Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Υβριδικός Πόλεμος ‑1: βασικά γνωρίσματα & κύριες υβριδικές απειλές

Τις τελευταίες 10ετίες, ο ιμπεριαλισμός με τις πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα σε κράτη αναδεικνύει και νέες απειλές, τις οποίες ονομάζει «ασύμμετρες απειλές» από μη κρατικούς δρώντες.

Ορι­σμέ­νες από αυτές είναι η τρο­μο­κρα­τία, η πει­ρα­τεία, ο κυβερ­νο­πό­λε­μος κ.ά. Από αυτές τις λεγό­με­νες απει­λές, ορι­σμέ­νες αξιο­ποιού­νται κατάλ­λη­λα ή είναι και δημιούρ­γη­μά τους, όπως οι Ταλι­μπάν, τζι­χα­ντι­στές (ISIS), UCK κ.ά.
Η δρά­ση αυτών των ιμπε­ρια­λι­στι­κών κατα­σκευα­σμά­των αξιο­ποιεί­ται από τους ιμπε­ρια­λι­στές ως άλλο­θι για την οργά­νω­ση επεμ­βά­σε­ων ή στο­χευ­μέ­νων επι­θέ­σε­ων σε περιο­χές που παρου­σιά­ζουν ιδιαί­τε­ρο στρα­τη­γι­κό ενδια­φέ­ρον για τα συμ­φέ­ρο­ντά τους.
Αυτά φαί­νο­νται και από το άρθρο «Υβρι­δι­κός Πόλε­μος», που πλευ­ρές του ανα­δη­μο­σιεύ­ου­με σε δύο συνέ­χειες (η πρώ­τη σήμερα).
✔️   Το κεφά­λαιο με τους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς οργα­νι­σμούς ΝΑΤΟ — ΕΕ εξα­πο­λύ­ουν κατα­στρο­φι­κούς πολέ­μους, με γενι­κευ­μέ­νες ή τοπι­κές στρα­τιω­τι­κές επεμ­βά­σεις, για το ξεπέ­ρα­σμα των αντι­θέ­σε­ών τους, για εξα­σφά­λι­ση νέων αγο­ρών, δρό­μων μετα­φο­ράς Ενέρ­γειας και εμπορευμάτων.

ΥΒΡΙΔΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Τα βασικά γνωρίσματά του και οι κύριες υβριδικές απειλές

Στο παρόν σημεί­ω­μα επι­χει­ρεί­ται μια συνο­πτι­κή παρου­σί­α­ση της έννοιας του «υβρι­δι­κού πολέ­μου», των βασι­κών γνω­ρι­σμά­των του και των τακτι­κών που χρη­σι­μο­ποιού­νται στις υβρι­δι­κές συγκρού­σεις, καθώς και των κύριων υβρι­δι­κών απει­λών. Η έκθε­ση των παρα­πά­νω είναι συνο­πτι­κή, στη βάση αντι­προ­σω­πευ­τι­κών δειγ­μά­των της διε­θνούς σχε­τι­κής βιβλιο­γρα­φί­ας. Σε επι­χει­ρη­σια­κό επί­πε­δο, η χρή­ση «υβρι­δι­κών μέσων» προ­φα­νώς έχει πολύ πιο σύν­θε­τες διαστάσεις.

Ως «υβρι­δι­κός πόλε­μος» (hybrid warfare) θεω­ρεί­ται μια στρα­τιω­τι­κή στρα­τη­γι­κή που συν­δυά­ζει στοι­χεία συμ­βα­τι­κών πολε­μι­κών επι­χει­ρή­σε­ων, μη συμ­βα­τι­κού πολέ­μου και κυβερ­νο­πο­λέ­μου. Με τον όρο αυτόν περι­γρά­φο­νται, επί­σης, οι ευέ­λι­κτες και πολύ­πλο­κες δυνα­μι­κές της μάχης, που απαι­τούν μια εξαι­ρε­τι­κά προ­σαρ­μό­σι­μη και ευέ­λι­κτη απάντηση.

Υπάρ­χει μια ποι­κι­λία όρων που χρη­σι­μο­ποιού­νται για να περι­γρά­ψουν τον υβρι­δι­κό πόλε­μο: Υβρι­δι­κός πόλε­μος (hybrid warfare), υβρι­δι­κή απει­λή (hybrid threat), μη γραμ­μι­κός πόλε­μος (non-linear war) ή μη παρα­δο­σια­κός πόλε­μος (non-traditional war).

Η ουσία της συζή­τη­σης που διε­ξά­γε­ται την τελευ­ταία δεκα­ε­τία στους κόλ­πους του ΝΑΤΟ και ευρύ­τε­ρα είναι ότι οι σύγ­χρο­νοι αντί­πα­λοι κάνουν χρή­ση των συμ­βα­τι­κών / αντι­συμ­βα­τι­κών, τακτι­κών / ακα­νό­νι­στων, απρο­κά­λυ­πτων / συγκε­κα­λυμ­μέ­νων μέσων και αξιο­ποιούν όλες τις δια­στά­σεις του πολέ­μου για την εξου­δε­τέ­ρω­ση της ΝΑΤΟι­κής υπε­ρο­χής στη συμ­βα­τι­κή μορ­φή πολέ­μου. Δηλα­δή, οι υβρι­δι­κές απει­λές αφο­ρούν όλο το φάσμα του σύγ­χρο­νου πολέ­μου και δεν περιο­ρί­ζο­νται μόνο στη χρή­ση συμ­βα­τι­κών πολε­μι­κών μέσων στο πεδίο των πολε­μι­κών συγκρού­σε­ων. Στην πρά­ξη, κάθε απει­λή είναι δυνη­τι­κά υβρι­δι­κή, εφό­σον δεν εξα­ντλεί­ται σε μια μονα­δι­κή μορ­φή ή διά­στα­ση πολε­μι­κής τακτι­κής, περι­λαμ­βά­νο­ντας και το στοι­χείο της «ασύμ­με­τρης απει­λής», π.χ. με συν­δυα­σμό προ­σβο­λής μη στρα­τιω­τι­κών στό­χων, πλη­ρο­φο­ρια­κό πόλε­μο, κυβερ­νο­ε­πι­θέ­σεις σε βασι­κές υπο­δο­μές και τα επι­κοι­νω­νια­κά συστή­μα­τα του αντι­πά­λου, τρο­μο­κρα­τι­κά χτυ­πή­μα­τα, ανταρ­το­πό­λε­μο εντός κατοι­κη­μέ­νων περιο­χών κ.λπ.

Ο όρος «υβρι­δι­κός» ανα­φέ­ρε­ται στη δομή — οργά­νω­ση των συγκρού­σε­ων, στα μέσα που χρη­σι­μο­ποιού­νται και στον και­νο­τό­μο τρό­πο χρη­σι­μο­ποί­η­σής τους. Σε ό,τι αφο­ρά την οργά­νω­ση, οι υβρι­δι­κοί δρώ­ντες μπο­ρεί να συν­δυά­ζουν μια ιεραρ­χη­μέ­νη πολι­τι­κή δομή με απο­κε­ντρω­μέ­νους πυρή­νες και δικτυω­μέ­νες τακτι­κές μονά­δες. Τα μέσα τους θα είναι υβρι­δι­κά τόσο στο είδος όσο και στην εφαρ­μο­γή τους. Σε τέτοιου είδους επι­χει­ρή­σεις, οι υβρι­δι­κοί δρώ­ντες θα επι­διώ­ξουν την εκμε­τάλ­λευ­ση σύγ­χρο­νων στρα­τιω­τι­κών δυνα­το­τή­των, όπως κρυ­πτο­γρα­φη­μέ­να συστή­μα­τα διοι­κή­σε­ως και ελέγ­χου, φορη­τά αντια­ε­ρο­πο­ρι­κά συστή­μα­τα κ.ά. Επι­πλέ­ον, είναι πιθα­νό να εφαρ­μό­σουν παρα­τε­τα­μέ­νο ανταρ­το­πό­λε­μο με ενέ­δρες, αυτο­σχέ­διους εκρη­κτι­κούς μηχα­νι­σμούς και δολο­φο­νί­ες. Ακό­μα, μπο­ρεί να χρη­σι­μο­ποι­η­θούν και μέσα υψη­λής τεχνο­λο­γί­ας, όπως όπλα ενα­ντί­ον δορυ­φό­ρων, τρο­μο­κρα­τία και κυβερ­νο­πό­λε­μος ενα­ντί­ον οικο­νο­μι­κών στόχων.

Σύμ­φω­να με ορι­σμέ­νους ανα­λυ­τές, ο υβρι­δι­κός πόλε­μος απο­τε­λεί έναν συν­δυα­σμό των αντάρ­τι­κων τακτι­κών με τη συμ­βα­τι­κή απο­τρε­πτι­κή ισχύ. Ετσι, μπο­ρού­με να προσ­διο­ρί­σου­με καλύ­τε­ρα την ιδέα του υβρι­δι­κού πολέ­μου ως μια στρα­τη­γι­κή που συν­δυά­ζει μη συμ­βα­τι­κές τακτι­κές πολέ­μου με τις συμ­βα­τι­κές στρα­τιω­τι­κές επι­χει­ρή­σεις απο­τρο­πής. Οπως εξη­γεί­ται, η έννοια αυτή ενσω­μα­τώ­νει την ιδέα ότι ένας στό­χος πίσω από τη χρή­ση του απο­κα­λού­με­νου «υβρι­δι­κού πολέ­μου» είναι η προ­σπά­θεια απο­τρο­πής μιας ανε­πι­θύ­μη­της αντί­δρα­σης από την πλευ­ρά του στό­χου και/ή από τους συμ­μά­χους του.

Σε τελι­κή ανά­λυ­ση, ως υβρι­δι­κός πόλε­μος μπο­ρεί να κατα­νοη­θεί η σύν­θε­ση συμ­βα­τι­κών και μη συμ­βα­τι­κών πολε­μι­κών μεθό­δων σε όλο το φάσμα της σύγκρου­σης. Με αυτόν τον τρό­πο προσ­διο­ρί­ζε­ται ο όρος «υβρι­δι­κός πόλε­μος» στην έκθε­ση της υπη­ρε­σί­ας του αμε­ρι­κα­νι­κού Κογκρέ­σου που ελέγ­χει τη δια­χεί­ρι­ση του δημό­σιου χρή­μα­τος (US Government Accountability Office — USGAO) του 2010. Ετσι, ως «υβρι­δι­κές» μπο­ρούν να θεω­ρη­θούν οι συγκρού­σεις στις οποί­ες συνυ­πάρ­χουν οι δύο βασι­κές μορ­φές σύρ­ρα­ξης (συμ­βα­τι­κός και μη συμ­βα­τι­κός πόλε­μος), παράλ­λη­λα με την εμφά­νι­ση και άλλων μορ­φών (εμπλο­κή μη κρα­τι­κών δρώ­ντων, ασύμ­με­τρες απει­λές, τρο­μο­κρα­τία, πλη­ρο­φο­ρια­κός πόλε­μος, κυβερνοπόλεμος).

Αξί­ζει να σημειω­θεί ότι αρκε­τοί στρα­τιω­τι­κοί ανα­λυ­τές υπο­στη­ρί­ζουν ότι το σύγ­χρο­νο μοντέ­λο πολέ­μων δια­φέ­ρει μόνο ως προς τα επι­μέ­ρους χαρα­κτη­ρι­στι­κά από το προη­γού­με­νο, τονί­ζο­ντας ότι οι περισ­σό­τε­ρες, αν όχι όλες οι συγκρού­σεις στην Ιστο­ρία της ανθρω­πό­τη­τας έχουν ορι­στεί από τη χρή­ση των ασυμ­με­τριών που εκμε­ταλ­λεύ­ο­νται τις αδυ­να­μί­ες του αντι­πά­λου, οδη­γώ­ντας έτσι σε πολύ­πλο­κες κατα­στά­σεις που συνε­πά­γο­νται τακτι­κές ή παρά­τυ­πες και συμ­βα­τι­κές ή αντι­συμ­βα­τι­κές τακτι­κές. Υπό την έννοια αυτή, υπο­στη­ρί­ζε­ται ότι η έντα­ξη του «κυβερ­νο­πο­λέ­μου» στη λίστα των μέσων που αξιο­ποιού­νται στις σύγ­χρο­νες συγκρού­σεις, δεν έχει αλλά­ξει ριζι­κά τη φύση του πολέ­μου, αλλά απλώς έχει διευ­ρύ­νει τη χρή­ση του σε μια νέα διάσταση.

Αντί­θε­τα, το Κέντρο Ανά­πτυ­ξης Δόγ­μα­τος του υπουρ­γεί­ου Άμυ­νας του Ηνω­μέ­νου Βασι­λεί­ου υπο­στή­ρι­ζε ήδη από το 2010 ότι οι μελ­λο­ντι­κές συγκρού­σεις θα είναι όλο και περισ­σό­τε­ρο υβρι­δι­κού χαρα­κτή­ρα. Σύμ­φω­να με την ανά­λυ­σή του, ο χαρα­κτή­ρας αυτός δεν αφο­ρά τον ανταρ­το­πό­λε­μο ή τις επι­χει­ρή­σεις απο­στα­θε­ρο­ποί­η­σης, αλλά μια θεμε­λιώ­δη αλλα­γή στην αντί­λη­ψη των αντι­πά­λων, οι οποί­οι πλέ­ον σκο­πεύ­ουν στην εκμε­τάλ­λευ­ση των αδυ­να­μιών του αντι­πά­λου, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας μια ευρεία ποι­κι­λία ασύμ­με­τρων μεθό­δων. Αυτού του είδους οι συγκρού­σεις θα υπερ­βαί­νουν τη συμ­βα­τι­κή αντί­λη­ψη περί συμ­βα­τι­κών και ασύμ­με­τρων δρα­στη­ριο­τή­των. Σε αυτήν τη βάση, υπο­στη­ρί­ζει ότι η έννοια της σύγκρου­σης έχει αλλά­ξει και αντί­στοι­χα θα πρέ­πει να αλλά­ξει η προ­σέγ­γι­ση του υπουρ­γεί­ου Αμυ­νας και να υπάρ­ξει μεγα­λύ­τε­ρη θεσμι­κή ευκαμ­ψία για την επι­τυ­χή αντι­με­τώ­πι­ση αυτών των απειλών.

Ως χαρα­κτη­ρι­στι­κά του ιδα­νι­κού στό­χου, ένα­ντι του οποί­ου ο επι­τι­θέ­με­νος θα μπο­ρού­σε να διε­ξα­γά­γει υβρι­δι­κό πόλε­μο, προσ­διο­ρί­ζο­νται τα εξής:

  • είναι στρα­τιω­τι­κά ασθενέστερος,
  • υπάρ­χουν στο εσω­τε­ρι­κό του εθνο­τι­κές ομά­δες που ασκούν πίε­ση στην πολι­τι­κή ηγεσία,
  • υπάρ­χουν εθνι­κοί ή γλωσ­σι­κοί δεσμοί με το επι­τι­θέ­με­νο κρά­τος, που του δίνουν τη δυνα­τό­τη­τα να ανα­μει­χθεί στα εσω­τε­ρι­κά του κρά­τους — στόχου.

Πάντως, σημειώ­νε­ται ότι στις σχε­τι­κές μελέ­τες τονί­ζε­ται ως χαρα­κτη­ρι­στι­κό των υβρι­δι­κών συγκρού­σε­ων ότι η υπε­ρο­χή σε συμ­βα­τι­κή ισχύ του ισχυ­ρού ένα­ντι του αδυ­νά­του δεν του εξα­σφα­λί­ζει τη νίκη.

Δημή­τρης ΚΟΙΛΑΚΟΣ
Συμ­βα­σιού­χος διδά­σκων Πανε­πι­στη­μί­ου Δυτ. Αθήνας

Αντίστοιχος, εξάλλου, είναι και ο προσδιορισμός του ΝΑΤΟ, που αναφέρει ως «υβριδική απειλή» την προερχόμενη από υπάρχοντα ή μελλοντικό αντίπαλο (κρατικό, μη κρατικό, τρομοκράτες), με τη δυνατότητα επίδειξης ή ταυτόχρονης χρήσης συμβατικών και μη συμβατικών μεθόδων για την επίτευξη των στόχων του.

info Ατέχνως

Ουκρανία hybrid threat

[ ΝΑΤΟ — Έξι μαθή­μα­τα ] |> στην περιο­χή του Donbass, η ενέρ­γεια δια­δρα­μα­τί­ζει ακό­μη σημα­ντι­κό­τε­ρο ρόλο. Η περιο­χή είναι πλού­σια σε ενερ­γεια­κούς πόρους και υπο­δο­μές: παρά­γει 90% του άνθρα­κα της Ουκρα­νί­ας, δια­θέ­τει τόσο συμ­βα­τι­κά όσο και μη συμ­βα­τι­κά πεδία φυσι­κού αερί­ου, αρκε­τές υπό­γειες εγκα­τα­στά­σεις απο­θή­κευ­σης φυσι­κού αερί­ου και αγω­γούς διέ­λευ­σης. Ως απο­τέ­λε­σμα, χάνο­ντας τον έλεγ­χο αυτής της περιο­χής, το Κίε­βο έγι­νε ακό­μα πιο εξαρ­τη­μέ­νο από την εισα­γό­με­νη ενέρ­γεια. Επι­πλέ­ον, μέρος της ενερ­γεια­κής υπο­δο­μής που βρί­σκε­ται στην περιο­χή Donbass έχει ιδιαί­τε­ρη στρα­τη­γι­κή σημα­σία για τη Ρωσία. 1. ανταλ­λα­γή πλη­ρο­φο­ριών και στρα­τη­γι­κή ανά­λυ­ση. Συν­δυά­ζο­ντας πάνω από 60 υπη­ρε­σί­ες πλη­ρο­φο­ριών από 28 έθνη, το ΝΑΤΟ παρέ­χει ένα μονα­δι­κό φόρουμ για την ανταλ­λα­γή πλη­ρο­φο­ριών σχε­τι­κά με υβρι­δι­κές απειλές…

Παρα­θέ­του­με στη συνέ­χεια, ενδει­κτι­κό από­σπα­σμα από σχε­τι­κό δημο­σί­ευ­μα (του 2015!) «Energy as a tool of Hybrid WarFare”, [ Η ενέρ­γεια σαν εργα­λείο υβρι­δι­κού πολέ­μου ] ανα­φο­ρι­κά με το ρόλο και τη σημα­σία που έδι­νε και δίνει το ΝΑΤΟ στο συγκε­κρι­μέ­νο πεδίο αντα­γω­νι­σμών της παγκό­σμιας κονίστρας.

✔️  Όσον αφο­ρά την περιο­χή Donbass, η ενέρ­γεια δια­δρα­μα­τί­ζει ακό­μη σημα­ντι­κό­τε­ρο ρόλο.

Η περιο­χή είναι πλού­σια σε ενερ­γεια­κούς πόρους και υπο­δο­μές: παρά­γει 90% του άνθρα­κα της Ουκρα­νί­ας, δια­θέ­τει τόσο συμ­βα­τι­κά όσο και μη συμ­βα­τι­κά πεδία φυσι­κού αερί­ου (συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του μαζι­κού χώρου απο­θε­μα­το­ποί­η­σης σχι­στο­λι­θι­κού φυσι­κού αερί­ου “Yuzivska”), αρκε­τές υπό­γειες εγκα­τα­στά­σεις απο­θή­κευ­σης φυσι­κού αερί­ου και αγω­γούς διέλευσης.
Ως απο­τέ­λε­σμα, χάνο­ντας τον έλεγ­χο αυτής της περιο­χής, το Κίε­βο έγι­νε ακό­μα πιο εξαρ­τη­μέ­νο από την εισα­γό­με­νη ενέργεια.
Επι­πλέ­ον, μέρος της ενερ­γεια­κής υπο­δο­μής που βρί­σκε­ται στην περιο­χή Donbass έχει ιδιαί­τε­ρη στρα­τη­γι­κή σημα­σία για τη Ρωσία.
O Αγω­γός φυσι­κού αερί­ου προς Luhansk και Donetsk συν­δέ­ουν το ρωσι­κό σύστη­μα αγω­γών φυσι­κού αερί­ου με το ουκρα­νι­κό σύστη­μα και επι­τρέ­πουν την παρο­χή ρωσι­κού φυσι­κού αερί­ου σε αυτές τις πόλεις ανε­ξάρ­τη­τα από το Κίεβο.

✔️  Όσον αφο­ρά τον εδα­φι­κό έλεγ­χο, η ενερ­γεια­κή υπο­δο­μή απο­τε­λεί βασι­κή προ­ϋ­πό­θε­ση — απαί­τη­ση αλλά και εργα­λείο.

…και ακο­λου­θούν

Έξι μαθήματα για το ΝΑΤΟ

1. Πρώ­τον, ανταλ­λα­γή πλη­ρο­φο­ριών και στρα­τη­γι­κή ανά­λυ­ση. …

Συν­δυά­ζο­ντας πάνω από 60 υπη­ρε­σί­ες πλη­ρο­φο­ριών από 28 έθνη, το ΝΑΤΟ παρέ­χει ένα μονα­δι­κό φόρουμ για την ανταλ­λα­γή πλη­ρο­φο­ριών σχε­τι­κά με υβρι­δι­κές απει­λές…, εξου­σιο­δο­τώ­ντας για την έναρ­ξη ορι­σμέ­νων μέτρων αντι­με­τώ­πι­σης κρί­σε­ων στο αρχη­γείο SACEUR (Supreme Allied Commander Europe)…

2. Δεύ­τε­ρον, ο πολι­τι­κός διά­λο­γος για τις ενερ­γεια­κές εξε­λί­ξεις
3. Τρί­το, εκπαί­δευ­ση και ασκή­σεις
4. Τέταρ­το, στρα­τη­γι­κές επι­κοι­νω­νί­ες.
5. Πέμ­πτο, απευ­θύ­νε­ται στον ιδιω­τι­κό τομέα και στους ενερ­γεια­κούς οργα­νι­σμούς.

Ωστό­σο, το ΝΑΤΟ δεν έχει την πολυ­τέ­λεια να χάσει σημα­ντι­κά ενερ­γεια­κά στοι­χεία για την αξιο­λό­γη­ση της ευρύ­τε­ρης εικό­νας ασφα­λεί­ας. Προ­κει­μέ­νου να παρα­μεί­νει ενη­με­ρω­μέ­νο στο ταχέ­ως μετα­βαλ­λό­με­νο περι­βάλ­λον ασφά­λειας, το ΝΑΤΟ θα πρέ­πει να εμβα­θύ­νει την αλλη­λε­πί­δρα­ση με αυτούς τους φορείς, τόσο μέσω του τακτι­κού δια­λό­γου όσο και μέσω της κοι­νής συμ­με­το­χής σε ορι­σμέ­νες ασκή­σεις… και τέλος

6. Έκτο, στε­νό­τε­ρες σχέ­σεις μετα­ξύ του ΝΑΤΟ και της Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης:

Η κρί­ση στην Ουκρα­νία κατέ­δει­ξε την αυξα­νό­με­νη απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα της ΕΕ ως ενερ­γεια­κού παρά­γο­ντα.

Στο πλαί­σιο αυτό, οι συζη­τή­σεις ΝΑΤΟ-ΕΕ σχε­τι­κά με τις υβρι­δι­κές απει­λές, τη συνερ­γα­σία προ­σω­πι­κού (staff-to-staff collaboration) και η ανα­ζή­τη­ση μεγα­λύ­τε­ρων συνερ­γειών και συντο­νι­σμού στις προ­σπά­θειες κατάρ­τι­σης και εκπαί­δευ­σης φαί­νο­νται τόσο επεί­γου­σες όσο και εφι­κτές. Ενώ η Νορ­βη­γία και η Τουρ­κία παρα­μέ­νουν προς το παρόν εκτός ΕΕ, οι αντί­στοι­χοι ρόλοι τους ως παρα­γω­γοί ενέρ­γειας και ενερ­γεια­κού κόμ­βου για την Ευρώ­πη υπο­δη­λώ­νουν ότι ο διά­λο­γος ΝΑΤΟ-ΕΕ είναι πλή­ρως σύμ­φω­νος με τη δική τους ασφά­λεια και οικο­νο­μι­κά συμφέροντα.

Συμπέρασμα

✔️  Εν ολί­γοις, η κρί­ση Ρωσί­ας-Ουκρα­νί­ας απέ­δει­ξε την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα του υβρι­δι­κού πολέ­μου, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης της ενερ­γεια­κής διά­στα­σής του. Μολο­νό­τι η μονα­δι­κή γεω­γρα­φι­κή θέση της Ουκρα­νί­ας καθώς και η ενερ­γεια­κή της εξάρ­τη­ση επέ­τρε­ψαν στη Ρωσία να ασκή­σει επιρ­ροή σε σχέ­ση με πολ­λές άλλες χώρες, υπάρ­χουν εντού­τοις λόγοι να ανη­συ­χού­με σαν δύση: ως ενιαίο κρά­τος και «δια­χει­ρι­ζό­με­νη δημο­κρα­τία», η Ρωσία ελέγ­χει το σύνο­λο των δια­θέ­σι­μων εργα­λεί­ων (οικο­νο­μι­κά, στρα­τιω­τι­κά, στρα­τη­γι­κά επι­κοι­νω­νί­ες κ.λπ.) για την επί­τευ­ξη των στό­χων της.
… και
✔️  εν κατα­κλεί­δι, ενώ ο υβρι­δι­κός πόλε­μος μπο­ρεί να επι­τύ­χει πολ­λά, δεν μπο­ρεί να υπερ­βεί αυτό που ο Clausewitz χαρα­κτή­ρι­σε εύστο­χα ως «ομί­χλη του πολέ­μου»: με άλλα λόγια, μόλις πραγ­μα­το­ποι­η­θεί η πρώ­τη κίνη­ση, τα γεγο­νό­τα τεί­νουν να εξε­λίσ­σο­νται με απρό­βλε­πτα.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο