Επιμέλεια Ηρακλής Κακαβάνης //
Το άγαλμα της ελευθερίας που υποδεχόταν για δεκαετίες τους μετανάστες στο Έλις Άιλαντ, συμβόλιζε το αμερικάνικο όνειρο και την ελευθερία, υπόσχεση και ελπίδα για τους λαούς. Στη βάση του υπάρχει επιγραφή «….Στείλτε μου τους άστεγους, τους θαλασσοδαρμένους/ Σηκώνω τον πυρσό μου δίπλα στην χρυσή πύλη». Ήταν δώρο των Γάλλων (1886) στις ΗΠΑ με την ευκαιρία των 100 χρόνων από την ανεξαρτησία της Αμερικής (4 Ιουλίου 1876) και συμβολίζει την ελευθερία, τη συναδέλφωση των λαών, την ανεξαρτησία. Όμως πολύ νωρίς οι Αμερικάνοι έδωσαν τη δική τους ερμηνεία στην έννοια της ελευθερίας. Την ταύτισαν με την εκμετάλλευση των λαών και τη φρίκη των πολέμων.
Ο Κώστας Καρυωτάκης πρώτος στην ελληνική ποίηση έδωσε τη σωστή διάσταση αυτού του συμβόλου. Το ποίημα «Στο άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο» (1927) είναι μια προφητεία για το ρόλο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού ανά τον κόσμο και το είδος της ελευθερίας που προσφέρει (Αναλυτικά έχω γράψει στο ΠΟΙΕΙΝ).
Το ποίημα με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη (μελοποίηση Λουκά Θάνου) ακούγεται και σήμερα στις πορείες και ειδικά αυτή του Πολυτεχνείου, μαζί με το σύνθημα «Φονιάδες των λαών Αμερικάνοι».
Στο Άγαλμα της Eλευθερίας που φωτίζει τον κόσμο
Λευτεριά, Λευτεριά, σχίζει, δαγκάνει
τους ουρανούς το στέμμα σου. Tο φως σου,
χωρίς να καίει, τυφλώνει το λαό σου.
Πεταλούδες χρυσές οι Aμερικάνοι,
λογαριάζουν πόσα δολάρια κάνει
σήμερα το υπερούσιο μέταλλό σου.
Λευτεριά, Λευτεριά, θα σ’ αγοράσουν
έμποροι και κονσόρτσια κι εβραίοι.
Eίναι πολλά του αιώνος μας τα χρέη,
πολλές οι αμαρτίες, που θα διαβάσουν
οι γενεές, όταν σε παρομοιάσουν
με το πορτραίτο του Dorian Gray*.
Λευτεριά, Λευτεριά, σε νοσταλγούνε,
μακρινά δάση, ρημαγμένοι κήποι,
όσοι άνθρωποι προσδέχονται τη λύπη
σαν έπαθλο του αγώνος, και μοχθούνε,
και τη ζωή τους εξακολουθούνε,
νεκροί που η καθιέρωσις τους λείπει.
Καρυωτάκης Kώστας
*Το πορτρέτο του Dorian Gray: στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Άγγλου συγγραφέα Όσκαρ Ουάιλντ (1891), η διαφθορά, τα εγκλήματα και η ηλικία του ήρωα δεν αφήνουν τα ίχνη τους στην τέλεια μορφή του αλλά αποτυπώνονται σιγά σιγά στο πορτρέτο του.
Το ίδιο θέμα διαπραγματεύεται ποιητικά αργότερα και ο Μάρκος Αυγέρης:
ΣΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Φωνές, δάκρυα ικεσίας, χέρια υψωμένα,
φωνές της οργής, της κατάρας και του
τρόμου.
Λαοί που μάχονται να ζήσουν στρέφονται σε
σένα
που ήσουνα υπόσχεση κι ελπίδα.
Το τεράστιο ανάστημα σου
είναι τώρα ο τρόμος των λαών.
Οι πρώτοι κάτοικοι σ’ αυτή τη χώρα
φυλές αρχαίες όσο κι ο κόσμος
είναι εξοντωμένοι.
Μεμιάς στιγμής χειρονομία σου μεγάλες
πολιτείες
καίονται σα λαμπάδες.
Θα κάψει τη γη ο αναμμένος δαυλός σου;
Οι χώρες που η ρομφαία σου προστατεύει
πνίγονται στα δάκρυα.
Στρέφονται σε σένα που είναι τ’ όνομά σου
υποκρισία κι αίνιγμα το πρόσωπό σου.
Με τις γκρεμισμένες πολιτείες και την καμένη
γη
τον ύμνο σου θα υψώσεις και τη δόξα;
Είναι τα σπλάχνα σου νεκρά;
κι είναι κλεισμένες σιδερόδετες οι ακοές σου;
Σαν πιο θανατερή κι απ’ το τραγούδι των
Σειρήνων
είναι η φωνή σου, δολερή.
«Λάτε σε μένα οι πρόσφυγες της ζωής,
οι αποδιωγμένοι των εθνών
όσοι δεν έχετε στον ήλιο μοίρα…».
Και ν’ ακούω του αητού σου το κρώξιμο
απάνω σε βουνά πτωμάτων.
Μάρκος Αυγέρης
Στη φωτογραφία, έργο του Σύριου καλλιτέχνη Tamman Azaam ερμηνεύει πολύ παραστατικά το πώς εννοούν οι Αμερικάνοι την ελευθερία και καταγράφει — απαθανατίζει με τον καλύτερο τρόπο το ρόλο των Αμερικανών στη χώρα του και την καταστροφή που προκάλεσαν. Είχαν προηγηθεί τα τελευταία χρόνια Γιουγκοσλαβία, Λιβύη, Ιράκ, Αφγανιστάν… Όπως διάβασα σε ένα πολύ εύστοχο σχόλιο «βομβαρδίζει τον κυνισμό των Αμερικάνων».
Σήμερα θα μπορούσαμε να δώσουμε μια υπόσχεση σε κάθε Σύριο μόνο «(…) αν αδειάζονταν το Αγαλμα της Ελευθερίας εγκαίρως απ’ τα σάπια/ αίματα που έχει μέσα του. Δύσκολο τώρα/ να προβλεφθεί το τι θα γίνει(…)» (Νικ. Βρεττάκος « Λόγος σε συνέδριο για τη μόλυνση του περιβάλλοντος»).
Δημιουργός και διαχειριστής του Ατέχνως. Δημοσιογράφος — Συγγραφέας. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Από το 1991 έως το 2013 εργάστηκε στον Ριζοσπάστη. Από το 2013 αρθρογραφεί σε διαδικτυακά Μέσα. Από το 2010 συνεργάτης του περιοδικού «Θέματα Παιδείας».
Facebook
