Τα πρώτα μέτρα της Απριλιανής Δικτατορίας στο χώρο της εκπαίδευσης: «Κοσμιότης και ευπρέπεια πρέπει να διακρίνουν την μαθητιώσαν νεολαίαν»

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας // 

Η 7χρονη δικτα­το­ρία από τις πρώ­τες μέρες της φρό­ντι­σε να πάρει τα «απα­ραί­τη­τα μέτρα» (μέσω των περί­φη­μων εγκυ­κλί­ων ή ανα­γκα­στι­κών νόμων) προ­κει­μέ­νου να επι­δρά­σει καθο­ρι­στι­κά στη λει­τουρ­γία, δομή και περιε­χό­με­νο της εκπαί­δευ­σης που με τη σει­ρά της θα έπρε­πε αυτή να υπη­ρε­τεί πιστά το ιδε­ο­λό­γη­μα του τρί­πτυ­χου «Πατρίς-Θρη­σκεία-Οικο­γέ­νεια».

Την πρό­γευ­ση του τι θα ακο­λου­θού­σε δίνει ο «Υπουρ­γός Εσω­τε­ρι­κών Πατα­κός με δηλώ­σεις του στις 24/4/1967 μετά τη συνερ­γα­σία του με τον «Υπουρ­γό Παι­δεί­ας» Καλα­μπο­κά. Στην εφη­με­ρί­δα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (25/4/1967) δια­βά­ζου­με χαρα­κτη­ρι­στι­κά με τίτλο «Κοσμιό­της και ευπρέ­πεια πρέ­πει να δια­κρί­νουν την μαθη­τιώ­σαν νεο­λαί­αν. ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΤΑ ΜΑΚΡΥΑ ΜΑΛΙΑ, ΟΙ ΜΙΝΙ ΦΟΥΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΑΙΓΝΙΑ»: «…Ο κ. Πατα­κός εδή­λω­σεν ότι μερί­μνη των διευ­θυ­ντών των σχο­λεί­ων, οι μαθη­ταί μέσης και στοι­χειώ­δους εκπαι­δεύ­σε­ως οφεί­λουν να μετά­σχουν των μυστη­ρί­ων της εξο­μο­λο­γή­σε­ως και θεί­ας μετα­λή­ψε­ως κατά την μεγά­λην εβδο­μά­δα. Η ευθύ­νη της εφαρ­μο­γής του μέτρου αυτού ανα­τί­θε­ται εις τους γενι­κούς επι­θε­ω­ρη­τάς και επι­θε­ω­ρη­τάς της εκπαι­δεύ­σε­ως. Ο κ. υπουρ­γός εδή­λω­σεν ότι εν συνεν­νο­ή­σει μετά του συνα­δέλ­φου του επί της Παι­δεί­ας, προ­τί­θε­ται να καθιε­ρώ­ση υπο­χρε­ω­τι­κόν εκκλη­σια­σμόν των μαθη­τών κατά την Κυρια­κήν και να λάβη μέτρα διά τον ευπρε­πι­σμόν της εμφα­νί­σε­ως αυτών (κοντά μαλ­λιά, απα­γό­ρευ­σις της μίνι φού­στας διά τας μαθη­τρί­ας κλπ απα­γό­ρευ­σις της εισό­δου των μαθη­τών εις κέντρα τεχνι­κών παι­γνί­ων, μπι­λιάρ­δα, ποδο­σφαι­ρά­κια κλπ)»

-Tο πρώ­το επί­ση­μο «απα­γο­ρεύ­ε­ται» στα σχο­λεία ήταν η τηλε­γρα­φι­κή δια­τα­γή (5 Mαϊ­ου 1967) του αρε­ο­πα­γί­τη K. Kαλα­μπο­κιά, που στην πρώ­τη φάση της δικτα­το­ρί­ας ανέ­λα­βε  «υπουρ­γός Παι­δεί­ας»: «Aπό 8 Mαϊ­ου 1967 δια­κό­πτο­μεν διδα­σκα­λί­αν μαθή­μα­τος Στοι­χεί­ων Δημο­κρα­τι­κού Πολι­τεύ­μα­τος εις Σχο­λεία Mέσης Eκπαι­δεύ­σε­ως… Eις προ­βλε­πο­μέ­νας υπό ωρο­λο­γί­ου προ­γράμ­μα­τος ώρας διδα­σκα­λί­ας θα ανα­πτύσ­ση­τε εις μαθη­τάς νοή­μα­τα και σκο­πούς της Eπα­να­στά­σε­ως και ότι αύτη είναι γνη­σί­ως Eλλη­νι­κή, μη στρε­φο­μέ­νη ενα­ντί­ον εθνι­κών κομ­μά­των… Aνα­φέ­ρα­τε ημίν τηλε­γρα­φι­κώς λήψιν και εκτέ­λε­σιν παρούσης».

