σει έναν εργα­ζό­με­νο με κάποιον άλλο δεν ενδια­φέ­ρε­ται για τις συν­θή­κες ζωής του εργάτη.

Οι κατακτήσεις χάνονται αν δεν αλλάξει το σύστημα

Το κοι­νω­νι­κό κρά­τος που είχα­με και κατά­φε­ρε να χτι­στεί κάτω από συγκε­κρι­μέ­νες ιστο­ρι­κές συν­θή­κες δεν υπάρ­χει πια, είναι και ένα δείγ­μα του πως λει­τουρ­γεί το ιμπε­ρια­λι­στι­κό σύστη­μα. Όλες οι κατα­κτή­σεις εξα­φα­νί­ζο­νται, αφού θεω­ρού­νται σαν έξο­δα για τον καπι­τα­λι­σμό, που δεν χρειά­ζε­ται να επω­μι­στεί. Δεν έχει λοι­πόν να κάνει με το αν κάποιος καπι­τα­λι­στής είναι καλός και κάποιος άλλος κακός. Όλοι πρέ­πει να λει­τουρ­γή­σουν με την ίδια λογι­κή αφού πρέ­πει μόνι­μα να αυξά­νουν τα κέρ­δη τους. Όσο εμείς δεν αλλά­ζου­με το σύστη­μα που επι­κρα­τεί όλες οι κατα­κτή­σεις έχουν εφή­με­ρο χαρα­κτή­ρα επει­δή αυτός είναι ο νόμος και η δυνα­μι­κή του καπι­τα­λι­σμού – αν δεν αλλά­ξου­με εμείς το σύστη­μα δεν θα είμα­στε σίγου­ροι για το κοι­νω­νι­κό κράτος”.

(Άρθρο της σύντα­ξης της εφη­με­ρί­δας Riktpunkt του ΚΚ Σουηδίας)

Πάνος Αλεπλιώτης

Εργά­στη­κε σαν γεω­λό­γος, περι­βαλ­λο­ντο­λό­γος και χωρο­τά­κτης στην Ελλά­δα και στην Σου­η­δία. Δημο­τι­κός σύμ­βου­λος Πυλαί­ας Θεσ­σα­λο­νί­κης 87/90 και 99/2002. Αντι­δή­μαρ­χος Πυλαί­ας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000.