ΦΛΕΒΕΣ ΠΟΥ ΠΑΝΤΑ ΑΙΜΟΡΡΑΓΟΥΝ

Γρά­φει η  Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

Οι ανοι­χτές φλέ­βες της Λατι­νι­κής Αμερικής
Εντουάρ­ντο Γκαλεάνο
Εκδό­σεις «Θεω­ρία»

Το βιβλίο αυτό μπο­ρεί να γρά­φτη­κε αρχές της δεκα­ε­τί­ας του 70 του περα­σμέ­νου αιώ­να, αλλά απο­δεί­χνει –δυστυ­χώς – την οδυ­νη­ρή του επι­και­ρό­τη­τα για σήμε­ρα. Διό­τι από τότε το αίμα εξα­κο­λου­θεί να ρέει ακα­τά­παυ­στα από τις ανοι­χτές φλέ­βες όχι μόνο της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής, αλλά και όλου του λεγό­με­νου «Τρί­του Κόσμου», του πρώ­ην αποι­κιο­κρα­τού­με­νου και νυν νεο-αποι­κιο­κρα­τού­με­νου. Διό­τι ο καπι­τα­λι­σμός δεν έφυ­γε, άρα η αιτία της αιμορ­ρα­γί­ας δεν έπα­ψε να υπάρ­χει. Το έργο αυτό του Εντουάρ­ντο Γκα­λε­ά­νο (1940–2015) κυκλο­φό­ρη­σε το 1981 στα ελλη­νι­κά σε μετά­φρα­ση (από τα γαλ­λι­κά) του Φώντα Κον­δύ­λη και μπο­ρεί να θεω­ρεί­ται πια κλα­σι­κό. Οι κραυ­γα­λέ­ες ανι­σό­τη­τες ήταν για τον Γκα­λε­ά­νο η κινη­τή­ρια δύνα­μη της πένας του χρη­σι­μο­ποιώ­ντας και τη λογο­τε­χνία σαν όπλο στην ιδε­ο­λο­γι­κή πάλη. Παρ’ όλη την επι­στη­μο­νι­κή, οικο­νο­μι­κή, κοι­νω­νιο­λο­γι­κή ανά­πτυ­ξη της θεμα­τι­κής του στο Οι ανοι­χτές φλέ­βες, το στυλ του είναι συχνά λογο­τε­χνι­κό, ενώ τα χρο­νο­γρα­φή­μα­τά του είναι επι­γραμ­μα­τι­κά, στα­κά­τα, διεισδυτικά.

Χρο­νι­κο­γρά­φος της Λατι­νι­κής Αμερικής

Ο Γκα­λε­ά­νο γεν­νή­θη­κε το 1940 στο Μοντε­βι­ντέο, πρω­τεύ­ου­σα της Ουρου­γουά­ης, και ξεκί­νη­σε την πορεία του από τη δημο­σιο­γρα­φία εργα­ζό­με­νος σε διά­φο­ρα περιο­δι­κά. Το 1961 έγι­νε διευ­θυ­ντής της εφη­με­ρί­δας «Επο­χή» και από το 1960 μέχρι το 1964 ήταν αρχι­συ­ντά­κτης της εβδο­μα­διαί­ας επι­θε­ώ­ρη­σης «Πορεία» που είχε δημιουρ­γη­θεί το 1939 από μια ομά­δα προ­ο­δευ­τι­κών δια­νο­ου­μέ­νων, σαν όργα­νο πάλης ενά­ντια στο φασι­σμό που τότε είχε θριαμ­βεύ­σει στην Ισπα­νία και στη Γερ­μα­νία απει­λώ­ντας όλη την Ευρώ­πη. Την επι­θε­ώ­ρη­ση αυτή τη διέ­πνεε ένας βαθύς αντια­με­ρι­κα­νι­σμός και υπε­ρά­σπι­ζε σοσια­λι­στι­κές και αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κές ιδέ­ες. Έπαι­ξε σημα­ντι­κό ρόλο στα πολι­τι­κά και πνευ­μα­τι­κά τεκται­νό­με­να της Ουρου­γουά­ης  προ­ω­θώ­ντας την προ­ο­δευ­τι­κή νοτιο­α­με­ρι­κα­νι­κή λογο­τε­χνία και, βεβαί­ως, συμ­βάλ­λο­ντας στην ανα­τρο­πή της δικτα­το­ρί­ας. Το 1973 η στρα­τιω­τι­κή χού­ντα έκλει­σε το περιο­δι­κό και ο Γκα­λε­ά­νο, που σαν διευ­θυ­ντής σύντα­ξης είχε παί­ξει καθο­ρι­στι­κό ρόλο στην ιδε­ο­λο­γι­κή κατεύ­θυν­ση του περιο­δι­κού, εξο­ρί­ζε­ται  και πάει στην Αργε­ντι­νή, όπου ιδρύ­ει το λογο­τε­χνι­κό περιο­δι­κό «Κρί­ση» ώσπου να επι­βλη­θεί και εκεί, το 1976, η στρα­τιω­τι­κή δικτα­το­ρία. Στη συνέ­χεια πήγε στη Βαρ­κε­λώ­νη. Το 1985 επέ­στρε­ψε στην πατρί­δα του όπου έζη­σε το υπό­λοι­πο της ζωής του.