-Με τον Α.Ν. 129/19.6.1967 η δημο­τι­κή γλώσ­σα από γλώσ­σα όλης της εκπαί­δευ­σης, σύμ­φω­να με την μεταρ­ρύθ­μι­ση της Ε.Κ., περιο­ρί­ζε­ται στις πρώ­τες τρεις τάξεις του Δημο­τι­κού σχο­λεί­ου, απαλ­λαγ­μέ­νη από ακρό­τη­τες και ιδιω­μα­τι­σμούς. Στις υπό­λοι­πες τάξεις του Δημο­τι­κού και σε όλη τη Μέση, Ανώ­τε­ρη και Ανώ­τα­τη εκπαί­δευ­ση διδά­σκε­ται και χρη­σι­μο­ποιεί­ται η απλή καθα­ρεύ­ου­σα, η οποία ήταν και η επί­ση­μη γλώσ­σα του κράτους

-Με τον ίδιο Ανα­γκα­στι­κό Νόμο 40/19.6.1967 και 50/24.6.1967 καταρ­γή­θη­κε το Ακα­δη­μαϊ­κό Απο­λυ­τή­ριο, που προ­έ­βλε­πε την εισα­γω­γή στην Τρι­το­βάθ­μια Εκπαί­δευ­ση χωρίς εξε­τά­σεις και παράλ­λη­λα η «κυβέρ­νη­ση» κατάρ­γη­σε το Παι­δα­γω­γι­κού Ινστι­τού­του ως «δια­βρω­τι­κό θεσμό», αντί­στοι­χα. Να σημειώ­σου­με – για τον τρό­πο εισα­γω­γής- ότι «μετα­ξύ των στοι­χεί­ων κρί­σε­ως προς επι­λο­γήν των υπο­ψη­φί­ων λαμ­βά­νε­ται υπό­ψη και η δια­γω­γή διά τους έχο­ντας υψη­λόν φρό­νη­μα, άμεμ­πτον ήθος και χαρα­κτή­ρα. Προς τού­το έκα­στος λυκειάρ­χης προ­τεί­νει δι ητιο­λο­γη­μέ­νης πρά­ξε­ώς του αριθ­μόν απο­λυ­θέ­ντων εξ εκά­στου Λυκεί­ου… Oι τελι­κώς επι­λε­γό­με­νοι εγγρά­φο­νται εις τινά των δηλω­θει­σών Σχο­λών καθ υπέρ­βα­σιν…». Ενώ για το Παι­δα­γω­γι­κό Ινστι­τού­το όπως εξη­γού­σε ο Kαλα­μπο­κιάς, αυτό είχε σκο­πό την «υπο­τα­γή της Παι­δεί­ας εις μίαν πολι­τι­κήν παρά­τα­ξιν… Tο φρό­νη­μα πολ­λών εξ αυτών (των μελών του) ήτο δια­βλη­τόν και η επί­δρα­σιν… δια­βρω­τι­κήν… αντί­θε­τος προς τας παρα­δό­σεις του έθνους και την μακράν αυτού Iστορία»

-Το νέο Ωρο­λό­γιο Πρό­γραμ­μα του 1967, που δημο­σιεύ­τη­κε λίγο αργό­τε­ρα με Υπουρ­γι­κή Από­φα­ση, ήταν δια­μορ­φω­μέ­νο με τέτοιο τρό­πο ώστε να δίνε­ται βαρύ­τη­τα κυρί­ως στην κλα­σι­κή παι­δεία, αλλά και να απο­τρέ­πει την δια­παι­δα­γώ­γη­ση των υπο­ψη­φί­ων δασκά­λων σχε­τι­κά με τη «νεο­ελ­λη­νι­κή πολι­τι­κή, οικο­νο­μι­κή, κοι­νω­νι­κή και πολι­τι­στι­κή πραγματικότητα»

- Η απο­σπα­σμα­τι­κή κατάρ­γη­ση του συνό­λου των μέτρων της μεταρ­ρύθ­μι­σης του 1964 ολο­κλη­ρώ­θη­κε με τον Ανα­γκα­στι­κό Νόμο 129/1967 «Περί οργα­νώ­σε­ως και διοι­κή­σε­ως της Γενι­κής Εκπαι­δεύ­σε­ως», ο οποί­ος ίσχυ­σε με την έναρ­ξη της σχο­λι­κής χρο­νιάς, που ξεκί­νη­σε το Σεπτέμ­βριο του 1967.

-Η Υπουρ­γι­κή Από­φα­ση με αριθ­μό 154319/11.11.1967 επέ­φε­ρε αλλα­γές στο Ανα­λυ­τι­κό Πρό­γραμ­μα. Καταρ­γή­θη­καν μαθή­μα­τα, τα οποία ήταν μάλι­στα απα­ραί­τη­τα για την κατάρ­τι­ση των δασκά­λων, όπως τα μαθή­μα­τα: «Κοι­νω­νιο­λο­γία», «Στοι­χεία του Δημο­κρα­τι­κού Πολι­τεύ­μα­τος και του Δικαί­ου», «Εισα­γω­γή εις την Οικο­νο­μι­κήν» και «Ψυχο­λο­γία των Ατο­μι­κών Δια­φο­ρών», το δε μάθη­μα των «Ελλη­νι­κών» προ­σαρ­μό­στη­κε στην καθαρεύουσα

- Οσο δε για την πρώ­τη εγκύ­κλιο-δια­τα­γή (16 Mαϊ­ου 1967) για τη λει­τουρ­γία των σχο­λεί­ων, αναφέρονται:

«… 2. Tο σχο­λεί­ον οφεί­λει να μερι­μνά διά την ευπρε­πή εμφά­νι­σιν και την κοσμί­αν συμπε­ρι­φο­ράν των μαθη­τών εντός και εκτός αυτού. H εκκε­ντρι­κή κόμ­μω­σις και ενδυ­μα­σία διά τα θήλεα, η μακρά και ατη­μέ­λη­τος κόμη και ουχί ευπρε­πής ενδυ­μα­σία διά τους άρρε­νας είναι απαράδεκτα (…)

3. Tο σχο­λεί­ον οφεί­λει να παρα­κο­λου­θή και εφο­ρά την εξο­σχο­λι­κήν ζωήν και συμπε­ρι­φο­ράν των μαθη­τών του. (…)

4. Tα εξω­σχο­λι­κά ανα­γνώ­σμα­τα των μαθη­τών απο­τε­λούν επί­σης μέγα θέμα, το οποί­ον οφεί­λει να αντι­με­τω­πί­σει το σχολείον (…)

5. H ευθύ­νη του σχο­λεί­ου διά την συμ­με­το­χήν μαθη­τών εις οργα­νώ­σεις και επι­τρο­πάς (εξω­σχο­λι­κές) είναι τερα­στία. Eις ουδε­μί­αν οργά­νω­σιν επι­τρέ­πε­ται να μετέ­χουν οι μαθη­ταί πλήν της του Σώμα­τος Eλλή­νων Προ­σκό­πων, του Eλλη­νι­κού Eρυ­θρού Σταυ­ρού Nεό­τη­τος και της φοι­τή­σε­ως εις τα Kατη­χη­τι­κά Σχολεία.

6. H καλ­λιέρ­γεια της Eθνι­κής και Xρι­στια­νι­κής συνει­δή­σε­ως των μαθη­τών είναι ο πρώ­τος και μέγι­στος στό­χος της όλης σχο­λι­κής εργα­σί­ας (…) Eκπαι­δευ­τι­κοί, μη πιστεύ­ο­ντες εις τα ιδε­ώ­δη και τας αξί­ας του έθνους, δεν έχουν θέσιν εις την εκπαίδευσιν…».

Στο πλαί­σιο αυτό, φυσι­κά, ο «εκκλη­σια­σμός είναι υπο­χρε­ω­τι­κός. Θα γίνε­ται ομα­δι­κώς και θα τιμω­ρού­νται οι απόντες…».

Επί­σης σε εμπι­στευ­τι­κή εγκύ­κλιο ανα­φο­ρι­κά για τους εκπαι­δευ­τι­κούς δια­βά­ζου­με ότι δεν επι­τρε­πό­ταν να φορούν οι καθη­γη­τές «αντί υπο­κα­μί­σου μετά λαι­μο­δέ­του περι­βο­λή διά πλε­κτών τύπου ζιβά­γκο… ιδία εν τω σχο­λείω και εκτός αυτού…».Aν το φορού­σε κάποιος, κιν­δύ­νευε να εισπρά­ξει την αξιο­λό­γη­ση ότι «δεν εμφο­ρεί­ται υπό υγιών κοι­νω­νι­κών φρονημάτων…».Tο ίδιο, φυσι­κά, αν… είχε τα χέρια στις τσέ­πες, όταν ακου­γό­ταν ο εθνι­κός ύμνος (αυτός ήταν λόγος δυσμε­νούς μετά­θε­σης) ή αν… εκφρα­ζό­ταν με θαυ­μα­σμό για τον αθλη­τι­σμό στις «χώρες του παρα­πε­τά­σμα­τος» (αυτό συνι­στού­σε λόγο απόλυσης).

Αλέκος Χατζηκώστας

Δημο­σιο­γρά­φος και εκδό­της της εφη­με­ρί­δας «Η Άλλη Άπο­ψη της Ημα­θί­ας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημο­σιευ­τεί σε εφη­με­ρί­δες, περιο­δι­κά και site εδώ και δεκα­ε­τί­ες, ενώ έχει συμ­με­τά­σχει με ειση­γή­σεις σε μια σει­ρά ιστο­ρι­κά συνέ­δρια και ημε­ρί­δες. Έχει εκδώ­σει 9 βιβλία και συμ­με­τέ­χει σε συλ­λο­γι­κούς τόμους.