Συνολικά αντίθετοι οι φιλόλογοι με τις αλλαγές στο μάθημα της ιστορίας

ΟΙ ΟΜΙΛΙΕΣ  ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ  ΤΩΝ ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ  ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ  ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ  ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΙΕΠ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥΣ  ΣΥΜΒΟΥΛΟΥΣ ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Στη συνά­ντη­ση που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε στις 15 Μαΐ­ου 2017 συμ­με­τεί­χε ο Πρό­ε­δρος του ΙΕΠ, κ.  Γ. Κου­ζέ­λης , ο Πρό­ε­δρος της επι­τρο­πής κ. Π.  Βόγλης, οι κυρί­ες Χρ. Κου­λού­ρη και Β. Σακ­κά, οι κύριοι  Γ. Κόκ­κι­νος και Άγ. Παλη­κί­δης.  Οι εκπρό­σω­ποι και συντά­κτες του ΠΣ δια­τύ­πω­σαν  τις εξής από­ψεις: Οι Γενι­κοί Σκο­ποί του ΠΣ να βασι­στούν στην ανα­ζή­τη­ση του παρελ­θό­ντος στη βάση της υπο­κει­με­νι­κής αφή­γη­σης και σχε­τι­κής αλή­θειας και της νέας αντί­λη­ψης για το χρό­νο, τους ρυθ­μούς και τις διάρ­κειες. Να υπάρ­χει δια­φο­ρε­τι­κή ροή των γεγο­νό­των, αντί­θε­τη από τη γραμ­μι­κή ιστο­ρία και υπέρ­βα­ση του εθνο­κε­ντρι­σμού και της μονα­δι­κής αλή­θειας. Στο περιε­χό­με­νο της διδα­σκα­λί­ας της Ιστο­ρί­ας, δια­τύ­πω­σαν την άπο­ψη ότι πρέ­πει να υπάρ­ξει Πρό­γραμ­μα αρκε­τά ανοι­χτό το οποίο να είναι μαθη­το­κε­ντρι­κό. Να έχει αυτο­νο­μία σε μεγά­λο βαθ­μό και να στη­ρί­ζε­ται στη δημο­κρα­τι­κή συνερ­γα­σία μέσα στην τάξη. Βασι­κό εργα­λείο δεν θα είναι το εγχει­ρί­διο Ιστο­ρί­ας, αλλά οι θεμα­τι­κοί φάκε­λοι, οι οποί­οι θα περιέ­χουν ενό­τη­τες και ιστο­ρι­κές πηγές, οι οποί­ες θα είναι βασι­κό κομ­μά­τι. Τα κρι­τή­ρια επι­λο­γής των θεμά­των των φακέ­λων δεν έχουν ακό­μα απο­φα­σι­στεί και σύντο­μα θα εναρ­μο­νι­στούν με τη μεθο­δο­λο­γία και τις μεθό­δους  της διδασκαλίας.

Το Πρό­γραμ­μα Σπου­δών περι­λαμ­βά­νει κατά κύριο λόγο τη Νεό­τε­ρη και Σύγ­χρο­νη  Ιστο­ρία, η οποία θεω­ρεί­ται πιο σημα­ντι­κή και ανα­γκαία για τους μαθητές.

Ως εκπρό­σω­ποι του Δ.Σ. της Π.Ε.Φ. λάβα­με μέρος στη συνά­ντη­ση  οι υπο­γρά­φο­ντες Σπύ­ρος Του­λιά­τος και Ανα­στα­σία Αβρα­μί­δου,  μετα­φέ­ρα­με  την από­φα­ση του Δ. Σ. που είναι η συνο­λι­κή αντί­θε­ση για το Πρό­γραμ­μα και, στον περιο­ρι­σμέ­νο χρό­νο που μας παρα­χω­ρή­θη­κε (4΄ για κάθε ομι­λη­τή), δια­τυ­πώ­σα­με  τις παρα­κά­τω απόψεις:

Οι Γενι­κοί Σκο­ποί του μαθή­μα­τος της Ιστο­ρί­ας συν­δέ­ο­νται με το συνο­λι­κό περιε­χό­με­νο της Ιστο­ρί­ας  και κατευ­θύ­νο­νται στο ερώ­τη­μα, τι πραγ­μα­τι­κά συνέ­βη στο παρελ­θόν και ποια είναι τα αντι­κει­με­νι­κά και αλη­θι­νά γεγο­νό­τα. Εξη­γή­σα­με ότι η αντί­λη­ψη της Γενι­κής αλή­θειας είναι πραγ­μα­τι­κή και δεν έχει σχέ­ση με το ιδε­ο­λό­γη­μα «μονα­δι­κή αλή­θεια», αλλά είναι αντί­θε­τη προς τη σχε­τι­κή και την υπο­κει­με­νι­κή. Είμα­στε αντί­θε­τοι προς την αντί­λη­ψη ότι το κυρί­αρ­χο πρό­βλη­μα είναι η αντί­θε­ση ανά­με­σα στην εθνο­κε­ντρι­κή ιστο­ρία και την μη εθνο­κε­ντρι­κή, αφού η εθνι­κή ιστο­ρία είναι ένα μέρος της παγκό­σμιας και σημα­σία έχει η μεθο­δο­λο­γία και ερμη­νευ­τι­κή προσέγγιση.

Στο σχο­λείο διδά­σκε­ται η Γενι­κή Ιστο­ρία η οποία περι­λαμ­βά­νει όλες τις ιστο­ρι­κές περιό­δους, οι οποί­ες έχουν την ίδια αξία  είμα­στε αντί­θε­τοι προς τη πρό­τα­ση του Προ­γράμ­μα­τος να διδά­σκε­ται στις τέσ­σε­ρεις τάξεις της Δευ­τε­ρο­βάθ­μιας Εκπαί­δευ­σης η Νεό­τε­ρη Ιστο­ρία με απο­τέ­λε­σμα να υπο­βαθ­μί­ζε­ται η Αρχαία και η Μεσαιω­νι­κή επο­χή κατά τη διάρ­κεια των οποί­ων  δια­μορ­φώ­θη­κε η φιλο­σο­φι­κή και επι­στη­μο­νι­κή σκέ­ψη, η θεω­ρία και κανό­νες της Γλώσ­σας, η Ηθι­κή, η Αισθη­τι­κή, οι βασι­κοί θεσμοί και η οργά­νω­ση των κρα­τών και τα πολι­τι­κά συστή­μα­τα. Συνε­πώς,   απου­σιά­ζουν μορ­φές απε­λευ­θέ­ρω­σης των ανθρώ­πων και αντί­λη­ψης για την εξάρ­τη­ση και την κατα­πί­ε­ση και την εξάρ­τη­ση και οι μορ­φές των αγώ­νων για την ισό­τη­τα, τη δίκαιη κατα­νο­μή του πλού­του, την κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης. Η Ιστο­ρία δεν είναι αφή­γη­ση ηθι­κών στά­σε­ων και βιω­μά­των, όπως λέει το πρό­γραμ­μα. Οι Γενι­κοί Σκο­ποί συν­δέ­ο­νται με τα γενι­κά και ειδι­κά ερω­τή­μα­τα της Ιστο­ρί­ας και της σύγ­χρο­νης κοι­νω­νί­ας. Ανα­ζη­τού­με μέσα από την Ιστο­ρία τις αιτί­ες και τα κίνη­τρα των δρά­σε­ων μέσα από τις εθνι­κές και κοι­νω­νι­κέ επα­να­στα­τι­κές συγκρού­σεις. Ρωτά­με ποιοι κάνουν τους πολέ­μους, για­τί και ποια συμ­φέ­ρο­ντα έχουν. Το ΠΣ υπε­ρα­σπί­ζε­ται τη διδα­σκα­λία της σύγ­χρο­νης Ιστο­ρί­ας με την αιτιο­λο­γία ότι πρέ­πει   οι μαθη­τές να μάθουν από πού ξεκί­νη­σαν τα προ­βλή­μα­τα της μετα­νά­στευ­σης και της προ­σφυ­γιάς για­τί είναι σύγ­χρο­να. Αυτό δεν ευστα­θεί για­τί τα προ­βλή­μα­τα αυτά συνα­ντώ­νται σε όλη τη διάρ­κεια της Ιστο­ρί­ας και μπο­ρεί να εξη­γη­θούν και να ερμη­νευ­θούν    όταν προ­σεγ­γί­σου­με την ιστο­ρία έτσι ώστε να ανα­ζη­τή­σου­με την κύρια αιτία, που είναι τα συμ­φέ­ρο­ντα της κυρί­αρ­χης τάξης.  Ο μαθη­τής δεν πρέ­πει να ταυ­τί­ζει τις ηθι­κές αξί­ες αφη­ρη­μέ­να με τα γεγο­νό­τα, αλλά να ανα­ζη­τεί πώς μεγά­λα γεγο­νό­τα αξιο­ποιού­νται και μετα­τρέ­πο­νται σε αξί­ες και ιδα­νι­κά για να εξυ­πη­ρε­τή­σουν συμ­φέ­ρο­ντα μεγά­λων δυνά­με­ων.  Όταν θα φτά­σουν στο σημείο να ανα­γνω­ρί­σουν τις ευθύ­νες των ηγε­τών, τότε θα κατα­νο­ή­σουν τα αξια­κά συστήματα.

Στη σχο­λι­κή ιστο­ρία εξε­τά­ζου­με τα τρα­γι­κά γεγο­νό­τα και τα τραύ­μα­τα εξαι­τί­ας των πολέ­μων που είναι απο­τέ­λε­σμα της εξα­πά­τη­σης μεγά­λων κοι­νω­νι­κών ομά­δων από την κυρί­αρ­χη τάξη ως  όφε­λος  και τα ερμη­νεύ­ου­με ιστο­ρι­κά και δεν προ­χω­ρού­με σε μια διαρ­κή βιω­μα­τι­κή και ηθι­κή πρό­σλη­ψη. Αυτός ο προ­βλη­μα­τι­σμός εξυ­πη­ρε­τεί τους στό­χους εξή­γη­σης και ερμη­νεί­ας για­τί απο­κα­λύ­πτει την αντι­κει­με­νι­κή αλή­θεια που είναι η ευθύ­νη για τα αποτελέσματα.

Οι ακραί­ες ερμη­νεί­ες της Ιστο­ρί­ας που εξυ­μνούν τον πόλε­μο, τη βία και τις μαζι­κές δολο­φο­νί­ες στο πλαί­σιο του εθνι­κι­σμού, δεν απο­δί­δουν την επι­στη­μο­νι­κή και αλη­θι­νή Ιστο­ρία.  Οι   ερμη­νεί­ες της ναζι­στι­κής και φασι­στι­κής ιδε­ο­λο­γί­ας και των αντί­στοι­χων τμη­μά­των της Ιστο­ρί­ας είναι ψευ­δε­πί­γρα­φες.  Όμως, δεν μπο­ρού­με να στα­θού­με, όπως είπα­με, στα διλήμ­μα­τα, καταρ­γώ­ντας την εθνι­κή ιστορία.

Από την άλλη μεριά η διαρ­κής ανα­ζή­τη­ση των ταυ­το­τή­των δεν εξυ­πη­ρε­τεί τη διδα­σκα­λία της Ιστο­ρί­ας, για­τί ο μαθη­τής στέ­κε­ται σε ζητή­μα­τα νοή­μα­τος και εμπλέ­κε­ται σε ιδε­ο­λο­γή­μα­τα και ιδε­ο­λο­γι­κές κατα­σκευ­ές. Το προ­ο­δευ­τι­κό αίτη­μα για ιστο­ρι­κή και κοι­νω­νι­κή ανα­ζή­τη­ση των καθο­λι­κών ενω­τι­κών διεκ­δι­κή­σε­ων μπο­ρεί να κατα­λή­ξει σε ανά­δει­ξη ηγε­μο­νι­σμών.  Τελι­κά σκο­πός της διδα­σκα­λί­ας της Ιστο­ρί­ας δεν μπο­ρεί να είναι η απο­δό­μη­ση και η ιδε­ο­λο­γι­κή κατα­σκευή της Ιστο­ρί­ας  για­τί απο­κλί­νει από τη μάθη­ση και γνώ­ση και οδη­γεί στη σύγ­χυ­ση, το χάος.

Το περιεχόμενο και οι μέθοδοι διδασκαλίας

Κατά την άπο­ψή μας δεν μπο­ρεί να υπάρ­χει πλή­ρης αυτο­νο­μία στη διδα­σκα­λία ενός μαθή­μα­τος. Η ελευ­θε­ρία δεν μπο­ρεί να είναι απε­ριό­ρι­στη, αφού συνα­ντιέ­ται με τις αρχές και τους σκο­πούς του Προ­γράμ­μα­τος.  Βεβαιό­τη­τες και επι­στη­μο­νι­κά κρι­τή­ρια είναι ανα­γκαία για να μην υπάρ­χει απε­ριό­ρι­στη επι­λο­γή, αμφι­σβή­τη­ση και επι­λε­κτι­κό­τη­τα. Σκο­πός δεν είναι ο κατα­κερ­μα­τι­σμός της ιστο­ρι­κής γνώ­σης, ούτε η  απορ­ρό­φη­ση του ιστο­ρι­κού αντι­κει­μέ­νου από τις πλη­σιέ­στε­ρες κοι­νω­νι­κές επι­στή­μες, Κοι­νω­νιο­λο­γία, Ανθρω­πο­λο­γία, τις τέχνες και ειδι­κά τη Λογοτεχνία.

Είμα­στε αντί­θε­τοι στη Θεμα­τι­κή Ιστο­ρία και τους θεμα­τι­κούς φακέ­λους. Η δια­δι­κα­σία αυτή και δρα­στη­ριό­τη­τα απο­σπά­ται από τη Γενι­κή Ιστο­ρία που πρέ­πει να περιέ­χε­ται στο διδα­κτι­κό εγχει­ρί­διο, το οποίο θα είναι το βασι­κό εργαλείο.

Οι φάκε­λοι απο­κτούν αυτο­νο­μία σε σχέ­ση με το διδα­κτι­κό αντι­κεί­με­νο και λει­τουρ­γούν ως διεκ­πε­ραί­ω­ση εντο­λών και εφαρ­μο­γών, ενώ καλ­λιερ­γεί­ται η αυτα­πά­τη ότι υπάρ­χει ελευ­θε­ρία επι­λο­γής. Τελι­κά η επι­λο­γή θα γίνε­ται με τα έτοι­μα θέμα­τα των φακέ­λων που έχουν συγκε­κρι­μέ­νη μεθο­δο­λο­γία και ερμη­νεία. Αντί­θε­τα το περιε­χό­με­νο  της Γενι­κής Ιστο­ρί­ας που διδά­σκε­ται στην τάξη, χωρίς φακέ­λους, μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει στην κατεύ­θυν­ση συγκρό­τη­σης ερω­τη­μά­των και ελεύ­θε­ρης βιβλιο­γρα­φί­ας, όχι κατευθυνόμενης.

Η δια­δι­κα­σία της θεμα­τι­κό­τη­τας-δια­θε­μα­τι­κό­τη­τας οδη­γεί στη διά­σπα­ση των  Προ­γραμ­μά­των, στην ασυμ­φω­νία ανά­με­σα στους εκπαι­δευ­τι­κούς, ακό­μα και της ίδιας μονάδας.

Δεν συμ­φω­νού­με με την αντί­λη­ψη ότι ο μαθη­τής είναι ένας “μικρός επι­στή­μο­νας και ερευ­νη­τής”  και ότι είναι σε θέση να αμφι­σβη­τή­σει τις μεθο­δο­λο­γι­κές αρχές και τα κρι­τή­ρια ενός ιστο­ρι­κού ερευ­νη­τή και να συζη­τά­ει για την ισχύ μιας άπο­ψης. Ας απο­κτή­σει  ο μαθη­τής εξη­γη­τι­κά και ερμη­νευ­τι­κά κρι­τή­ρια  και την ικα­νό­τη­τα να απα­ντά­ει σε απλά ερω­τή­μα­τα ιστο­ρι­κά, και ας περι­μέ­νει την ανώ­τε­ρη βαθ­μί­δα για τα  ερευ­νη­τι­κά. Δεν αντα­πο­κρί­νε­ται στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα η λεγό­με­νη  ανα­κα­λυ­πτι­κή μέθο­δος στο σχο­λείο. Εκεί­νο που μπο­ρεί να βοη­θή­σει το μαθη­τή είναι η άσκη­ση και μάθη­ση πάνω σε ένα  σύνο­λο θεμε­λιω­δών εννοιών και ερμη­νευ­τι­κών προ­σεγ­γί­σε­ων της ιστο­ρί­ας.  Τέλος, το τεχνο­λο­γι­κό και επο­πτι­κό υλι­κό και σε μεγά­λο βαθ­μό τα απο­σπά­σμα­τα των αφη­γη­μα­τι­κών πηγών και άλλων, μπο­ρούν να είναι συμπλη­ρω­μα­τι­κά και υπο­στη­ρι­κτι­κά στη διδα­σκα­λία της ιστορίας.

Σπύ­ρος  Του­λιά­τος           Οργα­νω­τι­κός Γραμ­μα­τέ­ας της Π.Ε.Φ.

Ανα­στα­σία   Αβρα­μί­δου     Μέλος  Δ.Σ.  της Π.Ε.Φ.