Τα κόκκινα αυγά του Πάσχα… Η ιστορία του κόκκινου αυγού και η συνταγή για το βάψιμο

 Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Κόκ­κι­να αυγά, ένα έθι­μο από τα λίγα που …εκτε­λού­με όλοι με θρη­σκευ­τι­κή ευλά­βεια είτε για να τα βάψου­με είτε για να τα γευτούμε…

Η μέρα που όλοι τρέ­χουν στην κου­ζί­να με χαρά κι ανυ­πο­μο­νη­σία για το βάψι­μο των αυγών είναι η Μεγά­λη Πέμπτη.
Είναι όμως Χρι­στια­νι­κό το έθι­μο του κόκ­κι­νου αυγού; Μάλ­λον όχι. Όπως εκτι­μούν και γρά­φουν πολ­λοί λαο­γρά­φοι το έθι­μο του κόκ­κι­νου αυγού έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυ­πτο και την Περ­σία, όπου φίλοι και συγ­γε­νείς αντάλ­λα­ζαν αυγά κάθε εαρι­νή ιση­με­ρία. Επο­μέ­νως από εκεί­να τα αρχαία χρό­νια οι άνθρω­ποι προ­σέ­φε­ραν αυγά ως δώρα αλλά και τα χρη­σι­μο­ποιού­σαν σαν δια­κο­σμη­τι­κά. Πίστευαν από τότε ότι τα αυγά συμ­βο­λί­ζουν τη ζωή και την αναγέννηση.

Επί­σης το αυγό σαν σύμ­βο­λο γονι­μό­τη­τος είχε συν­δια­στεί με παγα­νι­στι­κές παρα­δό­σεις και γιορ­τές της άνοι­ξης, τα οποία παρα­πέ­μπουν στην ανα­γέν­νη­ση της ζωής μετά τον χειμώνα.

Τα βαμ­μέ­να και κερα­μι­κά αυγά είχαν στην αρχαιό­τη­τα κι άλλη χρή­ση. Τα χρη­σι­μο­ποιού­σαν σε ταφές κι αυτό πέρα­σε μετα­γε­νέ­στε­ρα και στην αρχαία ειδω­λο­λα­τρι­κή Ελλά­δα όπου ιδί­ως σε ταφές παι­διών και νέων ακο­λου­θού­σαν αυτή την παρά­δο­ση. Οι Εθνι­κοί λοι­πόν πρό­γο­νοι μας έθα­βαν αυγά μαζί με τον νεκρό για­τί όπως λένε οι αρχαιο­λό­γοι το θάψι­μο αλη­θι­νών ή κερα­μει­κών αυγών μαζί με τον νεκρό συμ­βό­λι­ζε την ανα­γέν­νη­ση, τη νέα ζωή που ισο­στάθ­μι­ζε την αδι­κία ενός πρό­ω­ρου τέλους. Στο αρχαιο­λο­γι­κό Μου­σείο Κερα­μει­κού φιλο­ξε­νού­νται αυτά τα πράγ­μα­τι εντυ­πω­σια­κά αυγά της φωτο­γρα­φί­ας κατα­σκευ­ές των αρχαί­ων μας προγόνων…

Αυτό το ειδω­λο­λα­τρι­κό έθι­μο υιο­θέ­τη­σε κι ο Χρι­στια­νι­σμός που ισχυ­ρί­ζε­ται ότι το βάψι­μο των αυγών προ­μη­νύ­ει την Ανά­στα­ση του Χρι­στού κι έτσι το ‘χαρού­με­νο’ αυτό έθι­μο έφτα­σε μέχρι και τις μέρες μας.

Πολ­λές οι παρα­δό­σεις της Ορθο­δο­ξί­ας που έχουν δια­σω­θεί σχε­τι­κά με το κόκ­κι­νο βαμ­μέ­νο αυγό, άλλη υπο­στη­ρί­ζει ότι τα βαμ­μέ­να κόκ­κι­να αυγά συμ­βο­λί­ζουν το αίμα του Χρι­στού, άλλη ότι συμ­βο­λί­ζουν τον τάφο του Χρι­στού που ήταν ερμη­τι­κά κλει­στός σαν το περί­βλη­μα του αυγού, αλλά έκρυ­βε μέσα του τη ‘Ζωή’, εφό­σον από αυτόν βγή­κε ο Χρι­στός κι ανα­στή­θη­κε κλπ, κλπ…

Το μόνο σίγου­ρο της όλης υπό­θε­σης είναι ότι …πιστοί κι άπι­στοι ανυ­πο­μο­νούν για …το βάψι­μο των αυγών που όπως ήδη ανα­φέρ­θη­κε και γνω­ρί­ζε­τε κι εσείς γίνε­τε την Μ. Πέμπτη.

Εύκο­λη υπό­θε­ση το βάψι­μο των αυγών; Όχι. Αν δεν γνω­ρί­ζεις και πολ­λά από μαγει­ρι­κή ή θα βάψεις μαζί με τα αυγά όλη την κου­ζί­να ή θα τα σπά­σεις τα αυγά ή θα βγούν από την κατσα­ρό­λα δίχρωμα.

Συνταγή βαφής αυγών από το διαδίκτυο – Φυτική, παραδοσιακή βαφή

Υλι­κά 4: Αυγά, ξύδι, λάδι, ριζάρι.

Σε μια μεγά­λη κατσα­ρό­λα που συνή­θως χωρά­ει 12–20 αυγά άνε­τα, για να μη χτυ­πά­νε μετα­ξύ τους στο βρα­σμό, προ­σθέ­του­με τόσο νερό ώστε να σκε­πά­ζει καλά τα αυγά (1–2 δάχτυ­λα πιο πάνω είναι απα­ραί­τη­το για­τί πρέ­πει να υπο­λο­γί­σου­με και το νερό που θα εξα­τμι­στεί με το βρα­σμό). Καθα­ρί­ζου­με με ένα πανά­κι που έχει ξύδι τα αυγά μας και τα τοπο­θε­τού­με στην κατσα­ρό­λα με το νερό μας. Τα αυγά και το νερό μας πρέ­πει να είναι σε θερ­μο­κρα­σία δωμα­τί­ου. Προ­σθέ­του­με ένα φλι­τζα­νά­κι ξύδι στο νερό μας και 2 κου­τα­λιές της σού­πας σκό­νη ριζάρι.

Ανά­βου­με την φωτιά στην κου­ζί­να μας όχι στο τέρ­μα αλλά περί­που στην μέση. Δεν πρέ­πει να βρά­ζει και να κοχλά­ζει πολύ το νερό μας

Από τη στιγ­μή που θα αρχί­σει να κοχλά­ζει το νερό πρέ­πει να το αφή­σου­με να βρά­ζει για 20–30 λεπτά μέχρι να γίνουν και τα αυγά μας εσω­τε­ρι­κά. Το χρώ­μα τους στο τέλος του βρα­σμού θα έχει γίνει κόκ­κι­νο. Αν θέλου­με να γίνει σκού­ρο κόκ­κι­νο μπο­ρού­με να τα αφή­σου­με για 10–20 λεπτά ακό­μη, αφού σβή­σου­με την φωτιά μας. Τα αυγά συνε­χί­ζουν να παίρ­νουν πιο έντο­νο χρώ­μα μέσα στο ζεστό νερό. Όταν πάρουν το χρώ­μα που θέλου­με τα βγά­ζου­με από το νερό και τα αφή­νου­με να στεγνώσουν.Τέλος τα τρί­βου­με με ένα πανί που έχου­με βάλει λάδι για να γυα­λί­σουν και να πάρουν πιο έντο­νο χρώμα.

Ριζά­ρι, το θαυ­μα­τουρ­γό βότανο.

Τα παλιά χρό­νια που δεν υπήρ­χαν οι τοξι­κές σύγ­χρο­νες βαφές οι νοι­κο­κυ­ρές έβα­φαν τα αυγά με αγα­θά από τη φύση. Φλού­δες κρεμ­μυ­διού, παν­τζά­ρια , κουρ­κου­μά κλπ. Ποοιό είναι το καλύ­τε­ρο αγα­θό της φύσης για βαφή αυγών; Θα σας πω αμέ­σως. Το ριζά­ρι. Είναι θάμνος γνω­στός από την αρχαιό­τη­τα στη χώρα μας για θερα­πευ­τι­κές ιδιό­τη­τες και για βαφή υφα­σμά­των. Στα σύγ­χρο­να χρό­νια το ριζά­ρι ήταν η πρώ­τη ύλη για την παρα­γω­γή κόκ­κι­νης βαφής υφα­σμά­των με τα γνω­στά Άγρα­φα να θησαυ­ρί­ζουν από την εκμε­τάλ­λευ­ση του.

Εμείς δεν έχου­με παρά να το αγο­ρά­σου­με σε σκό­νη από τα κατα­στή­μα­τα βοτά­νων και να το χρη­σι­μο­ποι­ή­σου­με στην θέση τοξι­κών βαφών για το βάψι­μο των αυγών μας. Εκτός από απί­στευ­τα όμορ­φη από­χρω­ση που δίνει το ριζά­ρι στα αυγά έχει λόγω των συστα­τι­κών του και την ιδιό­τη­τα να μην σπά­νε τα αυγά όταν βρά­ζουν. Καλή επι­τυ­χία στην βαφή των δικών σας αυγών.

Στους Βυζα­ντι­νούς χρό­νους ο αυτο­κρά­το­ρας Μέγας Κων­στα­ντί­νος κι η μητέ­ρα του Ελέ­νη στην επί­ση­μη τελε­τή που γινό­ταν στα ανά­κτο­ρα το πρωί της Κυρια­κής του Πάσχα προ­σέ­φε­ραν στους καλε­σμέ­νους τους βαμ­μέ­να αυγά και τα τσού­γκρι­ζαν μαζί τους . Κατό­πιν ακο­λου­θού­σε το επί­ση­μο γεύμα.

Κι ο φτω­χός λαός του Βυζα­ντί­ου τηρού­σε με θρη­σκευ­τι­κή ευλά­βεια το έθι­μο και τα κόκ­κι­να αυγά δεν έλει­παν από κανέ­να σπί­τι… Όπως τώρα κι από τα δικά μας σπί­τια. Όπου όμως δεν υπάρ­χει περί­πτω­ση να μπούν τα κάτω­θεν πανά­κρι­βα δια­κο­σμη­τι­κά αυγά.

Τα Αυγά Φαμπερζέ των Τσάρων της Ρωσίας…

Η Τσα­ρι­κή συλ­λο­γή πανά­κρι­βων αυγών κατα­σκευα­σμέ­να από τον Γάλ­λο σχε­δια­στή κοσμη­μά­των Φαμπερ­ζέ είναι γνω­στή όσο κι η παρά­ξε­νη εξα­φά­νι­ση τους, εδώ εγώ σήμε­ρα σας παρου­σιά­ζω από διε­θνή σελί­δα ένα από τα πολύ­τι­μα αυγά της συλ­λο­γής, μικρό κομ­ψο­τέ­χνη­μα, το Gatchina Palace Egg.

Το ‘Gatchina Palace Egg’ είναι ένα κόσμη­μα, ένα επι­σμαλ­τω­μέ­νο πασχα­λι­νό αυγό που κατα­σκευά­στη­κε υπό την επί­βλε­ψη του Ρώσου κοσμη­μα­το­πώ­λη Peter Carl Faberg Ήταν ένα δώρο του Τσά­ρου Νικο­λά­ου Β’ στη μητέ­ρα του, τη χήρα αυτο­κρά­τει­ρα Μαρία Φεο­ντό­ροβ­να, για το Πάσχα.

Το αυγό δημιουρ­γή­θη­κε από τον διευ­θυ­ντή εργα­σί­ας του Fabergé, Mikhail Evlampievich Perkhin (Ρωσι­κά, 1860–1903), και είναι κατα­σκευα­σμέ­νο από χρυ­σό, σμάλ­το, ασή­μι-χρυ­σό, δια­μά­ντια πόρ­πη, κρύ­σταλ­λο βρά­χων και ψήγ­μα­τα μαργαριταριών.

Τα κόκ­κι­να αυγά έχουν εμπνεύ­σει χιλιά­δες καλ­λι­τέ­χνες, κοσμούν Πασχα­λι­νές κάρ­τες και …το Πασχα­λι­νό τρα­πέ­ζι και σαν κερα­μει­κό δια­κο­σμη­τι­κό το σπί­τι μας και είναι κι ένα κλα­σι­κό δώρο στην ..σοκο­λα­τέ­νια μορ­φή του για τους μικρούς μας φίλους. Σοκο­λα­τέ­νιο αυγό ή λαγό το δώρο της νονάς… μαζί με την λαμπάδα…Το θυμάστε;

Αυγά ‑δεν γνω­ρί­ζω τα υλι­κά κατα­σκευ­ής τους‑, αλλά εντυ­πω­σιά­ζει το μέγε­θος κι οι ζωγρα­φι­κές τους κοσμούν το Πάσχα τους δρό­μους της Ουκρα­νί­ας-εφέ­τος μάλ­λον όχι‑, έθι­μο αντί­στοι­χο με το δικό μας τα Χρι­στού­γεν­να με τις φάτ­νες στις πλατείες.

Μελα­νό­μορ­φα δια­κο­σμη­μέ­να κερα­μι­κά αυγά από παι­δι­κές ταφές τού Κεραμεικού

Πίνα­κας ζωγρα­φι­κής του εικα­στι­κού Χάρη Χρι­στο­δου­λί­δη. Τίτλος: Η Λαμπρή των Ελλή­νων. Πηγή: ομά­δα Τέχνης Λάνασσα.

Φωτο­γρα­φία αυγών της Ουκρα­νί­ας: διαδίκτυο.
Τασ­σώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.