Το Παιδαγωγικό Συνέδριο στην Λάσπη της Ευρυτανίας

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Ξεχω­ρι­στή σελί­δα της λαμπρής ιστο­ρί­ας της ΕΑΜι­κής Αντί­στα­σης ήταν η συμ­βο­λή των εκπαι­δευ­τι­κών σ’αυτήν, αλλά και γενι­κό­τε­ρα η συμ­βο­λή της στην πνευ­μα­τι­κή ανα­γέν­νη­ση αλλά και στην ίδια την εκπαίδευση.

Κομ­μά­τι  το τιτά­νιου αυτού αγώ­να –και σε μεγά­λο βαθ­μό άγνω­στο- είναι αυτό που αφο­ρά την προ­σπά­θεια ανα­συ­γκρό­τη­σης του συν­δι­κα­λι­στι­κού κινή­μα­τος των εκπαι­δευ­τι­κών καθώς και ο συν­δυα­σμός αυτού του καθή­κο­ντος με την γενι­κό­τε­ρη αλλα­γή στο εκπαι­δευ­τι­κό σύστημα.

Στις 20 Ιού­λη 1944 συγκρο­τεί­ται στο χωριό Λάσπη της Ευρυ­τα­νί­ας (6–7 χλμ μακριά από το Καρ­πε­νή­σι που στη συνέ­χεια όμως το έκα­ψαν οι Γερ­μα­νοί)  το πρώ­το Παι­δα­γω­γι­κό Συνέ­δριο με τη δικτα­το­ρία του 1936, με τίτλο «Συν­διά­σκε­ψη αντι­προ­σώ­πων διδα­σκα­λι­κών συλ­λό­γων» της Ελεύ­θε­ρης Ελλάδας.

Στο συνέ­δριο πήραν μέρος περί­που 100 αντι­πρό­σω­ποι από 20 διδα­σκα­λι­κούς Συλ­λό­γους. Η συμ­με­το­χή θα ήταν μεγα­λύ­τε­ρη αν οι επι­κε­φα­λείς των Συλ­λό­γων είχα πάρει έγκαι­ρα τις προ­κλή­σεις κι αν αρκε­τοί από τους αντι­προ­σώ­πους δεν πιά­νο­νταν στον δρό­μο από τους κατακτητές.

Να θυμί­σου­με εδώ ότι η δικτα­το­ρία του Μετα­ξά είχε καταρ­γή­σει την Διδα­σκα­λι­κή Ομο­σπον­δία και τους συλ­λό­γους της, όπως και όλες τις οργα­νώ­σεις των Δημο­σί­ων Υπαλ­λή­λων. Πρώ­τη δου­λειά των δασκά­λων στις ελέ­υ­θε­ρες περιο­χές ήταν να ιδρύ­σουν και να οργα­νώ­σουν ξανά τη συν­δι­κα­λι­στι­κή τους οργάνωση.

Γρά­φει χαρα­κτη­ρι­στι­κά σε άρθρο του στην ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ  ο Κ.Θ. ΠΙΠΑΣ «…Πήραν μέρος αντι­πρό­σω­ποι που είχαν εκλέ­ξει οι συνε­λεύ­σεις των συλ­λό­γων δημο­δι­δα­σκά­λων Ευρυ­τα­νί­ας, Φθιώ­τι­δας, Παρ­να­σί­δας, Λοκρί­δας, Ναυ­πα­κτί­ας, Μεσο­λογ­γί­ου, Αγρι­νί­ου, Τρικ­κά­λων, Καρ­δί­τσας, Λαρί­σης, Μαγνη­σί­ας, Ελα­σώ­νας. Ξεκί­νη­σαν για ναρ­θουν αντι­πρό­σω­ποι διδα­σκα­λι­κών συλ­λό­γων Ηπεί­ρου, δεν ξεπέ­ρα­σαν όμως για­τί οι Γερ­μα­νοί άρχι­σαν εκκα­θα­ρι­στι­κές επι­χει­ρή­σεις προς τα Χάσια. Το ίδιο και αντι­πρό­σω­ποι των δασκά­λων Δυτι­κής Μακεδονίας».

Ρόζα Ιμβριώ­τη

Τη συν­διά­σκε­ψη παρα­κο­λού­θη­σαν αντι­πρό­σω­ποι της Γραμ­μα­τεί­ας της Παι­δεί­ας της ΠΕΕΑ,του Γενι­κού Στρα­τη­γεί­ου του ΕΛΑΣ, των Δημο­σί­ων Υπαλ­λή­λων Στε­ρε­άς. Οι παι­δα­γω­γοί Ρόζα Ιμβριώ­τη, Κώστας Σωτη­ρί­ου, Μιχά­λης Παπα­μαύ­ρος. Ο συν­δι­κα­λι­στής Μαρ­γιο­λής, αντι­πρό­σω­πος του Εργα­τι­κού ΕΑΜ. Αντι­πρό­σω­ποι όλων των εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κών οργα­νώ­σε­ων της περιο­χής Στε­ρε­άς και των τοπι­κών. Ολό­κλη­ρο το παι­δα­γω­γι­κό φρο­ντι­στή­ριο Καρπενησίου.

Το βάρος της οργά­νω­σης του συνε­δρί­ου (κρά­τη­σε 3–4 μέρες) είχαν εκπρό­σω­ποι της Προ­σω­ρι­νής Επι­τρο­πής της Διδα­σκα­λι­κής Ομο­σπον­δί­ας που συγκρο­τή­θη­κε το1943 στην Ευρυ­τα­νία με σπον­δυ­λι­κή στή­λη τον παλιό σύλ­λο­γο δασκά­λων Ευρυτανίας.

Και συνε­χί­ζει: «Αρχί­ζει η συν­διά­σκε­ψη. Συγκρο­τεί­ται σε σώμα με την εκλο­γή προ­ε­δρεί­ου. «Δημη­τρά­τος, Σαξώ­νης, Χυτή­ρης, Πόλ­κος (και τόσοι άλλοι) δια­βά­ζο­νται τα ονό­μα­τα των εκπαι­δευ­τι­κών – θυμά­των της Εθνι­κής Αντί­στα­σης. Κατα­νυ­χτι­κή σιγή ενός λεπτού. Χαι­ρε­τι­σμοί των εξω­κλα­δι­κών αντι­προ­σώ­πων και μπαί­νο­με στη συζήτηση…»

Μιχά­λης Παπαμαύρου

Οι εργα­σί­ες κρα­τού­σαν από τις 7 το πρωί ως τις 8 το βρά­δυ. Προ­βλε­πό­ταν δίω­ρη μεση­με­ριά­τι­κη δια­κο­πή και  το βρά­δυ, όλοι  οι αντι­πρό­σω­ποι έτρω­γαν σε κοι­νό τρα­πέ­ζι στην πλα­τεία. Τα τρό­φι­μα είχε προ­μη­θευ­τεί η Οργα­νω­τι­κή Επι­τρο­πή από την ΕΤΑ Στε­ρε­άς και τους συλ­λό­γους δασκά­λων Θεσ­σα­λί­ας. Δεν έλει­πε ακό­μη και το ψυχα­γω­γι­κό-πολι­τι­στι­κό πρό­γραμ­μα με τρα­γού­δια και χορούς από την ΕΠΟΝ Λάσπης και το παι­δα­γω­γι­κό φρο­ντι­στή­ριο Καρπενησίου.

«  Πάνω σ’αυτά δεν έγι­νε μια  τυχαία και πρό­χει­ρη συζή­τη­ση. Ολα  εξε­τά­στη­καν με επι­στη­μο­νι­κή σοβα­ρό­τη­τα και έξαρ­ση αντά­ξια των περι­στά­σε­ων. Πολ­λοί παρά­γο­ντες βοή­θη­σαν σε τού­το: α) Η μελέ­τη των εκπαι­δευ­τι­κών μας προ­βλη­μά­των στην κατε­χό­με­νη Αθή­να από δύο επι­τρο­πές. Μία της ΕΠΟΝ και άλλη του ΕΑΜ εκπαι­δευ­τι­κών. Β) Η πεί­ρα και η συμ­βο­λή των φωτι­σμέ­νων παι­δα­γω­γών που ανα­φέ­ρα­με. γ) Η πεί­ρα των αντι­προ­σώ­πων των συλ­λό­γων, που χρό­νια δού­λε­ψαν στο σχο­λείο και το πόνε­σαν, που πολ­λές φορές στα παι­δα­γω­γι­κά τους και τα συν­δι­κα­λι­στι­κά τους συνέ­δρια συζή­τη­σαν για τον «άτα­φο νεκρό» τα πάντα άλυ­τα εκπαι­δευ­τι­κά μας προβλήματα…» 

 Ιδιαί­τε­ρο ενδια­φέ­ρον παρου­σιά­ζουν τα θέμα­τά του:

Η θέση του κλά­δου στον Εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό Αγώ­να και η ως τώρα συμ­βο­λή του σ’αυτόν.

-Η θέση του κλά­δου στη δια­μόρ­φω­ση της νέας λαο­κρα­τού­με­νης Ελλάδας.

-Η σημε­ρι­νή κατά­στα­ση των σχο­λεί­ων και τα μέτρα για τη βελ­τί­ω­σή της.

-Η εκπαι­δευ­τι­κή μεταρ­ρύθ­μι­ση: Αρχές και οργά­νω­ση της Λαϊ­κής Παιδείας.

-Οργα­νω­τι­κά και οικο­νο­μι­κά ζητή­μα­τα του κλάδου.

-Διοί­κη­ση της Παιδείας.

Οι απο­φά­σεις που πάρ­θη­καν ήταν σημα­ντι­κές . Ανα­φέ­ρου­με χαρακτηριστικά:

-Να λυθεί αμέ­σως η επί­τα­ξη των περισ­σό­τε­ρων από τα επι­ταγ­μέ­να διδα­κτή­ρια, είτε αυτά βρί­σκο­νται σε κατε­χό­με­νες περιο­χές είτε στην Ελεύ­θε­ρη Ελλάδα.

-Να επι­σκευα­στούν αμέ­σως από τις κοι­νό­τη­τες με προ­σω­πι­κή εργα­σία και με τη συνερ­γα­σία της ΕΠΟΝ και  των δασκά­λων τα διδα­κτή­ρια που μπο­ρούν να επισκευαστούν.

-Όπου αυτό δεν είναι δυνα­τό, τα  σχο­λεία να στε­γα­στούν σε ιδιω­τι­κά οική­μα­τα που θα επι­τα­χτούν για το σκο­πό αυτό ‚σ’ εκκλη­σί­ες ή στην ανά­γκη και σε παρά­γκες που θα πρέ­πει να φτια­χτούν γρή­γο­ρα με προ­σω­πι­κή εργασία.

-Να επαν­δρω­θούν τα σχο­λεία με δασκά­λους που τώρα υπη­ρε­τούν σε μάχι­μες μονά­δες του ΕΛΑΣ, όπου και όταν αυτό είναι δυνα­τό. Σε αντί­θε­τη περί­πτω­ση οι δάσκα­λοι αυτοί θα εναλ­λάσ­σουν το ένα έργο με το άλλο. Παράλ­λη­λα τονί­στη­κε η ανά­γκη να απορ­ρο­φη­θούν αμέ­σως από τα σχο­λεία κάθε περιο­χής οι από­φοι­τοι των Παι­δα­γω­γι­κών Φρο­ντι­στη­ρί­ων ανά­γκη λει­τουρ­γί­ας των οποί­ων τονί­στη­κε ιδιαίτερα.

-Να σημειώ­σου­με –ως δείγ­μα της σημα­σί­ας των δασκά­λων- αυτοί εξο­μοιώ­νο­νται με τους αξιω­μα­τι­κούς του ΕΛΑΣ. Την δια­τρο­φή και δια­μο­νή τους στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα ανα­λαμ­βά­νουν η Γραμ­μα­τεία  Στρα­τιω­τι­κών και  η Γραμ­μα­τεία Παιδείας.

-Απο­φα­σί­στη­κε ακό­μη να συστη­μα­το­ποι­η­θεί ο αγώ­νας  ενά­ντια στον αναλ­φα­βη­τι­σμό με στό­χο της πραγ­μα­τι­κή υπο­χρε­ω­τι­κή φοί­τη­ση. Οι σύνε­δροι απο­φά­σι­σαν  ν’  ανοί­ξουν παντού Σχο­λές Αναλ­φά­βη­των.  Στις σχο­λές αυτές στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα το βάρος και η ευθύ­νη μοι­ρά­στη­κε μετα­ξύ των

Δασκά­λων αλλά και της ΕΠΟΝ που «επι­στρά­τευ­σε» για το σκο­πό αυτό μέλη της απο­φοί­τους Γυμνα­σί­ων. Η Εθνι­κή Αλλη­λεγ­γύη χορη­γού­σε την

τρο­φή σε όσους προ­σέ­φε­ραν τις υπη­ρε­σί­ες  τους στα σχο­λές αυτές.

-Επί­σης το συνέ­δριο έρι­ξε το βάρος ‚δίνο­ντας κατεύ­θυν­ση σε δασκά­λους και συλ­λό­γου για να ιδρύ­σουν παντού μαθη­τι­κά συσ­σί­τια, να ιδρύ­σουν παι­δι­κού σταθ­μούς, να φρο­ντί­σουν για την ιατρο­φαρ­μα­κευ­τι­κή περί­θαλ­ψη των

παι­διών, να προ­μη­θεύ­σουν στα παι­διά  δωρε­άν βιβλία και γρα­φι­κή ύλη.

Στο συνέ­δριο απο­φα­σί­στη­κε να ιδρυ­θούν όπου ήταν δυνα­τόν λαϊκές

βιβλιο­θή­κες και ανα­γνω­στή­ρια με ευθύ­νη της ΕΠΟΝ.

-Απο­φα­σί­στη­κε η υιο­θέ­τη­ση του σχε­δί­ου της ΠΕΕΑ για την αυτο­διοί­κη­ση της Παι­δεί­ας. Σ’αυτό προ­βλε­πό­ταν ότι η σύν­θε­ση των Επο­πτι­κών Συμ­βου­λί­ων της Δημο­τι­κής και Μέσης Εκπαί­δευ­σης θα συμ­με­τεί­χαν: 2 αιρε­τοί δάσκαλοι,1 μέλος της Σχο­λι­κής Εφο­ρεί­ας και αντι­πρό­σω­ποι της Τοπι­κής Αυτο­διοί­κη­σης. Τα ίδια θα συνέ­βαι­ναν και σε επί­πε­δο περιο­χής αλά και χώρας. Ο θεσμός για λίγο χρό­νο και σε λίγες περιο­χές κατόρ­θω­σε να λειτουργήσει.

-Καθιε­ρώ­θη­κε σε όλους τους τομείς η ισο­τι­μία των δύο φίλων. Αυτό έφτα­νε και στο επί­πε­δο του Επι­θε­ω­ρη­τή. Μάλι­στα στο πλαί­σιο αυτό από την Γραμ­μα­τεία Παι­δεί­ας της ΠΕΕΑ διο­ρί­στη­κε η πρώ­τη Επι­θε­ω­ρή­τρια στα χρο­νιά (στην περι­φέ­ρεια Στυ­λί­δας) η Ειρή­νη Λαλα­γιάν­νη –Στρα­τί­κη.

Κώστας Σωτη­ρί­ου

Για την συν­δι­κα­λι­στι­κή οργά­νω­ση των Δασκά­λων ορί­στη­κε προ­σω­ρι­νή διοι­κη­τι­κή επι­τρο­πή για επα­νί­δρυ­ση της Διδα­σκα­λι­κής Ομο­σπον­δί­ας μόλις θα το επέ­τρε­παν οι περι­στά­σεις και για το ζωντά­νε­μα των τοπι­κών συλ­λό­γων των δασκά­λων. Να σημειώ­σου­με εδώ ότι η δρά­ση της επι­τρο­πής αυτής έφτα­σε μέχρι την ιδρυ­τι­κή συνέ­λευ­ση που ψήφι­σε (μετα­πο­λε­μι­κά το 1945) κατα­στα­τι­κό και  ίδρυ­σε την Διδα­σκα­λι­κή Ομο­σπον­δία Ελλάδος)

Να σημειώ­σου­με ακό­μη ότι τέτοια συνέ­δρια έγι­ναν αργό­τε­ρα και σε Καρ­δί­τσας, Τρί­κα­λα ‚Βέροια, Πελο­πόν­νη­σο και αλλού.

ΠΗΓΕΣ:

1. Χ. Σακελ­λα­ρί­ου, «Η παι­δεία στην Αντί­στα­ση», «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», 2003, αντι­στα­σια­κός εκπαι­δευ­τι­κός, στέ­λε­χος της ΕΠΟΝ και ένας από τους συγ­γρα­φείς του ανα­γνω­στι­κού της ΠΕΕΑ «Ελεύ­θε­ρη Ελλάδα».
2. Συμ­βο­λή των εκπαι­δευ­τι­κών στην Εθνι­κή Αντί­στα­ση (ΠΑΜΕ Εκπαιδευτικών)
3. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ (τεύ­χος 87–88,3–4/1962-ψηφιακό αρχείο ΑΣΚΙ)