Τα «ανθρωπάκια» του Γιάννη Γαΐτη στο Πάρκο Ελευθερίας

Tα «ανθρω­πά­κια» του Γαϊ­τη, αυτά τα πανο­μοιό­τυ­πα απρό­σω­πα όμοια μέλη ενός «τέλειου» μηχα­νι­σμού παρα­γω­γής — κατα­νά­λω­σης, ή ‑όπως έλε­γε ο ίδιος ο Γαϊ­της (1923–1984) σε μια από τις τελευ­ταί­ες του συνε­ντεύ­ξεις- «τα ανθρω­πά­κια του σήμε­ρα είναι στο κατε­στη­μέ­νο και το ίδιο το ανθρω­πά­κι αυτό αντι­δρά στο κατε­στη­μέ­νο», επα­ναμ­φα­νί­ζο­νται. Αυτή τη φορά στο Κέντρο Τεχνών του δήμου Αθη­ναί­ων, στο Πάρ­κο Ελευ­θε­ρί­ας, από τις 11 Δεκεμ­βρί­ου έως τις 11 Φεβρουα­ρί­ου 2018, σε μια έκθε­ση με τίτλο «Για μικρά και μεγά­λα παι­διά, Γιάν­νης Γαΐ­της». Την επι­με­λού­νται ο Ντέ­νης Ζαχα­ρό­που­λος και η Λορέτ­τα Γαΐ­τη με τη σημα­ντι­κή συμ­βο­λή του Μιχά­λη Γαβρί­λου, στε­νού συνερ­γά­τη του Γιάν­νη Γαΐτη.

Την έκθε­ση διορ­γα­νώ­νει ο Οργα­νι­σμός Πολι­τι­σμού, Αθλη­τι­σμού και Νεο­λαί­ας δήμου Αθη­ναί­ων σε συνερ­γα­σία με την Πολι­τι­στι­κή Εται­ρεία Σαρω­νι­κού «Πολύ­τρο­πον» και το Μου­σείο «Γιάν­νη Γαΐ­τη-Γαβριέ­λας Σίμω­ση» (1923–1984).

Ο Ντέ­νης Ζαχα­ρό­που­λος ανα­φέ­ρει για τον Γιάν­νη Γαΐ­τη: «Παράλ­λη­λα με τη διε­θνή καριέ­ρα που έκα­νε και την παρου­σία του έργου του στην Ευρώ­πη, τις ΗΠΑ και τη Νότιο Αμε­ρι­κή, ο Γαΐ­της δεν έχα­σε ποτέ τη σχέ­ση του με την Ελλά­δα. Μορ­φή περι­πε­τειώ­δης, αγνό­η­σε κάθε ρίσκο και προ­χώ­ρη­σε με μια ιδιαί­τε­ρα αυστη­ρή, αλλά και βαθιά ανθρω­πι­στι­κή κρι­τι­κή της επο­χής μας. Ακά­θε­κτος, εξέ­φρα­ζε με έμφυ­το ταλέ­ντο και τόλ­μη μια τρυ­φε­ρό­τη­τα που τον έκα­νε να είναι κι ο ίδιος ένα μεγά­λο παι­δί. Το παι­γνιώ­δες ύφος του έργου του έγι­νε γνω­στό κι αγα­πη­τό διε­θνώς, και σήμε­ρα μοιά­ζει πιο επί­και­ρο από ποτέ. Μέσα από τη σχη­μα­τι­κή γρα­φή του συν­δυά­ζει το μάθη­μα του μοντερ­νι­σμού και της πρω­το­πο­ρί­ας χωρίς ίχνος λογιο­τα­τι­σμού και σοβα­ρο­φά­νειας. Η γρα­φή του λιτή φέρ­νει τον καλ­λι­τέ­χνη δίπλα στους απλούς ανθρώ­πους με τους οποί­ους ταυ­τί­ζε­ται. Ο Γαΐ­της σε όλη τη ζωή και το έργο του μοι­ρά­ζε­ται τις τρα­γω­δί­ες της επο­χής μας εξ ίσου με τις χαρές που επι­τρέ­πουν στον άνθρω­πο να προ­χω­ρή­σει και να προοδεύσει.

Σε όλη τη διάρ­κεια της ζωής του δε διέ­κο­ψε ποτέ τη σχέ­ση του με την Ελλά­δα, που λάτρε­ψε όσο λίγοι, και τίμη­σε τους ανθρώ­πους μέσα από την αγά­πη του, χωρίς να παρα­βλέ­ψει ποτέ την ηθι­κή και κοι­νω­νι­κή κατά­πτω­ση της πολι­τεί­ας μας, αλλά μένο­ντας σε μια αισιό­δο­ξη στά­ση πέρα από κάθε ιδεολόγημα.

Αντι­στά­θη­κε στην Κατο­χή, αρνή­θη­κε με κίν­δυ­νο της ζωής του τον Εμφύ­λιο, ξεπέ­ρα­σε τον κομ­φορ­μι­σμό που επι­κρά­τη­σε βαρύ­γδου­πα στα μετεμ­φυ­λια­κά χρό­νια, αντι­στά­θη­κε με σθέ­νος κατά της Δικτα­το­ρί­ας, κι όχι μόνο στην Ελλά­δα, αλλά και διε­θνώς. Το έργο του είναι βαθιά πολι­τι­κό, αλλά με τρό­πο προ­σω­πι­κό και αδέσμευτο».

Το 1969 ο σημα­ντι­κός αρχι­τέ­κτων και πολε­ο­δό­μος, Τάκης Ζενέ­τος, γρά­φει στον κατά­λο­γο της έκθε­σης που κάνει ο Γαΐ­της στο Ινστι­τού­το Γκέ­τε μέσα στη Χού­ντα (ο Γαΐ­της είναι ο πρώ­τος, κατά σει­ρά, εικα­στι­κός που τολ­μά να σπά­σει τη σιω­πή και να καυ­τη­ριά­σει τη δικτα­το­ρία με ιδιαί­τε­ρα προ­σω­πι­κό και τολ­μη­ρό τρό­πο): «Το πλή­θος, εμείς τα απρό­σω­πα όμοια μέλη ενός “τέλειου” μηχα­νι­σμού παρα­γω­γής — κατα­νά­λω­σης. Η τυπο­ποί­η­ση του ανθρώ­που για την κατα­νά­λω­ση του τυπο­ποι­η­μέ­νου προ­ϊ­ό­ντος. Η ταύ­τι­σή του με το προ­ϊ­όν… Έτσι ο άνθρω­πος φτά­νει στη μονα­ξιά, που δεν μπο­ρεί να την συνει­δη­το­ποι­ή­σει… Αυτό το δρά­μα, που μας ξεφεύ­γει, όσο κι αν δια­πι­στώ­νε­ται θεω­ρη­τι­κά, λογι­κά, το καθη­λώ­νει ο Γαϊ­της με επι­βλη­τι­κά, άμε­σα παρα­στα­τι­κά μέσα, που υπα­κού­ουν σε μια νέα ζωγρα­φι­κή εκφρα­στι­κή νοο­τρο­πία, και με την οποία αυτός ο ίδιος ο δημιουρ­γός ταυ­τί­ζε­ται με το πλή­θος που εκφράζει».

Τα «ανθρω­πά­κια» του Γαΐ­τη περ­νούν από τη δεκα­ε­τία του ΄60 μέχρι το τέλος πολ­λές φάσεις, τόσο καλ­λι­τε­χνι­κές όσο και κοι­νω­νι­κές. Δε θα στα­μα­τή­σει ποτέ να βλέ­πει με γεν­ναιο­δω­ρία αυτά τα ίδια που κατα­κρί­νει και καυ­τη­ριά­ζει, τη μονα­ξιά που μέσα από την τέχνη του μοι­ρά­ζε­ται με τον κάθε απλό άνθρω­πο και τις όλο και μεγα­λύ­τε­ρες απει­λές κατά του ανθρώ­πι­νου κόσμου. Η τεκ­μη­ρί­ω­ση αυτής της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας δεν τον εμπο­δί­ζει να εκφρά­ζει όλο και πιο δυνα­μι­κά την άρνη­ση κάθε απαι­σιο­δο­ξί­ας και να έρχε­ται πιο κοντά στον καθη­με­ρι­νό άνθρω­πο, συνε­χί­ζο­ντας ανέ­με­λα ως κάτι φυσι­κό τη μάχη για έναν καλύ­τε­ρο κόσμο. Σαν παι­δί με ξύλι­νο σπα­θί κερ­δί­ζει μάχες στον δρό­μο του πολι­τι­σμού και της κοι­νω­νι­κής παι­δεί­ας που τον φέρουν ανά­με­σα στους μεγά­λους καλ­λι­τέ­χνες του 20 αιώ­να διεθνώς.

Όπως είπε ο ίδιος ο καλ­λι­τέ­χνης σε μια από τις τελευ­ταί­ες του συνε­ντεύ­ξεις στην εκπο­μπή Μονό­γραμ­μα της ΕΡΤ, το 1984: «Οι άνθρω­ποι, τα ανθρω­πά­κια που λέω, το κατε­στη­μέ­νο, έφτα­σε σ’ ένα σημείο όπου δεν παίρ­νει άλλο να πάει πιο μακριά […] γίνα­νε ένα νού­με­ρο και τίπο­τα παρα­πά­νω. Εδώ εγώ κάνω μια μαρ­τυ­ρία και σας λέω: φρο­ντί­στε να σωθεί­τε, να σωθού­με … Δεν μπο­ρώ να κάνω τίπο­τα άλλο εγώ εκτός απ’ αυτήν τη μαρ­τυ­ρία […] Το πρό­βλη­μα με τη ζωγρα­φι­κή είναι ότι η ζωγρα­φι­κή συνε­χί­ζε­ται […] Σήμε­ρα κάνω το ανθρω­πά­κι, δεν έχω τη δύνα­μη να το αλλά­ξω, για­τί το ανθρω­πά­κι με αντι­προ­σω­πεύ­ει από­λυ­τα […] Ο κόσμος δεν θέλει να βλέ­πει τον εαυ­τό του ανθρω­πά­κι. Προ­τι­μά­ει δηλα­δή ένα βότσα­λο, ένα λου­λού­δι ή κάτι άλλο, αλλά ποτέ ανθρω­πά­κι! Για­τί σου λέει “εγώ δεν είμαι αυτός”. Κι όμως είναι!»

Εγκαί­νια έκθε­σης: Δευ­τέ­ρα 11 Δεκεμ­βρί­ου 2017, 20.00
Η είσο­δος για το κοι­νό είναι ελεύθερη.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΪΤΗΣ, ένας μεγά­λος, τρα­γι­κά επί­και­ρος εικα­στι­κός: ’’Φρο­ντί­στε να σωθεί­τε, να σωθούμε’’!