Οι ανοι­χτές φλέβες

Στην εισα­γω­γή του βιβλί­ου δια­βά­ζου­με: «Η Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή είναι η ήπει­ρος με τις ανοι­χτές φλέ­βες. Από την ανα­κά­λυ­ψη ως τις μέρες μας, όλα σ’ αυτήν μετα­μορ­φώ­νο­νταν πάντα σε ευρω­παϊ­κό κεφά­λαιο ή, αργό­τε­ρα, σε βορειο-αμε­ρι­κά­νι­κο, και ως τέτοιο συσ­σω­ρεύ­τη­κε και συσ­σω­ρεύ­ε­ται στα απο­μα­κρυ­σμέ­να κέντρα εξου­σί­ας. Όλα: η γη, οι καρ­ποί της και το πλού­σιο σε ορυ­κτά υπέ­δα­φός της, οι άνθρω­ποι και οι εργα­σια­κές και κατα­να­λω­τι­κές τους ικα­νό­τη­τες, όλοι οι φυσι­κοί και ανθρώ­πι­νοι πόροι. Οι τρό­ποι παρα­γω­γής και οι κοι­νω­νι­κές δομές κάθε χώρας απο­φα­σί­στη­καν δια­δο­χι­κά απ’ το εξω­τε­ρι­κό όσον αφο­ρά στην ενσω­μά­τω­σή τους στο παγκό­σμιο γρα­νά­ζι του καπι­τα­λι­σμού. Στην καθε­μιά ανα­τέ­θη­κε κι ένας ρόλος, πάντα προς όφε­λος της ανά­πτυ­ξης που επι­ζη­τού­σε η ξένη κυρί­αρ­χη μητρό­πο­λη, κι η αλυ­σί­δα των δια­δο­χι­κών εξαρ­τή­σε­ων έγι­νε ατέ­λειω­τη». Και λίγο παρα­κά­τω: «Οι άρχου­σες τάξεις μας, ενσω­μα­τω­μέ­νες από πάντα στον αστε­ρι­σμό της ιμπε­ρια­λι­στι­κής δύνα­μης, δεν ενδια­φέ­ρο­νται καθό­λου να εξα­κρι­βώ­σουν αν ο πατριω­τι­σμός θα μπο­ρού­σε να είναι πιο κερ­δο­φό­ρος απ’ την προ­δο­σία, ή αν η επαι­τεία είναι η μόνη δυνα­τή μορ­φή της διε­θνούς πολι­τι­κής» επι­ση­μαί­νο­ντας τη φύση των εθνι­κών αρχου­σών τάξε­ων των εξαρ­τη­μέ­νων –στον ένα ή τον άλλο βαθ­μό – από την εκά­στο­τε μητρό­πο­λη με τον από τη φύση των συσχε­τι­σμών των δυνά­με­ων μη-πατριω­τι­κό χαρα­κτή­ρα τους. Χαρα­κτη­ρι­στι­κά παρα­θέ­τει ο Γκα­λε­ά­νο τα εξής λόγια του ακτι­βι­στή ενά­ντια στην παγκό­σμια πεί­να και συγ­γρα­φέα του βιβλί­ου Η γεω­γρα­φία της Πεί­νας  Χοσουέ ντε Κάστρο (Βρα­ζι­λιά­νος, 1908–1973) ο οποί­ος είχε πάρει το 1954 το Διε­θνές Βρα­βείο  της Ειρή­νης: «Πήρα ένα διε­θνές βρα­βείο της ειρή­νης, μα συλ­λο­γί­ζο­μαι πως δεν υπάρ­χει δυστυ­χώς άλλη λύση απ΄ τη βία για τη Λατι­νι­κή Αμερική».

«Η ιστο­ρία της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής είναι η ιστο­ρία της λεη­λα­σί­ας των φυσι­κών πόρων της»

Για όσους νομί­ζουν ότι ο Γκα­λε­ά­νο με την κρι­τι­κή του έμει­νε στο δια­χει­ρι­στι­κό εποι­κο­δό­μη­μα του συστή­μα­τος, όπως τόσοι άλλοι προ­ο­δευ­τι­κοί της ηπεί­ρου του, όχι σπά­νια κάτω από την πίε­ση της επι­λο­γής ανά­με­σα στο να ακου­στείς ή να μην ακου­στείς ευρύ­τε­ρα ή από φόβο για συνέπειες(εξορίες, βασα­νι­στή­ρια κλπ.) και πρέ­πει να δια­λέ­ξεις δια­τυ­πώ­σεις που δεν σε θάβουν, μπο­ρού­με να πού­με ότι βεβαί­ως επι­σή­μαι­νε τη βαθύ­τε­ρα αιτία, τον καπι­τα­λι­σμό μιλώ­ντας είτε μετα­φο­ρι­κά είτε κυριο­λε­κτι­κά για την ανά­γκη της κοι­νω­νι­κο­ποί­η­σης των μέσων παρα­γω­γής και ανταλ­λα­γής και την απαλ­λο­τρί­ω­ση της μεγά­λης ιδιο­κτη­σί­ας. Σε μια συνέ­ντευ­ξή του λίγο και­ρό πριν πεθά­νει και στο ντο­κι­μα­ντέρ «Το αόρα­το τεί­χος: η λεη­λα­σία προ­κα­λεί την  Έξο­δο, η τρα­γω­δία της αφρι­κα­νι­κής Εξό­δου» ο Γκα­λε­ά­νο με αφορ­μή τα σύγ­χρο­να μαζι­κά πια κύμα­τα προ­σφύ­γων προς την Ευρώ­πη από την Αφρι­κή και τη Μέση Ανα­το­λή μιλά για την ευρω­παϊ­κή καπι­τα­λι­στι­κή συσ­σώ­ρευ­ση ιστο­ρι­κά βασι­σμέ­νη στη λεη­λα­σία της Αφρι­κής και της Αμε­ρι­κής: «Πετού­σαν στη θάλασ­σα τους νεκρούς της προη­γού­με­νης νύχτας, νεκρούς από πλη­γές, αρρώ­στιες ή επει­δή κρε­μό­ντου­σαν με τις ίδιες τις αλυ­σί­δες τους. Αιώ­νες ταπεί­νω­σης και αδειά­σμα­τος. Οι νέοι άνθρω­ποι, το καλύ­τε­ρο που διά­θε­τε η Αφρι­κή, γίνο­νταν εργα­τι­κό δυνα­μι­κό σκλα­βω­μέ­νο στις φυτεί­ες της Αμε­ρι­κής έτσι σφρα­γί­ζο­ντας το πεπρω­μέ­νο γυναι­κών, αντρών και παι­διών για μερι­κές γενιές. Όλοι στην υπη­ρε­σία της συσ­σώ­ρευ­σης κεφα­λαί­ων. Εκεί­νοι έγι­ναν το καύ­σι­μο που κινού­σε αυτή τη μηχα­νή που γέν­νη­σε αυτό που πριν ονο­μα­ζό­ταν καπι­τα­λι­σμός και τώρα το ονο­μά­ζουν «οικο­νο­μία της αγοράς (…)».

Καλύ­τε­ρη από­δει­ξη δεν υπάρ­χει ότι οι φλέ­βες είναι ανοι­χτές και εξα­κο­λου­θούν να αιμορ­ρα­γούν στο βωμό της καπι­τα­λι­στι­κής κερδοφορίας.

Άννεκε Ιωανάτου

Doctoral κλασικής φιλολογίας, νεοελληνικής και συγκριτικής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης. Κριτικός λογοτεχνίας, μεταφράστρια. Μετέφρασε το «Η εξέγερση του Σπάρτακου» του Ρίγκομπερτ Γκίντερ, καθώς και το «Αντι-Ντίρινγκ» του Φρίντριχ Ενγκελς. Από τον Απρίλη του 1996 ήταν παραγωγός ραδιοφωνικής εκπομπής για το βιβλίο στον «902 Αριστερά στα FM» και από τον Απρίλη του 2007 τηλεοπτικής εκπομπής για το βιβλίο στον ίδιο σταθμό.