Γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης* //
Η νέα σειρά διηγημάτων του Αλέκου Χατζηκώστα, έχει τίτλο ‘Σχεδία Μνήμης’. Και τι μπορεί σημαίνει ‘Σχεδία’ Μνήμης; Ποια μπορεί να είναι το νόημα μίας σειράς διηγημάτων με τον τίτλο ‘Σχεδία’ Μνήμης; Ο ίδιος ο τίτλος του βιβλίου περικλείει και ενσωματώνει οργανικά στάσεις, αξίες και νοήματα που συμπυκνώνουν και νοηματοδοτούν την ίδια την ζωή. Μία ζωή, που μέσω της καθημερινής της «αποτύπωσης», «καθαγιάζεται» στο πεδίο του συλλογικού «πράττειν», και πάνω απ’ όλα, στο πεδίο της «ζώσας» μνήμης. Η ‘Σχεδία’ Μνήμης περιλαμβάνει μικρά και γεμάτα από νοήματα «λογοτεχνικά» διαμαντάκια τα οποία τέμνουν και ανατέμνουν ταυτόχρονα το κοινωνικό αλλά και πολιτικό γίγνεσθαι.
Λάτρης της μικρής φόρμας, ο Αλέκος Χατζηκώστας κομίζει ιδέες, μηνύματα, έννοιες, τις ιστορίες του χθες και του τώρα, αναδιατάσσοντας ταυτόχρονα τον λογοτεχνικό λόγο που μετασχηματίζεται σε βίωμα ζωής. Δίχως να αφίσταται των θεμελιωδών πράξεων της λογοτεχνίας, ο συγγραφέας ‘μπολιάζει’ την λογοτεχνία με τις εκφάνσεις-εκφράσεις ενός βίου καθημερινού και ατελεύτητου, που συρρικνώνεται και «μάχεται» καθημερινά, που συντρίβεται στις μυλόπετρες των διαψεύσεων, αλλά παρόλα αυτά, προχωρεί και συνεχίζει. Η ‘Σχεδία Μνήμης’ εντάσσεται στο είδος της μαχόμενης λογοτεχνίας, της λογοτεχνίας που δεν ωραιοποιεί πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις, αλλά αντιθέτως, τοποθετεί στο βάθρο της «ανάλυσης» της δοσμένη υποκειμενικότητα η οποία μετουσιώνεται είτε σε δράση είτε σε παραίτηση, είτε σε κίνηση προς τα εμπρός είτε σε εφησυχασμό, περικλείοντας και συγκροτώντας το δίπολο: νίκη-ήττα.
Στη ‘Σχεδία Μνήμης’ ο συγγραφέας αναμετράται με το ιστορικό πεδίο, με τις όψεις των ποικίλων και από τα πάνω παρεμβάσεων, επιδιώκοντας, όχι απλά να διηγηθεί μία ιστορία αλλά κύρια να της προσδώσει τις προσλαμβάνουσες ενός ‘χώρου’ και ενός ‘χρόνου’ που υπερπροσδιορίζονται από την ίδια την ιστορία που ‘γεννά’ η οικονομική κρίση. Οι ιστορίες που παραθέτει λειτουργούν ως «αντηχείο» των συναισθημάτων που γεννά η διάψευση των ελπίδων, η επέλαση μίας εξουσίας σκληρής και αδυσώπητης, ο έρωτας που βιώνεται άλλοτε ως ύψιστη συνενοχή των εραστών στο ανείπωτο, άλλοτε ως «κεραία» πρόσληψης μίας εποχής, ταραγμένης και έντονης, άλλοτε ως απώλεια που ισοδυναμεί με το Χ του θανάτου.
Κάθε λογοτεχνική απόπειρα στην εποχή της κρίσης, σηματοδοτεί μία προσπάθεια ερμηνείας και ανανοηματοδότησης της. Και αυτό ακριβώς επιχειρεί και η ‘Σχεδία Μνήμης’ του Αλέκου Χατζηκώστα. Να τοποθετηθεί στο περιβάλλον της κρίσης, διαμέσου της επίκλησης της συνθήκης (πολιτική στράτευση του συγγραφέα) που ‘γεννά’ την κρίση. Η ‘Σχεδία Μνήμης’ είναι η λογοτεχνία του σήμερα, η λογοτεχνία που εκκινεί από την αφετηρία του τώρα με στόχο να νοηματοδοτήσει το παρελθόν και να αλλάξει το μέλλον. Όπως γράφει και η Pascale Casanova: «Αυτό ωστόσο δεν θα πρέπει να γίνει αιτία να ξεχάσουμε ότι, θέλοντας να εξηγήσουμε ένα σύμπαν τόσο τεράστιας πολυπλοκότητας, χρειάστηκε να εγκαταλείψουμε κάθε συνήθεια που συνδέεται με ιστορικές, γλωσσικές ή πολιτισμικές ειδικεύσεις, κάθε διαίρεση σε γνωστικούς κλάδους-που εν μέρει δικαιολογούν τη διαιρεμένη θεώρηση μας του κόσμου‑, διότι μόνο αυτή η παραβίαση μας επιτρέπει να σκεφτούμε έξω από τα επιβεβλημένα πλαίσια και να συλλάβουμε το χώρο της λογοτεχνίας σαν μια ολική πραγματικότητα».[1]
Και η ‘Σχεδία Μνήμης’ συγκροτεί τη δική της «ολική» πραγματικότητα, στο «χώρο» όπου η επιτελείται η λειτουργία της σύνθεσης, της συνύφανσης της πορείας και της συγγραφικής απόπειρας του συγγραφέα με το ‘βλέμμα’ και την ‘παρατηρητικότητα’ του καθημερινού κόσμου. Αυτή είναι η λογοτεχνία των καταπιεσμένων του χαλεπού καιρού μας.
[1] Βλ. σχετικά, Casanova Pascale, ‘H παγκόσμια πολιτεία των γραμμάτων’, Μετάφραση: Γιαννοπούλου Έφη, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2011, σελ. 25–26.