Τα Ευαγγελικά

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Η μετά­φρα­ση του Αλέ­ξαν­δρου Πάλ­λη και η δημο­σί­ευ­ση εφη­με­ρί­δα «Ακρό­πο­λις» στο φύλ­λο της Κυρια­κής 9 Σεπτεμ­βρί­ου 1901 προ­κά­λε­σε τα Ευαγ­γε­λι­κά. Ο Α. Πάλ­λης που ζού­σε στην Αγγλία ήταν επη­ρε­α­σμέ­νος από την ψυχο­λο­γία του Αγγλου ιμπε­ρια­λι­στή καπι­τα­λι­στή, που από τη μια εκμε­ταλ­λευό­ταν τους  λαούς της Ασί­ας και από την άλλη νόμι­ζε ότι αν δια­βά­σει το Ευαγ­γέ­λιο θα του εξι­λε­ω­θεί στα μάτι του θεού. Ηθε­λε μετα­φρά­ζο­ντας την τα Ευαγ­γέ­λια να ηθι­κο­ποι­ή­σει τους Ελλη­νες. Νόμι­ζε ότι αν ο λαός διά­βα­ζε στη γλώσ­σα του τα Ευαγ­γέ­λια θα γινό­ταν και καλός χρι­στια­νός. Αντί­στοι­χες αντι­λή­ψεις είχαν και άλλοι Ελλη­νες αστοί του εσω­τε­ρι­κού. Η προ­σπά­θεια του Πάλ­λη δεν ήταν το μονα­δι­κό μετα­φρα­στι­κό εγχεί­ρη­μα. Ταυ­τό­χρο­να με τον Πάλ­λη και η θρη­σκό­λη­πτη βασί­λισ­σα Ολγα. Η μετά­φρα­ση αυτή εκδό­θη­κε σε 1.000 αντί­τυ­πα στα τέλη του 1900 δηλώ­νο­ντας ότι είναι γραμ­μέ­νη για οικο­γε­νεια­κή χρή­ση  Η μετά­φρα­ση έγι­νε από την ιδιαι­τέ­ρα γραμ­μα­τέα της Όλγας, Ιου­λί­ας Σου­μά­κη. Μέχρι το Μάρ­τιο του 1901 τα αντί­τυ­πα του βιβλί­ου είχαν εξα­ντλη­θεί και η βασί­λισ­σα σκε­φτό­ταν να προ­χω­ρή­σει σε μια δεύ­τε­ρη έκδο­ση. Την Πρό­λα­βαν όμως τα γεγονότα.

Η μετά­φρα­ση ήταν το πρό­σχη­μα πίσω από το οποίο κρυ­βό­ταν πολι­τι­κά και διπλω­μα­τι­κά παρα­σκή­νια εντός του παλα­τιού. Εκεί­νη την επο­χή είχε συνα­φθεί η γαλ­λο­ρω­σι­κή συμ­μα­χία και η Γερ­μα­νία είχε εξα­γριω­θεί. Τα δύο στρα­τό­πε­δα που από τότε προ­ε­τοί­μα­ζαν τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλε­μο, θέλαν με το μέρος τους τα μικρό­τε­ρα κρά­τη και η Ελλά­δα δεν τους ήταν αδιά­φο­ρη. Αυτή είχε την έκφρα­σή της και μέσα στο ελλη­νι­κό παλά­τι. Από τη μια η ρώσι­κης κατα­γω­γής βασί­λισ­σα Όλγα και από την άλλη η πρι­γκί­πισ­σα Σοφία, γυναί­κα του διά­δο­χου Κων­στα­ντί­νου, εκπρό­σω­πος των γερ­μα­νι­κών συμ­φε­ρό­ντων. Μέσα σε αυτή την κατά­στα­ση προ­έ­κυ­ψε το ζήτη­μα των Ευαγ­γε­λι­κών. Ένα ζήτη­μα καθα­ρό θελο­γι­κό που οι ιμο­πε­ρια­λι­στι­κές μηχα­νορ­ρα­φί­ες βρή­καν τρό­πο να εκμεταλλευτούν.

Η Ολγα είχε πολ­λούς εχθρούς στο παλά­τι. Η γερ­μα­νι­κή διπλω­μα­τία ήθε­λε να προ­σπο­ρι­στεί οφέ­λη από τις αντι­δρά­σεις κατά της Ολγας. Κινή­θη­κε στο παρα­σκή­νιο εξα­γο­ρά­ζο­ντας και εφη­με­ρί­δες και χει­ρα­γω­γώ­ντας κόμ­μα­τα. Ετσι γεν­νή­θη­κε ο μύθος των «οργά­νων των Σλά­υων» και των ρου­βλί­ων που έπαιρ­ναν οι μαλ­λια­ροί. Στο ξέσπα­σμα των γεγο­νό­των είχαν τη βοή­θεια των αντι­δρα­στι­κών καθη­γη­τών του πανε­πι­στη­μί­ου που βρή­καν την ευκαι­ρία να χτυ­πή­σουν το δημο­τι­κι­σμό. Όλα αυτά οδή­γη­σαν στα αιμα­τη­ρά επει­σό­δια του Νόεμ­βρη του έτους 1909. Οταν οι πρώ­τες αντι­δρά­σεις των φοι­τη­τών ξεκί­νη­σαν με αφορ­μή τη γλώσ­σα της μετά­φρα­σης του Πάλ­λη, μα στη συνέ­χεια το αρνη­τι­κό κλί­μα τεχνιέ­ντως στρά­φη­κε ενα­ντί­ον της μετά­φρα­σης που είχε γίνει με πρω­το­βου­λία της Όλγας.

H μετά­φρα­ση Πάλ­λη είχε εκτυ­πω­θεί στην Αλε­ξάν­δρεια της Αιγύ­πτου με έξο­δα της βασί­λισ­σας Όλγας. Kυκλο­φο­ρή­σει σε περιο­ρι­σμέ­νο αριθ­μό αντι­τύ­πων μετα­ξύ των Ελλή­νων της Δια­σπο­ράς και το πράγ­μα είχε περά­σει απα­ρα­τή­ρη­το. Μέχρι που η «Ακρό­πο­λις», απο­φά­σι­σε να  τη δημο­σιεύ­σει  σε συνέ­χειες.  (Εκ των υστέ­ρων έγι­νε γνω­στό η δημο­σί­ευ­ση της έγι­νε με τη συγκα­τά­θε­ση του Αρχιε­πι­σκό­που Αθη­νών Προκοπίου).

Στο κύριο άρθρο της εφη­με­ρί­δας στο φύλ­λο της 9/9/1901 εξη­γεί τους λόγους που οδή­γη­σαν στη δημο­σί­ευ­ση της μετά­φρα­σης: οι Χρι­στια­νοί πρέ­πει να ξέρουν το Ευαγ­γέ­λιο, αλλά για να το ξέρουν πρέ­πει να το κατα­νο­ούν. Η γνώ­ση αυτή θα οδη­γή­σει στην ανύ­ψω­ση του πνευ­μα­τι­κού επι­πέ­δου των κατώ­τε­ρων τάξεων.

Και ενώ όσο δημο­σιευό­ταν η μετά­φρα­ση, που τελεί­ω­σε στις 20 Οκτω­βρί­ου, καμία αγα­νά­κτη­ση δεν είχε εκδη­λω­θεί, ξαφ­νι­κά, στις 27 Οκτω­βρί­ου η συντη­ρη­τι­κή εφη­με­ρί­δα «Εμπρός» άρχι­σε την επί­θε­ση σημειώ­νο­ντας ότι «Επι­βου­λήν κατά της γλώσ­σης και των εθνι­κών παρα­δό­σε­ων απο­τε­λεί του Πάλ­λη το ανο­σιούρ­γη­μα…» και ακο­λού­θη­σαν Και­ροί και  Σκριπ, άρχι­σαν να συκο­φα­ντούν και να κατη­γο­ρούν τους δημο­τι­κι­στές ως άθε­ους και προ­δό­τες. Το Σκριπ καταγ­γέλ­λει έμμε­σα τη μετα­φρα­στι­κή πρω­το­βου­λία της Όλγας και, κάνο­ντας λόγο περί «παν­σλα­βι­στι­κών εται­ριών» που επι­βου­λεύ­ο­νται τη θρη­σκεία των Ελλήνων.

Η ιερά Σύνο­δος κατα­δι­κά­ζει τη μετά­φρα­ση και οι καθη­γη­τές ξεση­κώ­νυν τους φοι­τη­τές. Θυελ­λώ­δης αντί­δρα­ση ξέσπα­σε τελι­κά όταν οι φοι­τη­τές κατέ­βη­καν στους δρό­μους. Στις 5 και 6 Νοεμ­βρί­ου έκα­ναν δια­δη­λώ­σεις και έκα­ναν ζημιές στα γρα­φεία της εφη­με­ρί­δας. Τη νύχτα της 7/11 και της 8/11/1901 οι φοι­τη­τές κατέ­λα­βαν το Πανε­πι­στή­μιο. Στις 8 του μήνα έκα­ναν συλ­λα­λη­τή­ριο στους Στύ­λους του Ολυ­μπί­ου Διός και απαί­τη­σαν τον αφο­ρι­σμό των υπεύ­θυ­νων της μεταγλώττισης.

Ο πρω­θυ­πουρ­γός Θεο­τό­κης κατέ­βα­σε το στρα­τό για ν’ αντι­με­τω­πί­σει τους δια­δη­λω­τές και οι συγκρού­σεις μεγά­λης κλί­μα­κας που ακο­λού­θη­σαν άφη­σαν 8 νεκρούς (άλλοι μιλούν για 11) και 70 τραυ­μα­τί­ες. Η Αθή­να έμοια­ζε με επα­να­στα­τη­μέ­νη πόλη. Ο πρω­θυ­πουρ­γός Θεο­τό­κης παραι­τή­θη­κε όπως και ο μητροπολίτης.

Λέει στα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του Ο Κ. Τόπα­λης, υπουρ­γός Δικαιο­σύ­νης στην κυβέρ­νη­ση Ζαΐ­μη που ακο­λού­θη­σε: «(…) Αλλα συνέ­βη­σαν εις τα επί­ση­μα παρα­σκή­νια και άλλα πλη­ρο­φο­ρεί­ται από τας εφη­με­ρί­δας ο λαός (…) Εχύ­θη διά τα Ευαγ­γε­λι­κά και μελά­νη δημο­σιο­γρα­φι­κή εις αρκε­τήν ποσό­τη­τα και, το λυπη­ρό­τε­ρον, αίμα πολύ. Οσοι είχαν συμ­φέ­ρον παρε­πλά­νη­σαν τον λαόν και τον ώθη­σαν εις πρά­ξεις μεσαιω­νι­κάς. Η αλή­θεια εσυ­κο­φα­ντή­θη. Και η πρό­ο­δος επο­δο­πα­τή­θη… η ιστο­ρία πάντο­τε μερο­λη­πτεί όταν πρό­κει­ται περί ισχυ­ρών και μάλι­στα όταν πρό­κει­ται περί υωη­λο­τά­των… Οι συκο­φά­νται έγι­ναν τιμη­ται, κατή­γο­ροι και ήρω­ες. Τι ειρω­νεία!… Τον ρόλον της αυτής υψη­λο­τη­τος (της Σοφί­ας) εις τα ευαγ­γε­λι­κά κανείς δεν πρέ­πει να τον μάθει. Διό­τι αύριον θα γίνει η σεπτή βασί­λισ­σα, η σύζυ­γος εκεί­νου όστις ενσαρ­κώ­νει τα ιδα­νι­κά της φυλής… Οι περισ­σό­τε­ροι εκ των εφη­με­ρι­δο­γρά­φων υπήρ­ξαν ελε­ει­νοί πατρι­δο­κά­πη­λοι, καθ’ ην ώραν μάλι­στα ξένη πρε­σβεία (η γερ­μα­νι­κή), συν­δε­ό­με­νη με την μέλ­λου­σαν ασί­λισ­σαν (την Σοφί­αν), επι­δα­ψί­λευ­σαν εις αυτούς υλι­κάς και ηθι­κάς παροχάς».