Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Υπάρχει ή έχει υπάρξει σοσιαλισμός στην Σουηδία; Άρθρο του προέδρου του ΚΚ Σουηδίας Andreas Sörensen

Επι­μέ­λεια Πάνος Αλε­πλιώ­της //

Στην εφη­με­ρί­δα Arbetet Debatt δύο ηγε­τι­κά στε­λέ­χη του Αρι­στε­ρού κόμ­μα­τος ο Jonas Sjöstedt και ο Pelle Dragstedt δημο­σί­ευ­σαν ένα κεί­με­νο για τον σοσια­λι­σμό. Γρά­φουν για το πώς λει­τούρ­γη­σε και ότι έχου­με παρα­δείγ­μα­τα εδώ στην χώρα μας! Αφού η Arbetet Debatt δεν ήθε­λε να δημο­σιεύ­σει την απά­ντη­ση που έστει­λε ο πρό­ε­δρος του SKP, τη δημο­σιεύ­ου­με εδώ, γρά­φει στον πρό­λο­γό της η εφη­με­ρί­δα Riktpunkt όργα­νο του ΚΚ Σου­η­δί­ας στις 30–11- 2021.

«Ο καπι­τα­λι­σμός δημιουρ­γεί ανι­σό­τη­τα, υπο­νο­μεύ­ει τη δημο­κρα­τία και απει­λεί το μέλ­λον μας στον πλα­νή­τη. Η κατά­στα­σή μας χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από υψη­λά στε­γα­στι­κά δάνεια και ολο­έ­να και πιο επι­σφα­λή απα­σχό­λη­ση. Είναι ένα μη βιώ­σι­μο σύστη­μα, περι­γρά­φουν οι συντάκτες.

Στην κρι­τι­κή του καπι­τα­λι­σμού, πολ­λοί μπο­ρούν να συμ­φω­νή­σουν. Δεν είναι απα­ραί­τη­τα τόσο δύσκο­λο. Για όσους κοι­τούν τον κόσμο με ανοι­χτά μάτια, βλέ­πουν τις αδι­κί­ες. Ωστό­σο, όταν αφο­ρά τον σοσια­λι­σμό οι δρό­μοι μας χωρίζουν.

Είναι το κρά­τος πρό­νοιας σοσιαλιστικό;

«Όχι μόνο στη Σου­η­δία αλλά σε πολ­λά μέρη του κόσμου, η σου­η­δι­κή ευη­με­ρία θεω­ρεί­ται παρά­δειγ­μα σοσια­λι­σμού. Η Σου­η­δία απο­τε­λεί έμπνευ­ση για κατα­πιε­σμέ­νους και εκμε­ταλ­λευό­με­νους ανθρώ­πους σε όλο τον κόσμο, η χώρα ανα­φέ­ρε­ται ως παρά­δειγ­μα ότι ένας άλλος κόσμος είναι δυνα­τός». Ακρι­βώς αυτά ισχυ­ρί­ζο­νται τα ηγε­τι­κά στελέχη.

«Έτυ­χε να ζού­με σε μια χώρα που έχει στοι­χεία σοσια­λι­στι­κής οικονομίας.

Δεν χρειά­ζε­ται να ταξι­δέ­ψου­με που­θε­νά για να μελε­τή­σου­με πώς λει­τουρ­γεί ο σοσια­λι­σμός, αλλά η κοι­νή ιδιο­κτη­σία και η ευη­με­ρία*, έξω από τη λογι­κή του καπι­τα­λι­σμού, μας δίνουν αρκε­τά στοι­χεία μελέ­της στην Σου­η­δία» μας λένε οι ηγέ­τες του Αρι­στε­ρού κόμματος.

Αυτή είναι η βάση του επι­χει­ρή­μα­τός τους και είναι η βάση που οδη­γεί σε λάθος. Είναι και επι­κίν­δυ­νη και απα­τη­λή βάση.

Η ιστο­ρία της ευη­με­ρί­ας είναι μια ιστο­ρία ταξι­κής πάλης. Είναι μια ιστο­ρία ενός καλά οργα­νω­μέ­νου εργα­τι­κού κινή­μα­τος που πάλε­ψε, θυσιά­στη­κε και κέρδισε.

Είναι μια ιστο­ρία ενός σοσια­λι­σμού — ότι και αν σκε­φτεί κανείς για τα πλε­ο­νε­κτή­μα­τα και τα μειο­νε­κτή­μα­τά του- που υπήρ­χε στην άλλη πλευ­ρά της Βαλ­τι­κής Θάλασ­σας και που ανά­γκα­σε τις μεγά­λες σου­η­δι­κές εται­ρεί­ες σε μια συγκε­κρι­μέ­νη αυτο­συ­γκρά­τη­ση, που τις έκα­νε να απο­δε­χτούν ορι­σμέ­νες απαιτήσεις.

Αλλά η ευη­με­ρία είναι επί­σης μια ιστο­ρία του καπι­τα­λι­σμού. Για το πώς ο καπι­τα­λι­σμός χρεια­ζό­ταν επί­σης την ευημερία.

  • Όταν φτιά­χτη­κε το οικι­στι­κό πρό­γραμ­μα, αυτό που ονο­μά­ζε­ται «πρό­γραμ­μα των εκα­τομ­μυ­ρί­ων», δεν φτιά­χτη­κε από φρο­ντί­δα για τους φτω­χούς εργάτες.

Η ίδια η κατα­σκευή πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε από ιδιώ­τες κατα­σκευα­στές και έγι­νε η ώθη­ση που χρεια­ζό­ταν η κατα­σκευα­στι­κή εται­ρεία  Skanska για να γίνει μια πραγ­μα­τι­κά μεγά­λη εται­ρεία. Το πρό­γραμ­μα κατοι­κιών  κατά­φε­ρε ακό­μη να συγκε­ντρώ­σει το εργα­τι­κό δυνα­μι­κό στα υπάρ­χο­ντα βιο­μη­χα­νι­κά κέντρα, ήταν μια σημα­ντι­κή πτυ­χή της βιο­μη­χα­νι­κής πολι­τι­κής που ακολουθήθηκε.

  • Όταν εισή­χθη το ενιαίο σχο­λείο, δεν έγι­νε από μέρι­μνα για την εκπαί­δευ­ση των μαθη­τών. Για να μπο­ρέ­σουν να ανα­πτυ­χθούν οι μηχα­νές, πρέ­πει να ανα­πτυ­χθούν και οι εργά­τες. Η εκπαί­δευ­ση έτσι κατέ­στη ανα­γκαία με βάση τις ανά­γκες των μεγά­λων εται­ρειών. “Εάν οι σκού­πες πρέ­πει να σκου­πί­ζουν καλά, δεν πρέ­πει να τσι­γκου­νευ­τού­με τα κοντά­ρια”, όπως τρα­γου­δού­σε κάπο­τε ο Gunder Hägg.
  • Όταν ανα­βαθ­μί­στη­κε η υγειο­νο­μι­κή περί­θαλ­ψη, δεν έγι­νε από φρο­ντί­δα για τους ανθρώ­πους. Το εργα­τι­κό δυνα­μι­κό πρέ­πει να ανα­πα­ρα­χθεί τόσο μακρο­πρό­θε­σμα όσο και βρα­χυ­πρό­θε­σμα. Με απλά λόγια: ένας εργα­ζό­με­νος που “χαλά­ει” πρέ­πει να επισκευαστεί.

Αυτή η αστι­κή οπτι­κή γωνία μπο­ρεί να εφαρ­μο­στεί σε κάθε πτυ­χή της ευη­με­ρί­ας, αλλά το σημείο που θέλω να θίξω δεν είναι άλλο από το ότι η ευη­με­ρία στον καπι­τα­λι­σμό είναι μια καπι­τα­λι­στι­κή ευη­με­ρία. Είναι περιο­ρι­σμέ­νο, κατα­στρα­τη­γη­μέ­νο και κάθε άλλο παρά επαρ­κές — το να ονο­μά­σου­με σοσια­λι­στι­κό κάτι που χάνει την προ­ο­πτι­κή που έχει ο  σοσια­λι­σμός στην ανά­πτυ­ξη της ευημερίας.

Η από κοι­νού κυριότητα

Οι ηγέ­τες του Αρι­στε­ρού κόμ­μα­τος ανα­φέ­ρο­νται σε δύο δια­φο­ρε­τι­κές περι­πτώ­σεις: αφε­νός στις δυνα­τό­τη­τες για εται­ρεί­ες και συνε­ται­ρι­σμούς που ανή­κουν στους εργα­ζό­με­νους και αφε­τέ­ρου στην κρα­τι­κή ιδιο­κτη­σία, τις οποί­ες κάνουν συνώ­νυ­μες με τη σοσια­λι­στι­κή ιδιοκτησία.

Είναι σοσια­λι­στι­κές οι εται­ρεί­ες και οι συνε­ται­ρι­σμοί που ανή­κουν σε εργα­ζό­με­νους; Προ­σφέ­ρουν εναλ­λα­κτι­κές λύσεις στο σύστη­μα του ιδιω­τι­κού καπιταλισμού;

Για τον μεμο­νω­μέ­νο εργα­ζό­με­νο που είναι στον συνε­ται­ρι­σμό, σίγου­ρα μπο­ρεί να μειω­θεί κάποια πίε­ση και σίγου­ρα μπο­ρεί να υπάρ­χουν πλε­ο­νε­κτή­μα­τα στη μορ­φή λειτουργίας.

Ένα γεγο­νός παρα­μέ­νει όμως και αυτό είναι ότι κάθε συνε­ται­ρι­σμός βρί­σκε­ται σε μια αγο­ρά και υπό­κει­ται στους νόμους της αγο­ράς. Για να μπο­ρεί να υπάρ­ξει πρέ­πει να είναι αντα­γω­νι­στι­κός στην καπι­τα­λι­στι­κή αγο­ρά με ό,τι αυτά συνεπάγεται.

Αυτό εγεί­ρει ένα πρό­βλη­μα που οι Αρι­στε­ροί μας δεν αντι­με­τω­πί­ζουν: το πρό­βλη­μα δεν είναι οι μεμο­νω­μέ­νες εται­ρεί­ες αλλά η ίδια η αγο­ρά, δηλα­δή το ίδιο το σύστημα.

Αλλά το κρά­τος τότε;

Το κρά­τος έχει ανα­λά­βει μια σει­ρά από κοι­νω­νι­κά καθή­κο­ντα που δεν αντα­πο­κρί­νο­νται σε κανέ­να βαθ­μό στην ανά­γκη του ιδιω­τι­κού κεφα­λαί­ου. Έχου­με να κάνου­με εδώ με την λίπαν­ση στα μηχα­νή­μα­τα — το κύριο καθή­κον του κρά­τους είναι να δια­σφα­λί­σει ότι όλα λει­τουρ­γούν ομα­λά. Ή μάλ­λον, όσο καλά όσο χρειάζεται.

Ιστο­ρι­κά, το κρά­τος δρα­στη­ριο­ποι­ή­θη­κε σε τομείς όπου δεν υπήρ­χε πραγ­μα­τι­κά επαρ­κές κέρ­δος για τις ιδιω­τι­κές εται­ρεί­ες ή όπου απαι­τή­θη­κε μια συνο­λι­κό­τε­ρη επι­σκό­πη­ση που οι ιδιω­τι­κές εται­ρεί­ες δεν μπό­ρε­σαν να αποκτήσουν.

-Σκέ­φτο­μαι τώρα τους σιδη­ρο­δρό­μους, που ήταν απο­λύ­τως απα­ραί­τη­τοι για τη μετα­φο­ρά εμπορευμάτων.

-Σκέ­φτο­μαι την ευη­με­ρία, η οποία ήταν απο­λύ­τως απα­ραί­τη­τη, μετα­ξύ άλλων, για την ανα­πα­ρα­γω­γή της εργασίας.

-Σκέ­φτο­μαι τη βιο­μη­χα­νία εξό­ρυ­ξης, η οποία ήταν απο­λύ­τως απα­ραί­τη­τη για την ιδιω­τι­κή βιομηχανία.

Σε αυτό το πλαί­σιο, είναι λιγό­τε­ρο σημα­ντι­κό εάν αυτές οι εται­ρεί­ες είναι κερ­δο­φό­ρες ή όχι.

Η ευη­με­ρία είναι ‑για το κρά­τος του­λά­χι­στον- μη κερ­δο­φό­ρα. Εδώ υπο­λο­γί­ζο­νται τα έξο­δα που είναι απα­ραί­τη­τα και τα οποία πλη­ρώ­νουν μέσω του φόρου οι εργα­ζό­με­νοι. Ωστό­σο, όπως επι­ση­μαί­νουν τα στε­λέ­χη υπάρ­χουν απο­τε­λε­σμα­τι­κές κρα­τι­κές εται­ρεί­ες που φέρ­νουν χρή­μα­τα στο κράτος.

Αυτά τα χρή­μα­τα — και αυτό είναι σημα­ντι­κό να επι­ση­μαν­θεί — προ­έρ­χο­νται από μια απο­τε­λε­σμα­τι­κή καπι­τα­λι­στι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα τόσο στη Σου­η­δία όσο και στο εξω­τε­ρι­κό και χρη­σι­μο­ποιού­νται στην πρά­ξη για να απε­λευ­θε­ρω­θούν χρή­μα­τα για την ιδιω­τι­κή καπι­τα­λι­στι­κή δραστηριότητα.

Πως γίνε­ται αυτό; Τα χρή­μα­τα που μπο­ρεί να δημιουρ­γή­σει το ίδιο το κρά­τος είναι χρή­μα­τα που το ιδιω­τι­κό κεφά­λαιο δεν χρειά­ζε­ται να ξοδέ­ψει για την ανα­πα­ρα­γω­γή της εργα­σί­ας. Αυτά αντι­θέ­τως γίνο­νται κέρδη.

Το θέμα είναι απλό: το κρά­τος δια­σφα­λί­ζει ότι το σύστη­μα λει­τουρ­γεί. Δεν έχει καμία σχέ­ση με τον σοσια­λι­σμό από μόνος του και η κοι­νή ιδιο­κτη­σία είναι κοι­νή μόνο για τον καπι­τα­λι­σμό, όχι για τους απλούς ανθρώπους.

Εμπρός προς τον σοσιαλισμό;

Αν είναι να προ­χω­ρή­σου­με μπρο­στά, πρέ­πει να καθο­ρί­σου­με τον στό­χο. Πρέ­πει να μελε­τή­σου­με την ιστο­ρία μας, τόσο την Σκαν­δι­να­βι­κή όσο και την σοσια­λι­στι­κή. Αν θέλου­με να το κάνου­με αυτό, πρέ­πει να έχου­με καθα­ρές τις βασι­κές έννοιες και να μην συγ­χέ­ου­με τα μήλα με τα αχλάδια.

Η συζή­τη­ση που ξεκί­νη­σαν ο Sjöstedt και ο Dragstedt είναι ευπρόσ­δε­κτη, αλλά για όσους ανα­ζη­τούν απα­ντή­σεις για το τι έχει συμ­βεί και ποιος δρό­μος οδη­γεί προς τα εμπρός θα απο­γοη­τευ­τούν, για­τί δεν οδη­γεί που­θε­νά. Το πολύ πολύ, οδη­γεί πίσω στον αγώ­να για λίγο καλύ­τε­ρο καπιταλισμό.

Andreas Sörensen

Πρό­ε­δρος του ΚΚ Σουηδίας

*Στην Σου­η­δία με τον όρο ευη­με­ρία ορί­ζε­ται η εκπαί­δευ­ση, η υγεία και η πρόνοια.

panos souidoi

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο