Το ναζιστικό παρελθόν της Porsche

Η απο­τρο­πή χρε­ο­κο­πί­ας της Πόρ­σε λίγο μετά την ίδρυ­σή της έγι­νε εφι­κτή μόνο χάρη σε ανα­θέ­σεις των ναζί υπο­στη­ρί­ζει το νέο βιβλίο «Πόρ­σε: από γρα­φείο σχε­δια­σμού σε παγκό­σμια εται­ρία». Ήταν τελι­κά ναζί ο Φέρ­ντι­ναντ Πόρσε;

H συνά­ντη­ση με τον Αδόλ­φο Χίτλερ τον Μάιο του 1933 ήταν σημείο καμπής για τον Φέρ­ντι­ναντ Πόρ­σε. Η Πόρ­σε, που είχε ιδρυ­θεί δύο χρό­νια νωρί­τε­ρα, βρί­σκο­νταν αντι­μέ­τω­πη με την χρε­ο­κο­πία. Ο ιδρυ­τής της Πόρ­σε διεκ­δί­κη­σε επι­χο­ρη­γή­σεις, τις οποί­ες ο Χίτλερ σχε­δί­α­ζε να δια­θέ­σει απο­κλει­στι­κά στην Daimler-Benz. Όμως ο γερ­μα­νός μηχα­νο­λό­γος κατά­φε­ρε να πεί­σει τον Φύρερ και έτσι ένα μεγά­λο μέρος της κρα­τι­κής βοή­θειας διο­χε­τεύ­θη­κε τελι­κά σε ένα πρό­γραμ­μα σχε­δια­σμού αγω­νι­στι­κών αυτο­κι­νή­των, στο οποίο συμ­με­τεί­χε η Πόρ­σε. Δεν απο­κλεί­ε­ται με τις επι­χο­ρη­γή­σεις να απο­τρά­πη­κε τελι­κά η χρε­ο­κο­πία της γερ­μα­νι­κής εταιρίας.

Ο Φέρ­ντι­ναντ Πόρ­σε είχε ωστό­σο και μετέ­πει­τα σημα­ντι­κά οφέ­λη από το ναζι­στι­κό καθε­στώς, όπως δεί­χνει ένα νέο βιβλίο με τίτλο: «Πόρ­σε: από γρα­φείο σχε­δια­σμού σε διε­θνή εται­ρία». Το έργο του γνω­στού ιστο­ρι­κού Βόλφ­γραμ Πιτά και των συνερ­γα­τών του Νιλς Χάβε­μαν και Γιού­τα Μπρά­ουν, απο­τε­λεί την πρώ­τη επι­στη­μο­νι­κή έρευ­να για τα πρώ­τα βήμα­τα του Πόρ­σε και του «ενα­γκα­λι­σμού» του με τους ναζί. Για τους συγ­γρα­φείς του βιβλί­ου δεν χωρά αμφι­βο­λία ότι την περί­ο­δο των ναζί ο κύκλος εργα­σιών της Πόρ­σε εκτοξεύθηκε.

Ήταν όμως ναζί ο Φέρ­ντι­ναντ Πόρ­σε; Οι συγ­γρα­φείς εκτι­μούν ότι η αλή­θεια βρί­σκε­ται κάπου στη μέση. Από το 1937 ο Πόρ­σε ήταν μέλος του ναζι­στι­κού κόμ­μα­τος, δεν έλε­γε όχι όταν το ναζι­στι­κό κόμ­μα του απέ­νει­με δια­κρί­σεις και δεν αντέ­δρα­σε όταν ο Χίτλερ τον απο­κά­λε­σε διά­νυα. Από την άλλη πλευ­ρά η επι­στη­μο­νι­κή ομά­δα κατα­λή­γει ότι η Πόρ­σε, μολο­νό­τι απα­σχο­λού­σε κατα­να­γκα­στι­κά εργά­τες, δεν τους συμπε­ρι­φέ­ρο­νταν τόσο απάν­θρω­πα όσες άλλες γερ­μα­νι­κές εται­ρί­ες. Για τον ιστο­ρι­κό Βόλφ­γραμ Πιτά ο Φέρ­ντι­ναντ Πόρ­σε υπήρ­ξε «απο­λι­τι­κός τεχνο­κρά­της, σαφέ­στα­τα κερ­δο­σκό­πος και κερ­δι­σμέ­νος των χαλα­ρών σχέ­σε­ων με τους ναζί».

Από στρατιωτικά οχήματα μέχρι τον «σκαραβαίο»

Ο ιδρυ­τής της Πόρ­σε δεν άφη­νε καμία ευκαι­ρία να πηγαί­νει χαμέ­νη. Όπο­τε το ναζι­στι­κό καθε­στώς ζητού­σε κάτι, αντα­πο­κρί­νο­νταν, είτε αφο­ρού­σε τρα­κτέρ, είτε πλε­ού­με­να οχή­μα­τα, είτε τανκς ή άλλα στρα­τιω­τι­κά οχή­μα­τα. Η μεγα­λύ­τε­ρη ανά­θε­ση των ναζί αφο­ρού­σε ωστό­σο ένα «λαϊ­κό αυτο­κί­νη­το» (Volkswagen), τον προ­κά­το­χο του μετέ­πει­τα διά­ση­μου σκα­ρα­βαί­ου. Η ιδέα του Χίτλερ ήταν ένα όχη­μα για τις μάζες, το οποίο λόγω του πολέ­μου δεν έγι­νε ποτέ πρά­ξη. Απο­τέ­λε­σε ωστό­σο τη βάση για ένα ανθε­κτι­κό αερό­ψυ­κτο στρα­τιω­τι­κό όχη­μα, από το οποίο κατα­σκευά­στη­καν μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου σχε­δόν 50.000 κομμάτια.

Το και­νούρ­γιο βιβλίο σκια­γρα­φεί τη ζωή ενός συνο­δοι­πό­ρου, ο οποί­ος αν και δεν ήταν ενερ­γό μέλος του κόμ­μα­τος, αντι­με­τώ­πι­ζε με ψυχρό­τη­τα ανθρώ­πους που θα μπο­ρού­σαν να τον φέρουν σε αντι­πα­ρά­θε­ση με τους ναζί. Οι συγ­γρα­φείς ανα­φέ­ρο­νται σε δύο επι­στο­λές του 1943 με παρα­λή­πτη τον Φέρ­ντι­ναντ Πόρ­σε από πρώ­ην συνά­δελ­φο, ο οποί­ος ως Εβραί­ος κιν­δύ­νευε με εγκλει­σμό σε στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης. Όμως ο ιδρυ­τής της Πόρ­σε επέ­λε­ξε να μην εμπλα­κεί, αν και θα μπο­ρού­σε να βοη­θή­σει, σημειώ­νει η ομά­δα των γερ­μα­νών επι­στη­μό­νων. Ας σημειω­θεί ότι λίγο αργό­τε­ρα ο πρώ­ην συνά­δελ­φος έχα­νε τη ζωή του σε ένα από τα στρα­τό­πε­δα εξό­ντω­σης των ναζί. Ο ίδιος ο Πόρ­σε πέθα­νε το 1951 όταν ξεκι­νού­σε η κατα­σκευή του θρυ­λι­κού σκα­ρα­βαί­ου, που μεσου­ρά­νη­σε σε παγκό­σμιο επί­πε­δο μέχρι και τις αρχές της δεκα­ε­τί­ες του 1970.

Deutsche Welle / Βόλφ φον Ντέ­βιτς (dpa)/ Στέ­φα­νος Γεωργακόπουλος