Τζαν Λορέντζο Μπερνίνι (Gian Lorengo Bernini) — Ιταλός γλύπτης. 440 χρόνια από τον θάνατό του

Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Ο Τζιάν Λορέν­τζο Μπερ­νί­νι γεν­νή­θη­κε στη Νάπο­λη το 1598 και απε­βί­ω­σε στην Ρώμη το 1680. Θεω­ρεί­ται ο κυριό­τε­ρος εκπρό­σω­πος του Μπα­ρόκ. Γλύ­πτης, αρχι­τέ­κτων, ζωγρά­φος και συγ­γρα­φέ­ας μία από τις κορυ­φαί­ες προ­σω­πι­κό­τη­τες των τεχνών όλων των εποχών.

Στο χώρο της γλυ­πτι­κής το δια­ση­μό­τε­ρο παγκο­σμί­ως έργο του είναι το υπαί­θριο γλυ­πτό του το ‘Συντρι­βά­νι του Τρίτωνα’(1647) στην πλα­τεία Ναβόνα.Εμείς όμως περ­νά­με στην ανάρ­τη­ση της Πινα­κο­θή­κης Borghese(Μποργκέζε) της Ρώμης όπου και εκτί­θε­νται γλυ­πτά του Μπερ­νί­νι και στο έργο του : “Apollo e Dafne” di Gianlorenzo Bernini .Marmo di Carrara, 243 cm, 1625.
(Απόλ­λων και Δάφ­νη του Τζαν Λορέν­τζο Μπερνίνι).

Έργο που κυριο­λε­κτι­κά κόβει την ανά­σα του θεατή.Ας σημειω­θεί ότι ακό­μη ένα έργο του Μπερ­νί­νι με θέμα από την Ελλη­νι­κή μυθο­λο­γία το ‘Η αρπα­γή της Περ­σε­φό­νης’ εκτί­θε­ται στην ίδια γκα­λε­ρία , ελλη­νι­κή μυθο­λο­γία μεγά­λη πηγή έμπνευ­σης για τον ιδιο­φυή Ιτα­λό καλλιτέχνη …

Το ιερό δέντρο Δάφνη.

Αρχαία χρό­νια, επο­χή του Ομή­ρου, η δάφ­νη-αει­θα­λές δεν­δρύλ­λιο- ονο­μά­ζε­ται «Δάφ­νη του Απόλ­λω­να», είναι αφιε­ρω­μέ­νη στον Θεό Απόλ­λω­να, είναι ήδη το Ιερό Δέντρο. Γιατί;

Η ιέρεια Δάφ­νη: Κόρη του Ποτα­μού Πηνειού και της Γης (Γαί­ας), της οποί­ας ήταν και ιέρεια. Νύμ­φη των Δασών η Δάφ­νη συνα­να­στρέ­φε­ται μόνο γυναί­κες και η παρου­σία ανδρών τιμω­ρεί­ται με άγριο θάνα­το, ο δε μύθος που ανα­φέ­ρε­ται στην περι­πέ­τειά της με τον Απόλ­λω­να είναι αιτιο­λο­γι­κές της σύν­δε­σης του θεού με το προ­φη­τι­κό δέντρο, του οποί­ου η νύμ­φη απο­τε­λεί προ­σω­πο­ποί­η­ση. Όταν, λοι­πόν, σύμ­φω­να με τον μύθο, ο Απόλ­λω­νας συνά­ντη­σε την Δάφ­νη σε κάποιο από τα κυνή­για του, την ερω­τεύ­τη­κε και προ­σπά­θη­σε να την πλη­σιά­σει. Η Δάφ­νη όταν κατά­λα­βε ότι δεν μπο­ρού­σε να τον απο­φύ­γει, παρα­κά­λε­σε την μητέ­ρα της να την σώσει. Και πράγ­μα­τι, δημιουρ­γή­θη­κε ένα χάσμα, όπου χάθη­κε η Δάφ­νη, ενώ στη θέση της ξεπρό­βαλ­λε το ομώ­νυ­μο δέντρο. Από τα κλα­διά του ο Απόλ­λων έφτια­ξε ένα στε­φά­νι που φορού­σε πάντα στο κεφά­λι του σε ανά­μνη­ση της όμορ­φης Δάφνης.

Δάφ­νη, το σύμ­βο­λο της νίκης, της σοφί­ας και της ποί­η­σης. Με φύλ­λα δάφ­νης στε­φά­νω­ναν οι αρχαί­οι Έλλη­νες τους νικη­τές, τους φιλο­σό­φους και τους ποιητές.

Κι αυτός ο μύθος που ενέ­πνευ­σε δεκά­δες καλ­λι­τέ­χνες παγκό­σμια, ανά­με­σα τους και τον Μπερ­νί­νι, ’μύθος’ πού ίσως δεν είναι ‘μύθος’ έλα­βε χώρα πού;Εκεί που στην θέση του κλασ­σι­κού ναού του Απόλ­λω­να βρί­σκε­ται η…

…Η Μονή Δαφ­νί­ου : Παγκό­σμιο μνη­μείο πολι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς-UNESCO 1990. Από την Ρώμη στην Αθή­να λοι­πόν, την Ευρω­παϊ­κή πόλη που κατα­λαμ­βά­νει την πρώ­τη θέση μετα­ξύ 40 ευρω­παϊ­κών πόλε­ων με 500.000 έως ένα εκα­τομ­μύ­ριο κατοί­κους όσον αφο­ρά τον αριθ­μό πολι­τι­στι­κών χώρων και εγκα­τα­στά­σε­ων ενώ ταυ­τό­χρο­να δια­θέ­τει δύο μνη­μεία πολι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς της UNESCO —την Ακρό­πο­λη και τη Μονή Δαφνίου…

…Μονή Δαφ­νί­ου, στα δυτι­κά της Αθή­νας, Βυζα­ντι­νό Μονα­στή­ρι, το οποίο προ­ο­ρι­ζό­ταν να εκφρά­σει με την ανθρω­πι­στι­κή του διά­θε­ση το μέσο επί­πε­δο της αρι­στο­κρα­τι­κής τέχνης της πρω­τεύ­ου­σας του Βυζα­ντί­ου, της Κων­στα­ντί­νου πόλε­ως. Η Μονή Δαφ­νί­ου απο­τε­λεί πολύ­τι­μη μαρ­τυ­ρία για την υψη­λή αισθη­τι­κή της βυζα­ντι­νής ζωγρα­φι­κής του 11ου αιώ­να, αρχή της παρακ­μής της Βυζα­ντι­νής Αυτο­κρα­το­ρί­ας. Παρα­μέ­νει δε το μόνο μεγά­λο μνη­μείο της επο­χής στην κατη­γο­ρία αυτή.

Στους πρό­πο­δες , λοι­πόν, του όρους Αιγά­λεω, δίπλα στην αρχαία Ιερά Οδό, ‑από όπου περ­νού­σε κι η πομπή για τα Ελευ­σί­νια μυστή­ρια-βρί­σκε­ται η Μονή Δαφ­νί­ου, τα σημα­ντι­κό­τε­ρα μνη­μεία της Βυζα­ντι­νής επο­χής μαζί με την Νέα Μονή της Χίου και την Μονή Οσί­ου Λου­κά. O αρχαί­ος Ιστο­ρι­κός Παυ­σα­νί­ας ανα­φέ­ρει την ύπαρ­ξη Ναού σ’ αυτήν την θέση, Ναού τον οποίο είδε ο ίδιος, Ναού του Θεού Απόλ­λω­να. Ιερό του Δαφ­ναί­ου Απόλ­λω­να υπήρ­χε στην τοπο­θε­σία αυτή, τόπος λατρεί­ας από την αρχαιό­τη­τα όπως μαρ­τυ­ρούν τα πρό­σφα­τα ευρή­μα­τα και από τον αρχαίο αυτό ναό προ­έρ­χε­ται ένας κίο­νας Ιωνι­κός στο δυτι­κό τμή­μα του Χρι­στια­νι­κού Ναού καθώς και ορι­σμέ­νοι λίθοι σε υπό­λοι­πες οικο­δο­μές του Μοναστηρίου.

Ακρι­βώς στη θέση του Ιερού του Απόλ­λω­να –εγκλη­μα­τι­κή κατά της κλασ­σι­κής αρχαιό­τη­τας συνή­θειας των πρω­το­χρι­στια­νών-είχε χτι­στεί παλαιο­χρι­στια­νι­κή Βασι­λι­κή τον 5ο ή 6ο αιώ­να και στην θέση αυτής της εκκλη­σί­ας (πάνω στα ερεί­πια της) χτί­στη­κε το καθο­λι­κό της Μονής Δαφ­νί­ου. Ακο­λού­θη­σαν ερη­μώ­σεις, κατα­στρο­φές του πρώ­του αυτού Μονα­στη­ριού που είχε επι­βλη­τι­κές δια­στά­σεις, ξανα­χτί­στη­κε τον 11ο αι. στις ίδιες δια­στά­σεις, προ­σθέ­σεις κτι­ρί­ων, κατά­λη­ψη της Μονής από Λατί­νους Μονα­χούς τον 13ο αι., άνθη­ση, παρακ­μή, ζημιές από σει­σμούς, του 1886 και πρό­σφα­τα του 1981 και 1999.οι εργα­σί­ες απο­κα­τά­στα­σης του μνη­μεί­ου πρώ­τη φορά διε­νερ­γή­θη­καν το 1888, το 1990 η Μονή Δαφ­νί­ου ανα­κη­ρύ­χτη­κε από την ΟΥΝΕΣΚΟ μνη­μείο παγκό­σμιας πολι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς, αυτός δε ο τύπος του Ναού έχει χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι ο τρού­λος στη­ρί­ζε­ται σε οκτώ τόξα που σχη­μα­τί­ζουν οκτά­γω­να. Ακρί­βεια στις ανα­λο­γί­ες του επι­βλη­τι­κού ναού, ψηφι­δω­τά στην εσω­τε­ρι­κή δια­κό­σμη­ση του ναού, με τις παρι­στά­με­νες μορ­φές των Αγγέ­λων να θυμί­ζουν τις “Νίκες” της αρχαιότητας,-σύμπτωση;- αρχαιο­πρέ­πεια και γενι­κά είναι εμφα­νής η τάση που επι­κρα­τού­σε τότε στην Βυζα­ντι­νή Αυλή (επο­χή Κομνη­νών), για την ανα­βί­ω­ση του αρχαί­ου κάλλους.

Πηγή: ΑΘΗΝΑ (ΜΝΗΜΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ),
ΠΑΠΥΡΟΣ/ LAROUSSE/BRITANNICA./Galleria Borghese Roma