Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Το αυγουστιάτικο φεγγάρι, οι οπτικές απάτες και οι μύθοι της Σελήνης

Η παν­σέ­λη­νος του Αυγού­στου — η οποία φέτος θα συμ­βεί στις 22 του μήνα- θεω­ρεί­ται από πολ­λούς η λαμπρό­τε­ρη και μεγα­λύ­τε­ρη του έτους, κάτι που όμως δεν είναι σωστό, αφού πρό­κει­ται απλά για μια οπτι­κή απά­τη. Αυτό επι­ση­μαί­νει ο Διο­νύ­σης Σιμό­που­λος, επί­τι­μος διευ­θυ­ντής του Πλα­νη­τα­ρί­ου, σε δημο­σί­ευ­ση του στην ιστο­σε­λί­δα του Ιδρύ­μα­τος Ευγε­νί­δου, όπου εξη­γεί το φαινόμενο.

Αυτό που συμ­βαί­νει είναι ότι στη διάρ­κεια των καλο­και­ρι­νών μηνών ο Ήλιος βρί­σκε­ται στο υψη­λό­τε­ρο σημείο της ετή­σιας φαι­νό­με­νης τρο­χιάς του στον ουρα­νό, ενώ αντί­θε­τα η Σελή­νη βρί­σκε­ται σχε­τι­κά πιο κοντά στον ορί­ζο­ντα. Σε αυτή τη θέση η παν­σέ­λη­νος μπο­ρεί να συγκρι­θεί με διά­φο­ρα άλλα χαρα­κτη­ρι­στι­κά που βρί­σκο­νται εκεί, όπως δέντρα, κεραί­ες και διά­φο­ρα κτί­σμα­τα. Με αυτόν τον τρό­πο ο εγκέ­φα­λος του παρα­τη­ρη­τή παρα­σύ­ρε­ται να πιστέ­ψει ότι η παν­σέ­λη­νος είναι μεγα­λύ­τε­ρη, ενώ επα­νει­λημ­μέ­νες μετρή­σεις έχουν απο­δεί­ξει ότι το μέγε­θος της δεν δια­φέ­ρει καθό­λου από ώρα σε ώρα.

Από την άλλη, όντως υπάρ­χει δια­φο­ρά του μεγέ­θους της Σελή­νης ανά­λο­γα με το αν βρί­σκε­ται στο περί­γειό της (δηλα­δή στο κοντι­νό­τε­ρο σημείο της τρο­χιάς της γύρω από τη Γη) ή στο από­γειό της (στο πιο μακρι­νό σημείο), κάτι που συμ­βαί­νει μια φορά κάθε μήνα. Το πλη­σιέ­στε­ρο περί­γειο της Σελή­νης φέτος θα είναι στις 3 Δεκεμ­βρί­ου (356.794 χιλιό­με­τρα), ενώ το μεγα­λύ­τε­ρο από­γειο ήταν στις 11 Μαΐ­ου (406.512 χιλιό­με­τρα). Αυτό όμως δεν έχει σχέ­ση με το πόσο μεγά­λη φαί­νε­ται η Σελή­νη, όταν βρί­σκε­ται κοντά στον ορί­ζο­ντα, κάτι που οφεί­λε­ται απο­κλει­στι­κά και μόνο σε οπτι­κή απάτη.

   Ο μύθος για το μεγα­λύ­τε­ρο αυγου­στιά­τι­κο φεγ­γά­ρι δεν είναι ο μονα­δι­κός. Υπάρ­χουν και άλλοι μύθοι που έχουν καλ­λιερ­γη­θεί κατά και­ρούς στους διά­φο­ρους λαούς, μετα­ξύ των οποί­ων η σύν­δε­ση της έξαρ­σης της «τρέ­λας» τη μέρα της παν­σε­λή­νου, εξ ου και η λέξη «σελη­νια­σμός», αλλά και η σύν­δε­σή του φεγ­γα­ριού με την επι­λη­ψία. Στα­τι­στι­κές μελέ­τες όμως που έγι­ναν επα­νει­λημ­μέ­να και έχουν δημο­σιευ­θεί σε επι­στη­μο­νι­κά περιο­δι­κά (Annals of Emergency Medicine, Journal of Emergency Nursing, Journal of Toxicology and Psychological Report) απο­δει­κνύ­ουν ότι δεν υπάρ­χει καμιά απο­λύ­τως σχέ­ση ανά­με­σα στη συμπε­ρι­φο­ρά του ανθρώ­που και στην πανσέληνο.

Μύθος είναι, επί­σης, ότι τη μέρα της παν­σε­λή­νου γεν­νιού­νται περισ­σό­τε­ρα παι­διά ή ότι υπάρ­χουν περισ­σό­τε­ρα ατυ­χή­μα­τα, παρ’ όλα αυτά οι μύθοι αυτοί δεν λένε να “πεθά­νουν” έως σήμε­ρα. Ένας άλλος μύθος αφο­ρά τον χρω­μα­τι­σμό της παν­σε­λή­νου που ορι­σμέ­νοι τον θέλουν μερι­κές φορές να είναι «μπλε». Κάτω από ορι­σμέ­νες σπά­νιες συν­θή­κες πράγ­μα­τι η χροιά της Σελή­νης παίρ­νει ένα γαλα­ζω­πό χρώ­μα (αντί του κανο­νι­κού γκρί­ζου), όταν π.χ. στην ατμό­σφαι­ρα υπάρ­χει μεγά­λη συγκέ­ντρω­ση σκό­νης από κάποια πρό­σφα­τη μεγά­λη έκρη­ξη ηφαι­στεί­ου, όπως συνέ­βη με την έκρη­ξη του ηφαί­στειου Κρα­κα­τόα το 1883.

     Η φρά­ση «Μπλε Σελή­νη» χαρα­κτη­ρί­ζει την ύπαρ­ξη δύο παν­σε­λή­νων σ’ ένα μήνα, με τη δεύ­τε­ρη να ονο­μά­ζε­ται «Μπλε». Ένα τέτοιο φαι­νό­με­νο, αν και ασυ­νή­θι­στο, δεν είναι ιδιαί­τε­ρα σπά­νιο. Ο Φεβρουά­ριος είναι αδύ­να­το να περι­λά­βει ποτέ μια «Μπλε Σελή­νη», ενώ κατά μέσο όρο ένας μήνας με δύο παν­σε­λή­νους συμ­βαί­νει μια φορά κάθε κάθε 2,72 χρό­νια. Συνο­λι­κά στα επό­με­να 40 χρό­νια θα υπάρ­ξουν 17 μήνες που θα περι­λαμ­βά­νουν δύο παν­σε­λή­νους τον ίδιο μήνα.

         Ανά­με­σα στους μύθους και τις οπτι­κές απά­τες, ανή­κει και το γεγο­νός ότι από την αρχαιό­τη­τα στο ορα­τό “πρό­σω­πο” της Σελή­νης (υπο­τί­θε­ται ότι) δια­κρί­νο­νταν διά­φο­ρες μορ­φές και σχή­μα­τα. Οι περισ­σό­τε­ροι μάλι­στα έλε­γαν ότι μπο­ρού­σαν να δια­κρί­νουν ένα ανθρώ­πι­νο πρό­σω­πο στη Σελή­νη. Στη Γροι­λαν­δία απα­γό­ρευαν στις νέες κοπέ­λες να κοι­τά­ζουν την παν­σέ­λη­νο για­τί πίστευαν ότι θα έμε­ναν έγκυοι (προ­φα­νώς από τον “άνθρω­πο” του φεγγαριού).

         Οι αρχαί­οι φιλό­σο­φοι είχαν κατα­νο­ή­σει ότι το φως της Σελή­νης δεν ήταν παρά η αντα­νά­κλα­ση των ακτί­νων του Ήλιου στην επι­φά­νειά της. Πολ­λοί είχαν αντι­λη­φθεί από νωρίς ότι ο δια­φο­ρε­τι­κός φωτι­σμός των περιο­χών της Σελή­νης οφει­λό­ταν στις ανω­μα­λί­ες του εδά­φους της. Έτσι, μπό­ρε­σαν να δια­λευ­κά­νουν αρκε­τά από τα μυστή­ρια της, όπως τον μηχα­νι­σμό των φάσε­ων της.

Για τη συμπλή­ρω­ση όλων των φάσε­ων της Σελή­νης, χρειά­ζο­νται 29 ημέ­ρες 12 ώρες, 44 λεπτά και 2,86 δευ­τε­ρό­λε­πτα. Ο χρό­νος αυτός ονο­μά­ζε­ται συνο­δι­κός μήνας και είναι η χρο­νι­κή περί­ο­δος μετα­ξύ δύο δια­δο­χι­κών παν­σε­λή­νων ή δύο δια­δο­χι­κών φάσε­ων Νέας Σελή­νης, από την οποία γεν­νή­θη­κε ο ημε­ρο­λο­για­κός μήνας.

«Ο Χικ­μέτ στην Ελλά­δα», του Ηρα­κλή Κακαβάνη

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο