Τις τελευταίες 10ετίες, ο ιμπεριαλισμός με τις πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα σε κράτη αναδεικνύει και νέες απειλές, τις οποίες ονομάζει «ασύμμετρες απειλές» από μη κρατικούς δρώντες.
Ορισμένες από αυτές είναι η τρομοκρατία, η πειρατεία, ο κυβερνοπόλεμος κ.ά. Από αυτές τις λεγόμενες απειλές, ορισμένες αξιοποιούνται κατάλληλα ή είναι και δημιούργημά τους, όπως οι Ταλιμπάν, τζιχαντιστές (ISIS), UCK κ.ά.
Η δράση αυτών των ιμπεριαλιστικών κατασκευασμάτων αξιοποιείται από τους ιμπεριαλιστές ως άλλοθι για την οργάνωση επεμβάσεων ή στοχευμένων επιθέσεων σε περιοχές που παρουσιάζουν ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον για τα συμφέροντά τους.
Αυτά φαίνονται και από το άρθρο «Υβριδικός Πόλεμος», που πλευρές του αναδημοσιεύουμε σε δύο συνέχειες (η πρώτη σήμερα).
✔️ Το κεφάλαιο με τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς ΝΑΤΟ — ΕΕ εξαπολύουν καταστροφικούς πολέμους, με γενικευμένες ή τοπικές στρατιωτικές επεμβάσεις, για το ξεπέρασμα των αντιθέσεών τους, για εξασφάλιση νέων αγορών, δρόμων μεταφοράς Ενέργειας και εμπορευμάτων.
ΥΒΡΙΔΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Τα βασικά γνωρίσματά του και οι κύριες υβριδικές απειλές
Στο παρόν σημείωμα επιχειρείται μια συνοπτική παρουσίαση της έννοιας του «υβριδικού πολέμου», των βασικών γνωρισμάτων του και των τακτικών που χρησιμοποιούνται στις υβριδικές συγκρούσεις, καθώς και των κύριων υβριδικών απειλών. Η έκθεση των παραπάνω είναι συνοπτική, στη βάση αντιπροσωπευτικών δειγμάτων της διεθνούς σχετικής βιβλιογραφίας. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, η χρήση «υβριδικών μέσων» προφανώς έχει πολύ πιο σύνθετες διαστάσεις.
Ως «υβριδικός πόλεμος» (hybrid warfare) θεωρείται μια στρατιωτική στρατηγική που συνδυάζει στοιχεία συμβατικών πολεμικών επιχειρήσεων, μη συμβατικού πολέμου και κυβερνοπολέμου. Με τον όρο αυτόν περιγράφονται, επίσης, οι ευέλικτες και πολύπλοκες δυναμικές της μάχης, που απαιτούν μια εξαιρετικά προσαρμόσιμη και ευέλικτη απάντηση.
Υπάρχει μια ποικιλία όρων που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τον υβριδικό πόλεμο: Υβριδικός πόλεμος (hybrid warfare), υβριδική απειλή (hybrid threat), μη γραμμικός πόλεμος (non-linear war) ή μη παραδοσιακός πόλεμος (non-traditional war).
Η ουσία της συζήτησης που διεξάγεται την τελευταία δεκαετία στους κόλπους του ΝΑΤΟ και ευρύτερα είναι ότι οι σύγχρονοι αντίπαλοι κάνουν χρήση των συμβατικών / αντισυμβατικών, τακτικών / ακανόνιστων, απροκάλυπτων / συγκεκαλυμμένων μέσων και αξιοποιούν όλες τις διαστάσεις του πολέμου για την εξουδετέρωση της ΝΑΤΟικής υπεροχής στη συμβατική μορφή πολέμου. Δηλαδή, οι υβριδικές απειλές αφορούν όλο το φάσμα του σύγχρονου πολέμου και δεν περιορίζονται μόνο στη χρήση συμβατικών πολεμικών μέσων στο πεδίο των πολεμικών συγκρούσεων. Στην πράξη, κάθε απειλή είναι δυνητικά υβριδική, εφόσον δεν εξαντλείται σε μια μοναδική μορφή ή διάσταση πολεμικής τακτικής, περιλαμβάνοντας και το στοιχείο της «ασύμμετρης απειλής», π.χ. με συνδυασμό προσβολής μη στρατιωτικών στόχων, πληροφοριακό πόλεμο, κυβερνοεπιθέσεις σε βασικές υποδομές και τα επικοινωνιακά συστήματα του αντιπάλου, τρομοκρατικά χτυπήματα, ανταρτοπόλεμο εντός κατοικημένων περιοχών κ.λπ.
