Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

ΤΑ ΨΕΥΔΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ …ΙΑΜΑΤΙΚΑ;

Γρά­φει η Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

Και αν μπο­ρεί να είναι ιαμα­τι­κά, από τί μας για­τρεύ­ουν; Δηλα­δή, χρεια­ζό­μα­στε «τα ψεύ­δη» για να είμα­στε καλύ­τε­ρα; Μια άλλη ερώ­τη­ση είναι, ποιοι νομί­ζουν ότι έχου­με ανά­γκη από ψέμα­τα; Στο βιβλίο του Ιαμα­τι­κά ψεύ­δη και «βέβη­λες» προ­σεγ­γί­σεις («Σύγ­χρο­νη Επο­χή», 2004) ο Γιώρ­γος Φαρ­σα­κί­δης που τον ξέρου­με από ένα εντε­λώς άλλο είδος βιβλί­ων, καθώς και –κυρί­ως- από τη συγκλο­νι­στι­κή εικα­στι­κή του τέχνη, κατέ­θε­σε μια πρω­τό­τυ­πη ματιά στην ιστο­ρία και παρ’ όλο που τα ιστο­ρι­κά ψεύ­δη στο βιβλίο αφο­ρούν τον αρχαίο κόσμο, μας απο­κα­λύ­πτουν το μηχα­νι­σμό της κατα­σκευ­ής των ιστο­ρι­κών ψευ­δών όπως συνε­χί­ζε­ται μέχρι σήμε­ρα. Αυτά που απο­κα­λύ­πτο­νται ταρα­κου­νούν ή ακό­μα και απο­κα­θη­λώ­νουν από­ψεις που είναι αιώ­νες καθιερωμένες.

Η αλή­θεια πλη­γώ­νει, αλλά ποιους;

Οι εκά­στο­τε κυρί­αρ­χοι μιας επο­χής  «γρά­φουν» την ιστο­ρία. Που παει να πει, ότι οι ιστο­ριο­γρά­φοι στην υπη­ρε­σία τους πλα­σά­ρουν μια εικό­να ιστο­ρι­κών γεγο­νό­των και προσώπων/προσωπικοτήτων κολα­κευ­τι­κή στα μάτια των συγ­χρό­νων τους, αλλά και – του­λά­χι­στον αυτό ελπί­ζουν – στα μάτια των μετα­γε­νέ­στε­ρων γενιών ώστε να μπουν στην ιστο­ρία σαν ευερ­γέ­τες και ήρω­ες, μεγά­λοι και ευφυ­είς, τη στιγ­μή που ήταν στυ­γνοί δικτά­το­ρες ή ακό­μα και κοι­νοί εγκλη­μα­τί­ες. Και το αντί­στρο­φο: οι καλοί, οι φιλο­λαϊ­κοί ηγέ­τες, οι αλη­θι­νοί δημο­κρά­τες να μπουν στην ιστο­ρία σαν δικτά­το­ρες. Επει­δή το ίδιο «παι­χνί­δι» συνε­χί­ζε­ται τηρου­μέ­νων των ανα­λο­γιών, πιστεύ­ου­με ότι το βιβλίο του Γιώρ­γου Φαρ­σα­κί­δη αξί­ζει να (ξανα)διαβαστεί. Δεν πρό­κει­ται μόνο για μια ιστο­ρία προ­σώ­πων μονά­χα, αλλά για ολό­κλη­ρους πολι­τι­σμούς και κοι­νω­νι­κά συστή­μα­τα που οι ηγέ­τες, οι κυρί­αρ­χες τάξεις, οι προ­σω­πι­κό­τη­τες της πνευ­μα­τι­κής ζωής είναι εντο­λο­δό­χοι και εκφρα­στές τους. Τα ψεύ­δη ή απλώς η από­κρυ­ψη της αλή­θειας έχει ένα πολύ συγκε­κρι­μέ­νο στό­χο: τα πράγ­μα­τα πρέ­πει να μοιά­ζουν «εκ θεού»- ή εκ του αντι­προ­σώ­που του στη γη- κανο­νι­σμέ­να, σαν μοί­ρα ανα­πό­φευ­κτη, σαν τυφλό γίγνε­σθαι, το οποίο οι λαοί δεν μπο­ρούν να αλλά­ξουν. Ισχυ­ρός πάντα ο ρόλος της θρη­σκεί­ας σε αγα­στή συνερ­γα­σία με τους εκά­στο­τε κυρί­αρ­χους. Το κεφά­λαιο με τίτλο «Φυλά­ξα­τε απα­ρα­σά­λευ­τον την υπο­τα­γήν» (από την Πατρι­κή Διδα­σκα­λία που κυκλο­φό­ρη­σε από τον Πατριάρ­χη Γρη­γό­ριου Ε’ μαζί με τους Συνο­δι­κούς), ξεκι­νά­ει με τα λόγια του Από­στο­λου Παύ­λου «…Ο ενα­ντιώ­με­νος εις την εξου­σί­αν, ενα­ντιού­ται εις την εντο­λήν του Θεού…» (σελ. 237).  Όμως, υπήρ­ξαν σθε­να­ρές απα­ντή­σεις σ’ αυτή την προ­σπά­θεια αναί­ρε­σης του Θού­ριου του Ρήγα Φεραί­ου, όπως του Κοραή, αλλά και της Ελλη­νι­κής Νομαρ­χί­ας: «Ποιος δεν βλέ­πει ω Έλλη­νες, τον αφα­νι­σμόν όπου εις την Ελλά­δα προ­ξε­νεί την σήμε­ρον το ιερα­τεί­ον;» (σελ. 238). Άλλω­στε, οι τελευ­ταί­ες σελί­δες του βιβλί­ου αφιε­ρώ­νο­νται στον Γρη­γό­ριο Ε’ και την Επα­νά­στα­ση του 1821.  Οι λαοί λοι­πόν, πρέ­πει να «για­τρευ­τούν» από το δήθεν ψεύ­δος της δυνα­τό­τη­τας κοι­νω­νι­κών ανα­τρο­πών, των ανα­τρο­πών των κατα­πιε­στών τους και των λαϊ­κών επα­να­στά­σε­ων που τους απε­λευ­θε­ρώ­νουν από τους εκμε­ταλ­λευ­τές δικτά­το­ρές τους.

«Έχο­ντας όπλο το ψέμα, βία και μίσος φρικτό»

Ο Γιώρ­γος Φαρ­σα­κί­δης κυρί­ως δίνει το λόγο σε έγκυ­ρους ερευ­νη­τές της ιστο­ρί­ας που κατά την κρί­ση του συγ­γρα­φέα στέ­κο­νται πολύ πιο κοντά στην αλή­θεια από την παρα­ποι­η­μέ­νη Επί­ση­μη Ιστο­ρία. Η συμ­βο­λή του συνί­στα­ται στην επι­λο­γή των στοι­χεί­ων από μια σει­ρά συγ­γρα­φέ­ων, φιλο­σό­φων, ιστο­ρι­κών προ­σω­πι­κο­τή­των, τους οποί­ους ανα­φέ­ρει στις «Πηγές». Δια­βά­ζου­με  από­ψεις που δεν τις ανα­φέ­ρει η επί­ση­μη ιστο­ριο­γρα­φία. Ο ανα­γνώ­στης ακού­ει για ένα άλλο από­στο­λο Παύ­λο, έναν άλλο Μεγα­λέ­ξαν­δρο, έναν άλλο Νέρω­να, έναν άλλο Κων­στα­ντί­νο, έναν άλλο Επί­κου­ρο απ’ αυτούς που μάθα­με από την «επί­ση­μη» ιστο­ρία. Σε κάποιες περι­πτώ­σεις η εικό­να είναι τελεί­ως η αντί­θε­τη απ’ αυτή που μας έκα­ναν να πιστέ­ψου­με, σε άλλες δια­φέ­ρει αρκε­τά. Δια­βά­ζου­με και άλλες πλευ­ρές του Πλά­τω­να, του Αρι­στο­τέ­λη με τα ίδια τα λόγια τους και ρίχνου­με πολύ δια­φο­ρε­τι­κές ματιές σε πολι­τι­σμούς για τους οποί­ους είτε δεν μαθαί­νου­με τίπο­τα στα σχο­λεία και στα βιβλία ευρύ­τε­ρης διά­δο­σης, είτε δια­βά­ζου­με τις απα­ξιω­τι­κές προ­σεγ­γί­σεις, όπως στην περί­πτω­ση του Ισλάμ, των Μογ­γό­λων με τον Τζέ­γκις Καν, των Ινδών και των Αρά­βων. Ο χρι­στια­νι­σμός δε, ξεγυ­μνώ­νε­ται από το πέπλο της αγιο­σύ­νης που από­κτη­σε εφό­σον έγι­νε πια επί­ση­μος θεσμός του κυρί­αρ­χου κατε­στη­μέ­νου. «Βέβη­λες» προ­σεγ­γί­σεις λοι­πόν. Ένα βιβλίο «αιρε­τι­κό» που προ­κα­λεί κι όμως, όλες οι από­ψεις είναι τεκ­μη­ριω­μέ­νες  και απο­φθέγ­μα­τα ανα­γνω­ρι­σμέ­νων ερευ­νη­τών της ιστο­ρί­ας. Γι’ αυτό, ο ανα­γνώ­στης μένει με το στό­μα ανοι­χτό και ενδε­χο­μέ­νως, έχο­ντας δια­βά­σει το βιβλίο, αγα­να­κτά με τα όσα μας κρύ­βο­νται, με τα ιαμα­τι­κά ψεύ­δη με τα οποία μας θρέ­φει η «επί­ση­μη ιστο­ριο­γρα­φία». Δηλα­δή, αυτή που εγκρί­νε­ται από και δου­λεύ­ει για τους θεσμούς της εκμε­ταλ­λευ­τι­κής εξου­σί­ας των ταξι­κών κοινωνιών.

