Γράφει η Τασσώ Γαΐλα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
“Πολύ φοβάμαι πως…”
“Πολύ φοβάμαι πως το έργο μου αυτό θα είναι μία πλήρης αποτυχία”… έγραφε-μεταξύ άλλων‑, σε επιστολή του προς την ανιψιά του Σόνια Ντοστογιέφσκι ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι αναφερόμενος στο έργο του : “Ο ηλίθιος”.
Πρόκειται για το πασίγνωστο μυθιστόρημα του που όπως ο ίδιος δήλωνε ήταν και το πιο αγαπημένο του. “Ο ηλίθιος”- σύμφωνα με τον Γκάρι Σαούλ Μόρσον, ναι μεν παραβιάζει κάθε κριτικό κανόνα αλλά παρ’ όλα αυτά καταφέρνει να φτάσει σε πραγματικό μεγαλείο‑, ήρωας του είναι ο αγαθός και απλός πρίγκηπας Μύνσκι και είχε δημοσιευθεί για πρώτη φορά σε συνέχειες στην επιθεώρηση “Ρώσος Αγγελιοφόρος” τα έτη 1868–1869.
Ευτυχώς για το παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό που η πρόβλεψη του Φιόντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι δεν βγήκε αληθινή, αλλά δυστυχώς για τους πολυάριθμους εχθρούς του…
Ναι, οι εχθροί του έργου του συγγραφέα πολυπληθείς!!! Θα μου πείτε, διάνοια, ιδιοφυία άνευ εχθρών γίνετε; Όχι. Κι ο συγγραφέας μας ένας από τους πιο γνωστούς και πολυδιαβασμένους παγκοσμίως συγγραφείς, είχε πολλούς εχθρούς.
Τον Ντοστογιέφσκι ή τον αγαπάς με πάθος ή τον μισείς με εξίσου αμείωτο πάθος. Ας δούμε αυτούς της δεύτερης κατηγορίας, τους επικριτές του…
Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ (1870–1924), ο …γνωστός μας Λένιν. Μέγας επικριτής του Ντοστογιέφσκι έλεγε: “Μου έρχεται να κάνω εμετό όταν διαβάζω τον Φ.Ν”… ενώ αντιθέτως λάτρευε τον σύγχρονο του Φ.Ν. κόμητα Λέοντα Τολστόι τον οποίο θεωρούσε καθρέπτη της Ρώσικης Επανάστασης.
Λέων Τολστόι ένας από τους προφήτες-συγγραφείς της Ρώσικης λογοτεχνίας της εποχής του Διαφωτισμού της Ρωσίας, φανατικός επικριτής του Φ.Ν, όταν μάλιστα τον συναντούσε τυχαία έκανε ..πως δεν τον βλέπει…
Ιβάν Μπούνιν, Τουργκιένεφ, Βαλεντίν Κατάγιεφ, Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, Τουργκιένιεφ αλλά κι οι νεότεροι Άντον Τσέχωφ και Μαξίμ Γκόρκι δεν δίσταζαν να εκφράζουν την αντιπάθεια τους στο έργο του Φ.Ν, με τον Ιβάν Μπούνιν να δηλώνει στον Βαλεντίν Κατάγιεφ ‑τον μέγα αυτό σοβιετικό συγγραφέα‑, σε συνάντηση τους το 1919 στην Οδησσό: “Μισώ τον Ντοστογιέφκι σας”, και τον Τουργκιένιεφ να γράφει: ”Ο Ντοστογιέφσκι είναι σαν ένα σπυρί στη μύτη της Ρωσίας”… (Ολοι ομότεχνοι και σύγχρονοι του. Ταξικό το μίσος των Μπούνιν- Ναμπόκοφ κλπ ή ζήλεια ομοτέχνων;). Σαφώς του Λένιν ιδεολογικό το μίσος.
Μέσα σε …αυτό το κλίμα ο Φ.Ν, μεγαλουργούσε γράφοντας αριστουργήματα με μια διαφορά. ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ του παιχνιδιού για 2 αιώνες μέχρι δηλαδή και τον 20ο ήταν ο Λέων Τολστόι. Παγκοσμίως.
