Τα αποδοτικότερα φυτά και δένδρα στη μάχη κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η δεν­δρο­φύ­τευ­ση συνει­σφέ­ρει απο­δε­δειγ­μέ­να στη μεί­ω­ση της αέριας ρύπαν­σης στα αστι­κά κέντρα. Ποια είναι, όμως, εκεί­να τα φυτά και ειδι­κό­τε­ρα εκεί­να τα δέντρα που βοη­θούν περισ­σό­τε­ρο; Το βρε­τα­νι­κό δίκτυο BBC, σε δημο­σί­ευ­μά του, επι­χει­ρεί να δώσει απά­ντη­ση σε αυτό το ερώτημα.

Η φρε­νή­ρης αστι­κο­ποί­η­ση περα­σμέ­νων δεκα­ε­τιών δημιούρ­γη­σε ένα χαο­τι­κό τοπίο στις μεγά­λες πόλεις του πλα­νή­τη. Εδώ και αρκε­τά χρό­νια, ορι­σμέ­νες από τις δια­ση­μό­τε­ρες μεγα­λου­πό­λεις του κόσμου επι­χει­ρούν να κατα­στούν “πρά­σι­νες” και φιλι­κό­τε­ρες για τους κατοί­κους τους.

Χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα το Λον­δί­νο. Τον Ιανουά­ριο του 2019, ο δήμαρ­χος της πόλης ανα­κοί­νω­σε ότι εντός του έτους θα φυτευ­τούν 7.000 δένδρα.

Την ίδια ώρα, στην επαρ­χία Χεμπέι της Κίνας, όπου βρί­σκε­ται και το Πεκί­νο, οι αρχές επε­ξερ­γά­ζο­νται τη δημιουρ­γία ενός “πρά­σι­νου περι­δέ­ραιου (κολιέ)” από φυτά, το οποίο θα βοη­θή­σει ουσια­στι­κά στη μεί­ω­ση της μόλυν­σης από τα εργο­στά­σια που περι­στοι­χί­ζουν την πρω­τεύ­ου­σα της χώρας. Αξί­ζει να σημειω­θεί, ότι σύμ­φω­να με επί­ση­μα στοι­χεία, η μόλυν­ση του αέρα στο Πεκί­νο, υπερ­βαί­νει κατά 10 φόρες τα επι­τρε­πτά όρια.

Στο Παρί­σι, όπως επι­ση­μαί­νει το δημο­σί­ευ­μα του BBC, σχε­διά­ζε­ται ένα αστι­κό δάσος που θα περι­κυ­κλώ­σει τα πιο γνω­στά ιστο­ρι­κά του μνη­μεία και αξιοθέατα.

Ωστό­σο, ενώ είναι γενι­κώς απο­δε­κτό ότι τα δέν­δρα μειώ­νουν τη ρύπαν­ση, δεν είναι αλη­θές ότι η μεγα­λύ­τε­ρη ποσό­τη­τα δέν­δρων εξα­σφα­λί­ζει και καλύ­τε­ρης ποιό­τη­τας αέρα στις πόλεις. Για να πετύ­χου­με το καλύ­τε­ρο δυνα­τό απο­τέ­λε­σμα απαι­τεί­ται το κατάλ­λη­λο δένδρο.

Ο Ντέιβ Νόβακ, επι­στή­μο­νας της Υπη­ρε­σί­ας Δασών των ΗΠΑ, μελε­τά τη θετι­κή επί­δρα­ση των φυτών στην ποιό­τη­τα του αέρα εδώ και τρεις δεκα­ε­τί­ες. “Τα δέν­δρα μπο­ρούν να βοη­θή­σουν πολύ” λέει και εξη­γεί ότι υπάρ­χουν, εκτός από άμε­σοι, και έμμε­σοι τρό­ποι να συμ­βεί αυτό.

Εμμέ­σως, τα δέν­δρα και τα φυτά παρέ­χουν σκί­α­ση που επι­τρέ­πει χαμη­λό­τε­ρες θερ­μο­κρα­σί­ες στους δρό­μους, τα πάρ­κα και τις γει­το­νιές των πόλεων.

Όσα κτί­ρια κατά τη διάρ­κεια της ημέ­ρας βρί­σκο­νται υπό τη σκιά δέν­δρων έχουν χαμη­λό­τε­ρες ανά­γκες κλιματισμού.

Τα φυτά, δικαί­ως, θεω­ρού­νται οι “πνεύ­μο­νες” ενός οικο­συ­στή­μα­τος καθώς απορ­ρο­φούν το διο­ξεί­διο του άνθρα­κα και παρά­γουν οξυγόνο.

Πρέ­πει, όμως, να γνω­ρί­ζου­με ότι τα φυτά απο­τε­λούν και το “συκώ­τι” ενός οικο­συ­στή­μα­τος καθώς φιλ­τρά­ρουν — μέσω των φύλ­λων τους — τα σωμα­τί­δια που ευθύ­νο­νται για την ατμο­σφαι­ρι­κή ρύπανση.

Τα δέν­δρα είναι πολύ απο­τε­λε­σμα­τι­κά στην απορ­ρό­φη­ση αιω­ρού­με­νων σωμα­τι­δί­ων, εξη­γεί ο Νόβακ. Τα σωμα­τί­δια αυτά (οργα­νι­κά χημι­κά, οξέα, μέταλ­λα αλλά και σκό­νη) εκπέ­μπο­νται από οχή­μα­τα και εργο­στά­σια καύ­σης ορυ­κτών καυ­σί­μων, όπως επί­σης και από εργοτάξια.

Τα αιω­ρού­με­να σωμα­τί­δια μπο­ρούν εύκο­λα να εισέλ­θουν στο ανθρώ­πι­νο σώμα, προ­κα­λώ­ντας ανα­πνευ­στι­κές και καρ­δια­κές ασθέ­νειες. Επί­σης, έχουν συν­δε­θεί με φλεγ­μο­νές στο ανθρώ­πι­νο σώμα και διά­φο­ρες παθή­σεις. Μάλι­στα, επι­στη­μο­νι­κές εκτι­μή­σεις απο­δί­δουν 8,9 εκατ. θανά­τους ετη­σί­ως στην έκθε­ση σε αιω­ρού­με­να σωματίδια.

Αρκε­τά φυτά, κυρί­ως δέν­δρα, λει­τουρ­γούν ως ιδα­νι­κά “φίλ­τρα” κατά αυτών των σωματιδίων.

Η Ρίτα Μπα­ράλ­ντι του Ινστι­τού­του Βιο­οι­κο­νο­μί­ας του Ιτα­λι­κού Εθνι­κού Ερευ­νη­τι­κού Συμ­βου­λί­ου υπο­γραμ­μί­ζει ότι ο βαθ­μός στον οποίο κάθε είδος δέν­δρου εκτε­λεί αυτή “τη δρα­στη­ριό­τη­τα φιλ­τρα­ρί­σμα­τος εξαρ­τά­ται κυρί­ως από το μέγε­θός του, το μέγε­θος των φύλ­λων του αλλά και τη δομή των φύλ­λων του”.

Όσο μεγα­λύ­τε­ρο είναι ένα φυτό τόσο περισ­σό­τε­ρα σωμα­τί­δια παγι­δεύ­ει. Ωστό­σο, όσο μεγα­λύ­τε­ρα είναι τα φύλ­λα του, τόσο περισ­σό­τε­ρες ρυπο­γό­νες ουσί­ες συγκρα­τού­νται σε αυτά. Ανα­φο­ρι­κά με τον τύπο του φυλ­λώ­μα­τος, όσο πιο τρα­χύ και τρι­χω­τό είναι το φύλ­λο του δέν­δρου, τόσο απο­δο­τι­κό­τε­ρα λει­τουρ­γεί το συγκε­κρι­μέ­νο φυτό ως “φίλ­τρο”.

Σε πρό­σφα­τη έρευ­να που δημο­σιεύ­τη­κε από την Μπάρ­μπα­ρα Μέι­χερ και συνα­δέλ­φους της στο Πανε­πι­στή­μιο του Λάν­κα­στερ στη Βρε­τα­νία, εξε­τά­στη­καν εννέα δέν­δρα ως προς την ικα­νό­τη­τά τους να απορ­ρο­φούν αιω­ρού­με­να σωμα­τί­δια. Σύμ­φω­να με τις επι­στη­μο­νι­κές έρευ­νες, τα φυτά μεγα­λύ­τε­ρης ηλι­κί­ας και συγκε­κρι­μέ­να είδη όπως η αργυ­ρή σημύ­δα και ο ίτα­μος απο­δεί­χθη­καν τα αποτελεσματικότερα.

Ο Γιουνγκ Γιανγκ, επι­στή­μο­νας του Κέντρου Επι­στη­μών Γήι­νου Περι­βάλ­λο­ντος στο Πανε­πι­στή­μιο Τσιν­γκ­χουά του Πεκί­νου, μελέ­τη­σε τα πιο δια­δε­δο­μέ­να είδη δέν­δρων σε αστι­κό περι­βάλ­λον. Και, δια­πί­στω­σε, ότι μόλις το 30% αυτών απέ­δι­δαν σε απορ­ρο­φη­τι­κό­τη­τα σωμα­τι­δί­ων πάνω από το μέσο όρο των φυτών.

Εξαι­ρε­τι­κοί φυσι­κοί “καθα­ρι­στές” απο­δεί­χθη­καν και τα κωνο­φό­ρα, όπως πεύ­κα και κυπα­ρίσ­σια, όπως δια­πί­στω­σε ο Γιανγκ.

Ωστό­σο, όπως επι­ση­μαί­νει ο Νόβακ, σύμ­φω­να με το BBC, αρκε­τά κωνο­φό­ρα είναι ευαί­σθη­τα στο υψη­λό επί­πε­δο άλα­τος στο έδα­φος, κάτι αρκε­τά σύνη­θες σε αστι­κό περιβάλλον.

Οι έρευ­νες για τα απο­δο­τι­κό­τε­ρα φυσι­κά φίλ­τρα αέρα στις πόλεις συνε­χί­ζο­νται. Και κάθε μεγά­λο αστι­κό κέντρο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες.

Ένα ιδιαί­τε­ρα χρή­σι­μο για τους πολί­τες εργα­λείο που θα συνει­σφέ­ρει στη μεί­ω­ση της ατμο­σφαι­ρι­κής ρύπαν­σης ανα­πτύ­χθη­κε από την Τζέ­νι­φερ Γκά­μπρις του Πανε­πι­στη­μί­ου του Κέι­μπριτζ. Το όνο­μά του είναι “Φυτο-αισθη­τή­ρας” (Phyto-sensor) και περι­λαμ­βά­νει μια λίστα φυτών και δέν­δρων που απο­δε­δειγ­μέ­να μειώ­νουν τα αιω­ρού­με­να σωμα­τί­δια από την ατμόσφαιρα.

Περι­λαμ­βά­νει προ­τά­σεις για φύτευ­ση τρια­ντά­φυλ­λων και κισ­σών ενώ περιέ­χει και συμ­βου­λές για την επι­λο­γή του τόπου φύτευ­σης κάθε φυτού και δένδρου.