Ο όρος «υβριδικός» αναφέρεται στη δομή — οργάνωση των συγκρούσεων, στα μέσα που χρησιμοποιούνται και στον καινοτόμο τρόπο χρησιμοποίησής τους. Σε ό,τι αφορά την οργάνωση, οι υβριδικοί δρώντες μπορεί να συνδυάζουν μια ιεραρχημένη πολιτική δομή με αποκεντρωμένους πυρήνες και δικτυωμένες τακτικές μονάδες. Τα μέσα τους θα είναι υβριδικά τόσο στο είδος όσο και στην εφαρμογή τους. Σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις, οι υβριδικοί δρώντες θα επιδιώξουν την εκμετάλλευση σύγχρονων στρατιωτικών δυνατοτήτων, όπως κρυπτογραφημένα συστήματα διοικήσεως και ελέγχου, φορητά αντιαεροπορικά συστήματα κ.ά. Επιπλέον, είναι πιθανό να εφαρμόσουν παρατεταμένο ανταρτοπόλεμο με ενέδρες, αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και δολοφονίες. Ακόμα, μπορεί να χρησιμοποιηθούν και μέσα υψηλής τεχνολογίας, όπως όπλα εναντίον δορυφόρων, τρομοκρατία και κυβερνοπόλεμος εναντίον οικονομικών στόχων.
Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, ο υβριδικός πόλεμος αποτελεί έναν συνδυασμό των αντάρτικων τακτικών με τη συμβατική αποτρεπτική ισχύ. Ετσι, μπορούμε να προσδιορίσουμε καλύτερα την ιδέα του υβριδικού πολέμου ως μια στρατηγική που συνδυάζει μη συμβατικές τακτικές πολέμου με τις συμβατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις αποτροπής. Οπως εξηγείται, η έννοια αυτή ενσωματώνει την ιδέα ότι ένας στόχος πίσω από τη χρήση του αποκαλούμενου «υβριδικού πολέμου» είναι η προσπάθεια αποτροπής μιας ανεπιθύμητης αντίδρασης από την πλευρά του στόχου και/ή από τους συμμάχους του.
Σε τελική ανάλυση, ως υβριδικός πόλεμος μπορεί να κατανοηθεί η σύνθεση συμβατικών και μη συμβατικών πολεμικών μεθόδων σε όλο το φάσμα της σύγκρουσης. Με αυτόν τον τρόπο προσδιορίζεται ο όρος «υβριδικός πόλεμος» στην έκθεση της υπηρεσίας του αμερικανικού Κογκρέσου που ελέγχει τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος (US Government Accountability Office — USGAO) του 2010. Ετσι, ως «υβριδικές» μπορούν να θεωρηθούν οι συγκρούσεις στις οποίες συνυπάρχουν οι δύο βασικές μορφές σύρραξης (συμβατικός και μη συμβατικός πόλεμος), παράλληλα με την εμφάνιση και άλλων μορφών (εμπλοκή μη κρατικών δρώντων, ασύμμετρες απειλές, τρομοκρατία, πληροφοριακός πόλεμος, κυβερνοπόλεμος).
Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετοί στρατιωτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι το σύγχρονο μοντέλο πολέμων διαφέρει μόνο ως προς τα επιμέρους χαρακτηριστικά από το προηγούμενο, τονίζοντας ότι οι περισσότερες, αν όχι όλες οι συγκρούσεις στην Ιστορία της ανθρωπότητας έχουν οριστεί από τη χρήση των ασυμμετριών που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του αντιπάλου, οδηγώντας έτσι σε πολύπλοκες καταστάσεις που συνεπάγονται τακτικές ή παράτυπες και συμβατικές ή αντισυμβατικές τακτικές. Υπό την έννοια αυτή, υποστηρίζεται ότι η ένταξη του «κυβερνοπολέμου» στη λίστα των μέσων που αξιοποιούνται στις σύγχρονες συγκρούσεις, δεν έχει αλλάξει ριζικά τη φύση του πολέμου, αλλά απλώς έχει διευρύνει τη χρήση του σε μια νέα διάσταση.
Αντίθετα, το Κέντρο Ανάπτυξης Δόγματος του υπουργείου Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου υποστήριζε ήδη από το 2010 ότι οι μελλοντικές συγκρούσεις θα είναι όλο και περισσότερο υβριδικού χαρακτήρα. Σύμφωνα με την ανάλυσή του, ο χαρακτήρας αυτός δεν αφορά τον ανταρτοπόλεμο ή τις επιχειρήσεις αποσταθεροποίησης, αλλά μια θεμελιώδη αλλαγή στην αντίληψη των αντιπάλων, οι οποίοι πλέον σκοπεύουν στην εκμετάλλευση των αδυναμιών του αντιπάλου, χρησιμοποιώντας μια ευρεία ποικιλία ασύμμετρων μεθόδων. Αυτού του είδους οι συγκρούσεις θα υπερβαίνουν τη συμβατική αντίληψη περί συμβατικών και ασύμμετρων δραστηριοτήτων. Σε αυτήν τη βάση, υποστηρίζει ότι η έννοια της σύγκρουσης έχει αλλάξει και αντίστοιχα θα πρέπει να αλλάξει η προσέγγιση του υπουργείου Αμυνας και να υπάρξει μεγαλύτερη θεσμική ευκαμψία για την επιτυχή αντιμετώπιση αυτών των απειλών.
Ως χαρακτηριστικά του ιδανικού στόχου, έναντι του οποίου ο επιτιθέμενος θα μπορούσε να διεξαγάγει υβριδικό πόλεμο, προσδιορίζονται τα εξής:
- είναι στρατιωτικά ασθενέστερος,
- υπάρχουν στο εσωτερικό του εθνοτικές ομάδες που ασκούν πίεση στην πολιτική ηγεσία,
- υπάρχουν εθνικοί ή γλωσσικοί δεσμοί με το επιτιθέμενο κράτος, που του δίνουν τη δυνατότητα να αναμειχθεί στα εσωτερικά του κράτους — στόχου.
Πάντως, σημειώνεται ότι στις σχετικές μελέτες τονίζεται ως χαρακτηριστικό των υβριδικών συγκρούσεων ότι η υπεροχή σε συμβατική ισχύ του ισχυρού έναντι του αδυνάτου δεν του εξασφαλίζει τη νίκη.
Συμβασιούχος διδάσκων Πανεπιστημίου Δυτ. Αθήνας
Παραθέτουμε στη συνέχεια, ενδεικτικό απόσπασμα από σχετικό δημοσίευμα (του 2015!) «Energy as a tool of Hybrid WarFare”, [ Η ενέργεια σαν εργαλείο υβριδικού πολέμου ] αναφορικά με το ρόλο και τη σημασία που έδινε και δίνει το ΝΑΤΟ στο συγκεκριμένο πεδίο ανταγωνισμών της παγκόσμιας κονίστρας.Αντίστοιχος, εξάλλου, είναι και ο προσδιορισμός του ΝΑΤΟ, που αναφέρει ως «υβριδική απειλή» την προερχόμενη από υπάρχοντα ή μελλοντικό αντίπαλο (κρατικό, μη κρατικό, τρομοκράτες), με τη δυνατότητα επίδειξης ή ταυτόχρονης χρήσης συμβατικών και μη συμβατικών μεθόδων για την επίτευξη των στόχων του.
✔️ Όσον αφορά την περιοχή Donbass, η ενέργεια διαδραματίζει ακόμη σημαντικότερο ρόλο.
Η περιοχή είναι πλούσια σε ενεργειακούς πόρους και υποδομές: παράγει 90% του άνθρακα της Ουκρανίας, διαθέτει τόσο συμβατικά όσο και μη συμβατικά πεδία φυσικού αερίου (συμπεριλαμβανομένου του μαζικού χώρου αποθεματοποίησης σχιστολιθικού φυσικού αερίου “Yuzivska”), αρκετές υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και αγωγούς διέλευσης.
Ως αποτέλεσμα, χάνοντας τον έλεγχο αυτής της περιοχής, το Κίεβο έγινε ακόμα πιο εξαρτημένο από την εισαγόμενη ενέργεια.
Επιπλέον, μέρος της ενεργειακής υποδομής που βρίσκεται στην περιοχή Donbass έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία για τη Ρωσία.
O Αγωγός φυσικού αερίου προς Luhansk και Donetsk συνδέουν το ρωσικό σύστημα αγωγών φυσικού αερίου με το ουκρανικό σύστημα και επιτρέπουν την παροχή ρωσικού φυσικού αερίου σε αυτές τις πόλεις ανεξάρτητα από το Κίεβο.
✔️ Όσον αφορά τον εδαφικό έλεγχο, η ενεργειακή υποδομή αποτελεί βασική προϋπόθεση — απαίτηση αλλά και εργαλείο.
…και ακολουθούν
Έξι μαθήματα για το ΝΑΤΟ
1. Πρώτον, ανταλλαγή πληροφοριών και στρατηγική ανάλυση. …
Συνδυάζοντας πάνω από 60 υπηρεσίες πληροφοριών από 28 έθνη, το ΝΑΤΟ παρέχει ένα μοναδικό φόρουμ για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με υβριδικές απειλές…, εξουσιοδοτώντας για την έναρξη ορισμένων μέτρων αντιμετώπισης κρίσεων στο αρχηγείο SACEUR (Supreme Allied Commander Europe)…
2. Δεύτερον, ο πολιτικός διάλογος για τις ενεργειακές εξελίξεις…
3. Τρίτο, εκπαίδευση και ασκήσεις…
4. Τέταρτο, στρατηγικές επικοινωνίες.
5. Πέμπτο, απευθύνεται στον ιδιωτικό τομέα και στους ενεργειακούς οργανισμούς.
Ωστόσο, το ΝΑΤΟ δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει σημαντικά ενεργειακά στοιχεία για την αξιολόγηση της ευρύτερης εικόνας ασφαλείας. Προκειμένου να παραμείνει ενημερωμένο στο ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφάλειας, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να εμβαθύνει την αλληλεπίδραση με αυτούς τους φορείς, τόσο μέσω του τακτικού διαλόγου όσο και μέσω της κοινής συμμετοχής σε ορισμένες ασκήσεις… και τέλος
6. Έκτο, στενότερες σχέσεις μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
Η κρίση στην Ουκρανία κατέδειξε την αυξανόμενη αποτελεσματικότητα της ΕΕ ως ενεργειακού παράγοντα.
Στο πλαίσιο αυτό, οι συζητήσεις ΝΑΤΟ-ΕΕ σχετικά με τις υβριδικές απειλές, τη συνεργασία προσωπικού (staff-to-staff collaboration) και η αναζήτηση μεγαλύτερων συνεργειών και συντονισμού στις προσπάθειες κατάρτισης και εκπαίδευσης φαίνονται τόσο επείγουσες όσο και εφικτές. Ενώ η Νορβηγία και η Τουρκία παραμένουν προς το παρόν εκτός ΕΕ, οι αντίστοιχοι ρόλοι τους ως παραγωγοί ενέργειας και ενεργειακού κόμβου για την Ευρώπη υποδηλώνουν ότι ο διάλογος ΝΑΤΟ-ΕΕ είναι πλήρως σύμφωνος με τη δική τους ασφάλεια και οικονομικά συμφέροντα.
Συμπέρασμα
✔️ Εν ολίγοις, η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας απέδειξε την αποτελεσματικότητα του υβριδικού πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής διάστασής του. Μολονότι η μοναδική γεωγραφική θέση της Ουκρανίας καθώς και η ενεργειακή της εξάρτηση επέτρεψαν στη Ρωσία να ασκήσει επιρροή σε σχέση με πολλές άλλες χώρες, υπάρχουν εντούτοις λόγοι να ανησυχούμε σαν δύση: ως ενιαίο κράτος και «διαχειριζόμενη δημοκρατία», η Ρωσία ελέγχει το σύνολο των διαθέσιμων εργαλείων (οικονομικά, στρατιωτικά, στρατηγικά επικοινωνίες κ.λπ.) για την επίτευξη των στόχων της.
… και
✔️ εν κατακλείδι, ενώ ο υβριδικός πόλεμος μπορεί να επιτύχει πολλά, δεν μπορεί να υπερβεί αυτό που ο Clausewitz χαρακτήρισε εύστοχα ως «ομίχλη του πολέμου»: με άλλα λόγια, μόλις πραγματοποιηθεί η πρώτη κίνηση, τα γεγονότα τείνουν να εξελίσσονται με απρόβλεπτα.