Το χειρόγραφο των Αδελφών Καραμάζοφ 1880, του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι. Historical Pictures
Κι ήταν μοιραίο μισούσες ή λάτρευες τον Ντοστογιέφσκι ‑ως κριτικός , ιστορικός λογοτεχνίας ή αναγνώστης -, να τον συγκρίνεις με της ιδίας περιόδου κολοσσό Λέοντα Τολστόι. Δύο αιώνες νικητής ο Τολστόι. Τώρα με την χαραυγή του 21 αιώνα τα πράγματα έλαβαν …δραματική τροπή για τους επικριτές του εφόσον ο αιώνας μας ξεκίνησε πανηγυρικά για τον Ντοστογιέφσκι ιδίως στην Ρωσία όπου “Οι αδελφοί Καραμάζοφ” γνωρίζουν τρελές πωλήσεις ιδίως ανάμεσα στους νέους που ναι μεν βλέπουν το αριστούργημα αυτό κάτι σαν… αστυνομικό μυθιστόρημα όμως θεωρούν τον Τολστόι ανιαρό…
Αχ και να τους άκουγε ο Ιβάν Μπούνιν, μαιτρ του λογοτεχνικού λόγου, που θεωρούσε υπεύθυνο όλων των δεινών της Ρωσίας τον Ντοστογιέφσκι …
Ανέφερα ήδη ότι τον Ντοστογιέσκι ή τον λατρεύεις ή τον μισείς (ανήκω στην πρώτη κατηγορία), κι οι θαυμαστές του αναρίθμητοι. Ευπώλητα τα βιβλία ανά την υφήλιο, ρεκόρ εισιτηρίων και εισπράξεων οι ταινίες με σενάριο από τα έργα του όπως το σοβιετικό φιλμ ‘Το όνειρο του θείου μου’ που στην πρεμιέρα του στις κεντρικές κινηματογραφικές αίθουσες της Μόσχας το 1967 η κοσμοσσυροή, όπως βλέπουμε και στην φωτογραφία, προκάλεσε κατάπληξη. Στην ταινία αυτή (υπάρχει και στο διαδίκτυο) συμμετείχαν κορυφαίοι σοβιετικοί ηθοποιοί.
Μόσχα, 1967. Πρεμιέρα του φιλμ ‘Το όνειρο του θείου μου. Historical Pictures.
“Τα πάντα πεθαίνουν. Τα πάντα. Ακόμα και οι αναμνήσεις. Και τα ευγενικά αισθήματά μας πεθαίνουν. Στη θέση τους μπαίνει η λογική”.
‘Το όνειρο του θείου μου’. Φιόντορ Ντοστογιέφσκι.
Σε αυτό το βιβλίο του ο συγγραφέας σαρκάζει τις αδυναμίες των ηλικιωμένων και συμμερίζεται τα όνειρα των νέων με χιούμορ και συμπάθεια.
Κάθε έργο του Φ.Ν, ένα μικρό αριστούργημα και το πρώτο έργο που δημοσίευσε ήταν: ”Οι φτωχοί“-(1846). Εδώ συναντάμε και τον πρώτο ήρωα-γίγαντα του μεγαλοφυή συγγραφέα τον Μακάρ Ντιεβούσκιν. Το χειρόγραφο του έργου το είχε πάει στον μέγα της εποχής Ρώσο κριτικό Β. Μπελίνσκι ο άγνωστος τότε αλλά κατόπιν πασίγνωστος ποιητής Νεκράσοφ που επιστρέφοντας το στον φίλο του συγγραφέα του προσκόμισε και το ιδιόχειρο σημείωμα του κριτικού: “Αυτή είναι η αληθινή τέχνη και υπηρεσία του συγγραφέα. Η αλήθεια αποκαλύφθηκε μέσα σου, σου έχει δωρηθεί. Φύλαξε και μείνε πιστός σ’ αυτό το δώρο και θα γίνεις μέγας συγγραφεύς”. Αυτή η κρίσις του μέγα Μπελίνσκι…
Το έργο αυτό “Οι Φτωχοί” μεταφράστηκε στην ελληνική γλώσσα μόλις το 1926 από τον εξαίρετο μεταφραστή Γεώργιο Σημηριώτη ‑οι συλλέκτες βιβλίων αναζητούν συνεχώς μεταφράσεις του‑, και είχε κυκλοφορήσει από τον εκδοτικό οίκο: Θεοφανίδης & Λαμπαδαρίδης. Ακολούθησε η μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου/εκδόσεις Γκοβόστη, 1960 κλπ.
Άγιοι που υποφέρουν ή άνθρωποι που κατακτούν την αγιοσύνη μέσα από τον πόνο οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι, ήρωες υπό το κράτος έντονης συναισθηματικής φορτίσεως (βλέπε Ρασκόλνικοφ-Έγκλημα και τιμωρία) που τους έσπρωχνε να προβούν σε δημόσια εξομολόγηση και αυτοτιμωρία…
Συγγραφέας που ‘πετάει-σπρώχνει’ τον αναγνώστη στο βάλτο που έχει δημιουργήσει στα γραπτά του σαν τιμωρία για όλα τα δεινά που έχουν διαπραχθεί στην ανθρωπότητα, έτσι σαν εξιλέωση. Σαφώς οι αδύναμοι χαρακτήρες κινδυνεύουν να κολλήσουν στο βάλτο…
19ος και 20ος αιώνας, οι αιώνες θριάμβου του Λέοντος Τολστόι. 21ος αιώνας με θριαμβευτική είσοδο του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι. Η ώρα της μεγάλης ρεβάνς;
Ο Φιόντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι, Ρώσος συγγραφέας διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος και φιλόσοφος συνέγραψε εν συνόλω 12 μυθιστορήματα, 4 νουβέλες, 16 διηγήματα κλπ. Από τα πιο γνωστά του έργα: ‘Έγκημα και Τιμωρία’-1866, ‘Ο Ηλίθιος’-1869, ‘Οι Δαιμονισμένοι’-1872, ‘Αδελφοί Καραμάζοφ’-1880.
Γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1821 στην κλινική Μαρίνσκαγια της Μόσχας. Ο πατέρας του Μιχαήλ ήταν ιερέας και δολοφονήθηκε από τους δουλοπάροικους του λόγω σκληρής συμπεριφοράς απέναντι τους στο κτήμα του στο Ντορόπολιε του Κυβερνείου της Τούλας.
Το 1849 ο Φ.Ν, καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα στην Σιβηρία από όπου τελικά επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη το 1859.
Ήταν επιληπτικός και έπασχε από ασθένεια των πνευμόνων. Από επιληψία που κληρονόμισε από τον συγγραφέα πατέρα του απεβίωσε ο μικρός του γιός το 1878, αιτία της μετακόμισης της οικογένειας Ντοστογιέφσκι στην οικία της οδού Κουζνέτσκι αριθμός 5, ένα λιτό διαμέρισμα 6 δωματίων με θέα τον ναό του Αγίου Βλαντίμιρ , όπου ο συγγραφέας εκκλησιαζόταν τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Σε αυτό το διαμέρισμα συνέγραψε το αριστούργημα του ‘Αδελφοί Καραμάζοφ’, τελευταίο έργο του.Εδώ και απεβίωσε στις 28 Ιανουαρίου(9 Φεβρουαρίου με το νέο ημερολόγιο) του 1881.
Το Νοέμβριο του 1991, με τη συμπλήρωση 150 χρόνων από τη γέννηση του συγγραφέα, το Μουσείο Ντοστογιέφσκι της Αγίας Πετρούπολης άνοιξε στο κοινό τις πύλες του στο σπίτι αυτό.
Ο τάφος του Φ. Ντοστογιέφσκι βρίσκεται στο Κοιμητήριο Τίχβιν της Μονής Αλεξάντερ Νιέφσκι στην Αγία Πετρούπολη.
Πληροφορίες βιογραφικού: Wikipedia.
