Στάλινγκραντ, ούτε τα ανίκητα μέχρι τότε Πάνσερ του Ναζί Μάινσταιν μπόρεσαν να σπάσουν τις γραμμές του Κόκκινου στρατού

Στα τέλη του Γενά­ρη του 2019 συμπλη­ρώ­νο­νται 76 χρό­νια από την μάχη του Στά­λιν­γκραντ με την ήττα των μέχρι τότε ανί­κη­των χιτλε­ρι­κών στρα­τευ­μά­των και την περή­φα­νη, ηρω­ι­κή και γεμά­τη αυτο­θυ­σία νίκη του Κόκ­κι­νου Στρα­τού. Για την μάχη του Στά­λιν­γκραντ, τον ηρω­ι­σμό των υπε­ρα­σπι­στών του και την μεγά­λη νίκη του Κόκ­κι­νου Στρα­τού που ήταν η αρχή του τέλους των Ναζί έχουν γρα­φτεί και θα γρά­φο­νται πολ­λά. Η ανα­φο­ρά στο Στά­λιν­γκραντ πάντα θα είναι ο φόρος τιμής προς τον Σοβιε­τι­κό λαό που απε­λευ­θέ­ρω­σε την Ευρώ­πη και κατ επέ­κτα­ση και όλη την ανθρω­πό­τη­τα από την μπό­τα του ναζι­σμού. Χωρίς αυτήν τη νίκη κανείς δεν μπο­ρεί να ξέρει σε τι βαθ­μό θα είχε φτά­σει το πισω­γύ­ρι­σμα της ανθρω­πό­τη­τας. Το Ατέ­χνως ξεκι­νά δημο­σί­ευ­ση σει­ράς αναρ­τή­σε­ων για να υπεν­θυ­μί­σει, και αν είναι δυνα­τόν και να φωτί­σει, πλευ­ρές αυτού του έπους, που μας χάρι­σε την ελευ­θε­ρία μας και ταυ­τό­χρο­να δεί­χνει την ανω­τε­ρό­τη­τα του σοσια­λι­σμού στις κρί­σι­μες και σημα­ντι­κές στιγ­μές της Ιστο­ρί­ας. Για την ηρω­ι­κή αυτή σύγκρου­ση αυτο­θυ­σί­ας αλλά και στρα­τιω­τι­κής εφυί­ας ισχύ­ουν αυτά που λέει η ανα­κοί­νω­ση των κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των της Ευρώ­πης για την συμπλή­ρω­ση 75 χρό­νων από την μάχη του Στάλινγκραντ.

«Το Στά­λιν­γκραντ είναι ένα από τα καλύ­τε­ρα παρα­δείγ­μα­τα της ανω­τε­ρό­τη­τας του σοσια­λι­σμού σε σύγκρι­ση με τον καπι­τα­λι­σμό, επει­δή ο σοσια­λι­σμός μπο­ρεί να κινη­το­ποι­ή­σει όλες τις κοι­νω­νι­κές δυνά­μεις σε μια ζωτι­κής σημα­σί­ας μάχη. Η ιστο­ρι­κή αυτή νίκη απο­δει­κνύ­ει όχι μόνο αρε­τές του κόκ­κι­νου στρα­τού, αλλά επί­σης την ενό­τη­τα, την κοι­νή βού­λη­ση και την οργα­νω­τι­κή ικα­νό­τη­τα σε μια σοσια­λι­στι­κή χώρα».

Γρά­φει ο Πάνος Αλε­πλιώ­της //

Η μάχη του Στά­λιν­γκραντ δεν αφο­ρά μόνο την πόλη και τα περί­χω­ρα. Εκτεί­νε­ται σε ένα συνο­λι­κό μέτω­πο πάνω από 200 χιλιό­με­τρα όπου γίνο­νται σφο­δρό­τα­τες μάχες με ελιγ­μούς, αντε­πι­θέ­σεις, τακτι­κές κινή­σεις σε ανοι­χτές πεδιά­δες όπου μέχρι στιγ­μής οι Γερ­μα­νοί είχαν επι­δεί­ξει την υπε­ρο­πλία των πιο εξε­λιγ­μέ­νων τανκς που διέ­θε­ταν. Αυτά μέχρι που αντι­με­τώ­πι­σαν τους απο­φα­σι­σμέ­νους Σοβιε­τι­κούς και την τακτι­κή τους. Οι απώ­λειες είναι αμέ­τρη­τες. H Επι­χεί­ρη­ση Ουρα­νός του Στά­λιν, Ζού­κωφ και Βασι­λέφ­σκι έχει εγκλω­βί­σει τους Γερ­μα­νούς στο Στά­λιν­γκραντ. Εδώ θα δού­με την απο­τυ­χη­μέ­νη προ­σπά­θεια των Γερ­μα­νών να ανοί­ξουν διά­δρο­μο πρός τους εγκλωβισμένους.

Γερ­μα­νι­κή επι­χεί­ρη­ση Wintergewitter, Χει­με­ρι­νή Θύελλα.

Στις 16 Δεκέμ­βριο του 1942 Γερ­μα­νι­κές, Ρου­μά­νι­κες και Ιτα­λι­κές δυνά­μεις με επι­κε­φα­λής την 4^η Στρα­τιά τεθω­ρα­κι­σμέ­νων (Πάν­σερ) με 50.000 στρα­τό και 250 τανκς με επι­κε­φα­λής τον στρα­τάρ­χη Μάιν­σταιν, διοι­κη­τή των δυνά­με­ων του μετώ­που του ποτα­μού Ντον, πλη­σί­α­σε το Στά­λιν­γκραντ σε από­στα­ση 50 χιλιο­μέ­τρων, σε μια προ­σπά­θεια να δημιουρ­γή­σουν ρήγ­μα στην πολιορ­κία. Ο Μάιν­σταιν έγι­νε πρό­σφα­τα πάλι επί­και­ρος  από το “ρητό” του που “κοσμού­σε” στρα­τό­πε­δο της Μυτι­λή­νης μέχρι να σβη­στεί μετά από δια­μαρ­τυ­ρί­ες δημο­κρά­τη, αγω­νι­στή φαντά­ρου που πήρε ανα­γκα­στι­κή από­σπα­ση για την πρά­ξη του. Η στρα­τιά του Ντόν βρι­σκό­ταν έξω από τον κλοιό που είχαν δημιουρ­γή­σει οι Σοβιε­τι­κοί γύρω από το Στά­λιν­γκραντ με την επι­χεί­ρη­ση «Ουρα­νός». Μετα­ξύ των δυνά­με­ων των Γερ­μα­νών ήταν η 11η μεραρ­χία Πάν­τσερ, ένα από τα πιο πλή­ρη, χωρίς απώ­λειες Γερ­μα­νι­κά τεθω­ρα­κι­σμέ­να τμή­μα­τα στο ανα­το­λι­κό μέτω­πο δεδο­μέ­νου ότι είχε μετα­φερ­θεί κατευ­θεί­αν από το απο­θε­μα­τι­κό του γερ­μα­νι­κού στρα­τού με και­νούρ­για τάνκς Tiger. Η 6η μεραρ­χία Πάν­τσερ ήταν επί­σης πλή­ρης, επει­δή είχε μετα­φερ­θεί από τη Δυτι­κή Ευρώ­πη. Η επί­θε­ση απο­κρού­στη­κε από τους Σοβιε­τι­κούς και ο Πάου­λους και 290.000 στρα­τιώ­τες της 6^ης στρα­τιάς των Γερ­μα­νών και κάποιες μεραρ­χί­ες των Ρου­μά­νων παρέ­μει­ναν μέσα στην πίε­ση της «τανά­λιας» των Σοβιετικών.

Η επί­θε­ση των Σοβιε­τι­κών στο αερο­δρό­μιο Tatsinskaya

Η αντίδραση των Σοβιετικών 13–18 Δεκεμβρίου. Επιχείρηση ¨Μικρός Κρόνος»

Μετά την επί­θε­ση της 4^ης Στρα­τιάς Πάν­τσερ η Ανώ­τα­τη Σοβιε­τι­κή Στρα­τιω­τι­κή Διοί­κη­ση με επι­κε­φα­λής τον Στά­λιν ανα­προ­σαρ­μό­ζει το Σχέ­διο «Κρό­νος» που προ­έ­βλε­πε την απώ­θη­ση των Γερ­μα­νών από την περιο­χή του Ντον, και στις 13 Δεκεμ­βρί­ου μετα­φέ­ρει δυνά­μεις για να κόψουν την προ­ώ­θη­ση της 4^ης στρα­τιάς προς το Στά­λιν­γκραντ ώστε στις 15/12 να αντι­με­τω­πί­σουν τους Γερ­μα­νούς. Η δύνα­μη του Στρα­τού ήταν περί­που 90.000 στρα­τιώ­τες. Η επι­χεί­ρη­ση ονο­μά­στη­κε «Μικρός Κρό­νος» και προ­έ­βλε­πε το σπά­σι­μο της γραμ­μής της 8^ης Ιτα­λι­κής στρα­τιάς και επί­θε­ση στους Γερ­μα­νούς πίσω από τις γραμ­μές τους.

Οι Ιτα­λοί αντι­στά­θη­καν πει­σμα­τι­κά στην επί­θε­ση του Κόκ­κι­νου στρα­τού στις 16 αλλά στο τέλος τμή­μα των θέσε­ων τους κατέρ­ρευ­σε μετά από μάχη 2 ημε­ρών. Αυτό δημιούρ­γη­σε το ρήγ­μα που επε­δί­ω­καν οι Σοβιε­τι­κοί και έσπει­ρε τον πανι­κό στους Γερ­μα­νούς μπρο­στά στον και­νούρ­γιο κίν­δυ­νο να κατα­λη­φθεί η πόλη του Ροστόφ. Οι Γερ­μα­νοί είχαν τερά­στιες απώ­λειες μετά το σπά­σι­μο των γραμ­μών των Ιτα­λών και το αρι­στε­ρό τους άκρο κατέρ­ρευ­σε. Τα δύο αυτά γεγο­νό­τα ανά­γκα­σαν τον Μαν­στάιν να πάρει αμυ­ντι­κή θέση στην μάχη. Οι Σοβιε­τι­κοί άνοι­ξαν και­νούρ­γιο μέτω­πο με μια ξαφ­νι­κή επί­θε­ση στο στρα­τιω­τι­κό αερο­δρό­μιο των Γερ­μα­νών στην θέση Tatsinskaya κατα­στρέ­φο­ντας πολ­λά αερο­πλά­να που χρη­σι­μο­ποιού­νταν για τον ανε­φο­δια­σμό των εγκλω­βι­σμέ­νων Γερ­μα­νών στο Στά­λιν­γκραντ. Έτσι η σχε­δια­ζό­με­νη επί­θε­ση και προ­ώ­θη­ση προς το Στά­λιν­γκραντ δεν ήταν δυνα­τόν να γίνει με καθη­λω­μέ­νες τις δυνά­μεις των τεθω­ρα­κι­σμέ­νων. Οι ερευ­νη­τές ανα­φέ­ρουν πως παράλ­λη­λα ο Χίτλερ απα­γό­ρευ­σε τον Πάου­λους, όπως ζήτη­σε ο Μάιν­σταιν, να κινη­θεί προς ενί­σχυ­ση των τεθω­ρα­κι­σμέ­νων δυνά­με­ων για να δημιουρ­γή­σει τον διά­δρο­μο που τόσο είχε ανά­γκη. Όπως και να γίνει οι δυνά­μεις των Γερ­μα­νών δεν μπο­ρού­σαν να εφαρ­μό­σουν το αρχι­κό τους σχέ­διο. Ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός τους αντι­με­τώ­πι­ζε νικη­φό­ρα και σε ανοι­χτό έδαφος.

Η Κατάρ­ρευ­ση: 19–23 Δεκεμβρίου 

Στις 19 Δεκεμ­βρί­ου, ο Μάιν­σταιν έστει­λε τον Αξιω­μα­τι­κό πλη­ρο­φο­ριών Eismann, στο Στά­λιν­γκραντ να δώσει στον στρα­τη­γό Paulus μια ακρι­βή εικό­να της στρα­τη­γι­κής κατά­στα­σης που είχε βρε­θεί η Στρα­τιά του Ντον. Κατέ­λη­ξαν πως δεν είναι δυνα­τόν να απε­γκλω­βι­στεί η 6^η στρα­τιά του Πάου­λους κάτω από αυτές τις συν­θή­κες και παρα­κά­λε­σαν οι εγκλω­βι­σμέ­νοι για καλύ­τε­ρη προ­μή­θεια πολε­μο­φο­δί­ων και καυ­σί­μων. Την ίδια ημέ­ρα κατά­φε­ρε μια μεραρ­χία των Γερ­μα­νών να προ­ω­θη­θεί προς το Στά­λιν­γκραντ αλλά δεν είχε την υπο­στή­ρι­ξη της 6ης στρα­τιάς που είχε πιά όλο κι όλο 70 τανκς για να βοή­θή­σει και καθό­λου καύ­σι­μα να δια­θέ­σει. Η αλή­θεια είναι ότι ακό­μη και να βοη­θού­σε η 6^η Στρα­τιά οι Σοβιε­τι­κοί πλη­σί­α­ζαν κατα­στρέ­φο­ντας την υπό­λοι­πη 4^η στρα­τιά των Ναζί. Κάτω από αυτή την απει­λή οι Γερ­μα­νοί επι­δό­θη­καν μόνο σε ενί­σχυ­ση της άμυ­νας τους και στις 23 με 24 Δεκεμ­βρί­ου ήταν σε πλή­ρη υπο­χώ­ρη­ση στις θέσεις από όπου ξεκίνησε.

Επα­κό­λου­θα

Η προ­σπά­θεια δημιουρ­γί­ας δια­δρό­μου και απε­γκλω­βι­σμού των δυνά­με­ων του Πάου­λους που από πολιορ­κη­τής έγι­νε πολιορ­κού­με­νος και εγκλω­βι­σμέ­νος απέ­τυ­χε. Ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός ήταν ελεύ­θε­ρος πιά να στρα­φεί στην κατα­στρο­φή των δυνά­με­ων που ήταν μέσα στο Στά­λιν­γκραντ και να επε­κτεί­νει την επί­θε­ση του πρός τα Δυτι­κά. Ήταν σε θέση να μετα­φέ­ρει 150.000 άνδρες και 630 τανκς ενα­ντί­ον της 4η Στρα­τιάς Πάν­τσερ που ήταν σε υπο­χώ­ρη­ση. Μέσα σε τρεις μέρες, οι επι­τι­θέ­με­νες σοβιε­τι­κές μονά­δες έσπα­σαν τις Ρου­μά­νι­κες γραμ­μές που προ­στά­τευαν το πλευ­ρό της 4ης Στρα­τιάς Πάν­τσερ και την απεί­λη­σαν από το νότο, ανα­γκά­ζο­ντας τους Γερ­μα­νούς να συνε­χί­σουν την υπο­χώ­ρη­ση προς τα νοτιο­δυ­τι­κά. Η στρα­τιά του Καυ­κά­σου φοβού­με­νη μήπως εγκλω­βι­στεί στον Νότο έσπευ­σε στην υπε­ρά­σπι­ση του Ροστόφ , από την Σοβιε­τι­κή κατά­λη­ψη μετά την μερι­κή κατάρ­ρευ­ση της της ιτα­λι­κής 8ης Στρατιάς.

Tα απο­τε­λέ­σμα­τα του “Μικρού Κρό­νου” ήταν τα σοβιε­τι­κά στρα­τεύ­μα­τα να σπά­σουν τις εχθρι­κές γραμ­μές σε μέτω­πο πλά­τους 350 χιλιο­μέ­τρων . Νίκη­σαν και κατέ­στρε­ψαν  5 Ιτα­λι­κές, 5 Ρου­μα­νι­κές και 1 Γερ­μα­νι­κή μεραρ­χία, 3 ιτα­λι­κές ταξιαρ­χί­ες, νίκη­σαν 4 μεραρ­χί­ες Πεζι­κού των Γερ­μα­νών και 2  Γερ­μα­νι­κές μεραρ­χί­ες τεθω­ρα­κι­σμέ­νων. Έπια­σαν περί­που 60.000 αιχ­μα­λώ­τους, κατέ­λα­βαν 176 τανκς ,  370 αερο­σκά­φη,  και απώ­θη­σαν τους Γερ­μα­νούς του Μάιν­σταιν που από τον τρό­μο τους βρέ­θη­καν 150 χιλιό­με­τρα με 200 χιλιό­με­τρα μακριά από το Στάλινγκραντ.

Ο δρό­μος για την εκκα­θά­ρι­ση του Στά­λι­γκραντ από τους Γερ­μα­νούς είχε ανοί­ξει μετά την γεν­ναία και επι­τυ­χη­μέ­νη τακτι­κή του Κόκ­κι­νου στρα­τού στην επι­χεί­ρη­ση «Μικρός Κρό­νος» και οι Γερ­μα­νοί του Πάου­λους δεν έχουν πια καμία ελπίδα.

________________________________________________________________________________________________

Πάνος Αλεπλιώτης Δημοτικός σύμβουλος Πυλαίας Θεσσαλονίκης 87/90 και 99/2002. Αντιδήμαρχος Πυλαίας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000. Εργάστηκε σαν γεωλόγος, περιβαλλοντολόγος και χωροτάκτης στην Ελλάδα και στην Σουηδία