Η αλή­θεια είναι επαναστατική

«…Κι αν είναι η σκέ­ψη σου πριν από σένα

    δεν είναι θέλη­μα θεού και γέννα.

Τη σκλά­βα σκέ­ψη σου, σκλά­βα δετή,

  σου τηνε φτιά­ξα­νε οι δυνατοί…»

Μ’ αυτά τα λόγια του Κώστα Βάρ­να­λη ξεκι­νά­ει το βιβλίο. Όπως όλα τα άλλα έργα του Γιώρ­γου Φαρ­σα­κί­δη, που μας έχει αφή­σει και μας αφή­νει είτε με το χρω­στή­ρα, είτε με το πινέ­λο είτε με την πένα, έτσι και τού­το το βιβλίο μαρ­τυ­ρά­ει την πάντα νεα­ρή και επα­να­στα­τη­μέ­νη ψυχή του κομ­μου­νι­στή καλ­λι­τέ­χνη που εξε­γεί­ρε­ται ενά­ντια στο ψέμα και διψά­ει για την αλή­θεια, μια ανα­ζή­τη­ση που του έφε­ρε πάμπολ­λα πάθη στη μαρ­τυ­ρι­κή ζωή του, για­τί η αλή­θεια εξα­κο­λου­θεί να είναι υπό διωγ­μό. Χαρα­κτη­ρι­στι­κά και εύστο­χα τα απο­φθέγ­μα­τα που στο­λί­ζουν τα κεφά­λαια και που με κατα­πλη­κτι­κή συντο­μία μαρ­τυ­ρούν την πεμ­πτου­σία των πραγ­μά­των. Έτσι ο όρκος των ολι­γαρ­χών: “Θα είμαι εχθρός του λαού/και θα επι­νοώ το μεγα­λύ­τε­ρο κακό/που μπο­ρώ να του κάνω” (σελ. 41). Επο­μέ­νως πιο ειλι­κρι­νείς από τους σημε­ρι­νούς ολι­γάρ­χες, που όντες εχθροί του λαού το παί­ζουν φίλοι του λαού, ήταν οι ολι­γάρ­χες τότε…Αλλά και ο Αρι­στο­τέ­λης ειλι­κρι­νής ήταν λέγο­ντας: «Όσα μυθο­λο­γι­κά έχουν προ­στε­θεί στους θεσμούς, απο­σκο­πούν στη δημιουρ­γία υπα­κο­ής του όχλου» (σελ. 11). Το κεφά­λαιο «Δημο­κρα­τία και Σοφι­στές» ξεκι­νά­ει με τα εξής λόγια του Πρω­τα­γό­ρα: «Όλα καθο­ρί­ζο­νται από τον άνθρωπο…/Οι θεοί ποτέ δε φανε­ρώ­θη­καν σε κανέναν,/ούτε και έτα­ξαν σε βασιλιάδες/και ευπα­τρί­δες να κυβερ­νούν…» (σελ. 20). Τέτοια απο­φθέγ­μα­τα υπάρ­χουν πολλά.

Το βιβλίο του Γιώρ­γου Φαρ­σα­κί­δη είναι πρά­ξη επα­να­στα­τι­κή και κλεί­νου­με με τα δικά του λόγια στον πρό­λο­γο, όπου ο συγ­γρα­φέ­ας θα πει: Έτσι η παρου­σί­α­ση μιας «άλλης αλή­θειας», μιας δια­φο­ρε­τι­κής ερμη­νεί­ας των βασι­κών σταθ­μών της παγκό­σμιας ιστο­ρί­ας, πιστεύω πως είναι μια πρά­ξη αντί­στα­σης, όσο ποτέ ανα­γκαία» (σελ. 9).

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο