Χιλή: Το λαϊκό κίνημα και το «μαντρί» της αστικής διαχείρισης

Στον δεύ­τε­ρο γύρο των προ­ε­δρι­κών εκλο­γών της Χιλής (19/12/21) ο Γκα­μπριέλ Μπό­ριτς ανα­δεί­χθη­κε νέος Πρό­ε­δρος, επι­κε­φα­λής του συνα­σπι­σμού «Apruevo Dignidad» (Εγκρί­νω Αξιο­πρέ­πεια), όπου συμ­με­τεί­χαν διά­φο­ρα σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κά και οπορ­του­νι­στι­κά κόμματα.

Ο Μπό­ριτς είναι μέλος του κόμ­μα­τος «Convergencia Social» (Κοι­νω­νι­κή Σύγκλι­ση), που αυτο­προσ­διο­ρί­ζε­ται ως «φεμι­νι­στι­κό», «σοσια­λι­στι­κό», «της χει­ρα­φέ­τη­σης» και συμ­με­τέ­χει στη λεγό­με­νη «Προ­ο­δευ­τι­κή Διε­θνή» που ιδρύ­θη­κε με πρω­το­βου­λία του Γ. Βαρου­φά­κη (ΜέΡΑ25) και του ηγέ­τη της «αρι­στε­ρής πτέ­ρυ­γας» του Δημο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος των ΗΠΑ, Μπέρ­νι Σάντερς…

Το ΚΚ Χιλής αρχι­κά υπο­στή­ρι­ζε τον Ντα­νιέλ Χάου­δε, που απέ­συ­ρε μετά τις προ­κρι­μα­τι­κές εκλο­γές του Ιού­λη του 2021, για να στη­ρί­ξει την υπο­ψη­φιό­τη­τα του Μπόριτς.

Η εκλο­γή του Μπό­ριτς πανη­γυ­ρί­στη­κε από αστι­κές σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κές και οπορ­του­νι­στι­κές δυνά­μεις. Χαρα­κτη­ρι­στι­κά, συγ­χα­ρη­τή­ρια εκφρά­στη­καν από τον πρώ­ην πρό­ε­δρο του Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος της Βρε­τα­νί­ας, Τζ. Κόρ­μπιν, τον πρώ­ην Πρό­ε­δρο και ξανά υπο­ψή­φιο στη Βρα­ζι­λία Λού­λα Ινά­σιο ντα Σίλ­βα, τον Πρό­ε­δρο της Βενε­ζου­έ­λας, Ν. Μαδού­ρο, μέχρι τον αχυ­ράν­θρω­πο των ΗΠΑ εκεί, Χ. Γκουαϊ­δό. Ο Πρό­ε­δρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάι­ντεν, τηλε­φω­νι­κά συνε­χά­ρη τον Μπό­ριτς και απο­κά­λε­σε τη Χιλή «παρά­δειγ­μα για τη δημο­κρα­τία στην περιο­χή». Ανά­λο­γα συγ­χα­ρη­τή­ρια δια­τυ­πώ­θη­καν από τον ύπα­το εκπρό­σω­πο της ΕΕ για Εξω­τε­ρι­κές Υπο­θέ­σεις, Ζ. Μπο­ρέλ.

Στην Ελλά­δα πανη­γύ­ρι­σαν οι δυνά­μεις της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας ΣΥΡΙΖΑ, ΜέΡΑ25 και ο οπορ­του­νι­στι­κός χώρος ΝΑΡ/ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ανα­πα­ρά­γο­ντας στον λαό ψευ­το­δι­λήμ­μα­τα και αυτα­πά­τες για την υπο­τι­θέ­με­νη φιλο­λαϊ­κή δια­χεί­ρι­ση του καπιταλισμού.

Η αλή­θεια, βέβαια, είναι πως η εκλο­γή Μπό­ριτς στη Χιλή δεν έρχε­ται να αμφι­σβη­τή­σει ούτε κατ’ ελά­χι­στο την καπι­τα­λι­στι­κή τάξη πραγ­μά­των στη Χιλή και διε­θνώς. Ο Μπό­ριτς δια­δέ­χε­ται τον δεξιό Σεμπα­στιάν Πινιέ­ρα, σε μια τυπι­κή εναλ­λα­γή στην αστι­κή δια­κυ­βέρ­νη­ση, ανα­γκαία για τη στα­θε­ρό­τη­τα του αστι­κού πολι­τι­κού συστή­μα­τος, ενώ στην ουσία πρε­σβεύ­ει ένα δια­φο­ρε­τι­κό μείγ­μα δια­χεί­ρι­σης του ίδιου σάπιου και βάρ­βα­ρου καπι­τα­λι­στι­κού συστήματος.

Κοινωνικό ξέσπασμα και ενσωμάτωση

Η εκλο­γή Μπό­ριτς παρου­σιά­ζε­ται ως επι­στέ­γα­σμα του μεγά­λου λαϊ­κού κινή­μα­τος που ξέσπα­σε τον Οκτώ­βρη του 2019 ενά­ντια στα οξυ­μέ­να προ­βλή­μα­τα που βιώ­νουν η εργα­τι­κή τάξη και τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα στη Χιλή, ως απο­τέ­λε­σμα της πολι­τι­κής των προη­γού­με­νων κυβερ­νή­σε­ων (φιλε­λεύ­θε­ρων και σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κών) των τελευ­ταί­ων δεκαετιών.

Το προη­γού­με­νο «αστέ­ρι» της «αρι­στε­ράς» και της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας στη Χιλή, η Μιτσέλ Μπα­τσε­λέ, κυβέρ­νη­σε δύο φορές (2006–2010 και 2014–2018). Στο διά­στη­μα αυτό, τα «ριζο­σπα­στι­κά» μέτρα της εξα­ντλή­θη­καν σε ορι­σμέ­να μέτρα για την ακραία φτώ­χεια και αστι­κούς εκσυγ­χρο­νι­σμούς για την αναί­ρε­ση παρω­χη­μέ­νων δια­τά­ξε­ων που παρέ­με­ναν από την περί­ο­δο της δικτα­το­ρί­ας. Σημα­ντι­κή ήταν η συνει­σφο­ρά της στην ώθη­ση της καπι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης, για την αύξη­ση της κερ­δο­φο­ρί­ας του κεφα­λαί­ου, δημιουρ­γώ­ντας ειδι­κό ταμείο με τα έσο­δα από τις εξα­γω­γές για τη στή­ρι­ξη των μονο­πω­λί­ων την περί­ο­δο της καπι­τα­λι­στι­κής κρί­σης, την ίδια ώρα που ο λαός υπέ­φε­ρε, ενώ βρέ­θη­κε αντι­μέ­τω­πη με μεγά­λες μαθη­τι­κές και φοι­τη­τι­κές κινη­το­ποι­ή­σεις που απαι­τού­σαν αύξη­ση του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού για την Παι­δεία, στις οποί­ες απά­ντη­σε με βία και καταστολή.

Η Χιλή είναι η 5η μεγα­λύ­τε­ρη οικο­νο­μία της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής, με ΑΕΠ πάνω από 250 δισ. δολά­ρια, με σχε­δόν αδιά­κο­πα ισχυ­ρούς ρυθ­μούς καπι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης την προη­γού­με­νη 20ετία, με εξα­γω­γές μεταλ­λευ­μά­των και βιο­μη­χα­νι­κών προ­ϊ­ό­ντων ύψους δεκά­δων δισ. δολα­ρί­ων και με κύριο αγο­ρα­στή την καπι­τα­λι­στι­κή Κίνα.

Την ίδια στιγ­μή, τα απο­τε­λέ­σμα­τα της καπι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης για τον λαό σήμα­ναν αύξη­ση της σχε­τι­κής και από­λυ­της εξα­θλί­ω­σης. Ενδει­κτι­κά: Το 50% των φτω­χό­τε­ρων οικο­γε­νειών καρ­πώ­νε­ται μόλις το 2,1% του πλού­του, ενώ το πλου­σιό­τε­ρο 10% καρ­πώ­νε­ται το 63% του πλού­του. Ο κατώ­τα­τος μισθός δια­μορ­φώ­νε­ται στα 337 χιλιά­δες πέσος (350 ευρώ), πάνω από το 50% των εργα­ζο­μέ­νων αμεί­βε­ται με κάτω από 400 χιλιά­δες πέσος (416 ευρώ), πάνω από τις μισές οικο­γέ­νειες δηλώ­νουν πως δεν μπο­ρούν να βγά­λουν τον μήνα. Το 41,1% του εργα­τι­κού δυνα­μι­κού απα­σχο­λεί­ται με ελα­στι­κές σχέ­σεις απα­σχό­λη­σης, ενώ η μαύ­ρη και ανα­σφά­λι­στη εργα­σία ανέρ­χε­ται στο 27,7%.

Αυτή η κοι­νω­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, με αφορ­μή την αύξη­ση των τιμών των εισι­τη­ρί­ων στα μέσα μαζι­κής μετα­φο­ράς, έφε­ρε μεγά­λες λαϊ­κές κινη­το­ποι­ή­σεις, με συμ­με­το­χή εκα­τομ­μυ­ρί­ων εργα­ζο­μέ­νων και νεο­λαί­ας. Εγι­ναν μεγά­λες πανε­θνι­κές απερ­γί­ες, απαι­τώ­ντας βελ­τί­ω­ση των όρων ζωής. Θαρ­ρα­λέα απα­ντή­θη­κε το όργιο βίας και κατα­στο­λής που εξα­πέ­λυ­σε η κυβέρ­νη­ση του αντι­δρα­στι­κού Σ. Πινιέ­ρα. Ωστό­σο, το κίνη­μα αυτό δεν μπό­ρε­σε να χαρά­ξει γραμ­μή σύγκρου­σης με τον καπι­τα­λι­σμό και τα μονο­πώ­λια, δεν συνέ­βα­λε στη ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­ση των διεκ­δι­κή­σε­ων της εργα­τι­κής τάξης και του λαού, παρέ­μει­νε εγκλω­βι­σμέ­νο στα πλαί­σια των αστι­κών μεταρρυθμίσεων.

Για το ζήτημα του αστικού Συντάγματος

Το ζήτη­μα της ανα­θε­ώ­ρη­σης του αστι­κού Συντάγ­μα­τος της Χιλής, που εκκρε­μεί από την επο­χή της δικτα­το­ρί­ας του Πινο­σέτ, ανα­δεί­χθη­κε και τελι­κά υιο­θε­τή­θη­κε από σημα­ντι­κό κομ­μά­τι του λαϊ­κού κινή­μα­τος ως πανά­κεια για την εγγύ­η­ση των λαϊ­κών συμ­φε­ρό­ντων. Βέβαια, η ζωή και η ιστο­ρι­κή πεί­ρα έχουν απο­δεί­ξει ποι­κι­λο­τρό­πως πως κανέ­να Σύνταγ­μα στο έδα­φος του καπι­τα­λι­σμού, όσο «προ­ο­δευ­τι­κές» και «δημο­κρα­τι­κές» δια­τυ­πώ­σεις και να περι­λαμ­βά­νει, δεν μπο­ρεί να εξα­σφα­λί­σει τα λαϊ­κά συμφέροντα.

Το Σύνταγ­μα απο­τυ­πώ­νει σε νομι­κή μορ­φή και κατο­χυ­ρώ­νει τις ήδη υπάρ­χου­σες καπι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις παρα­γω­γής, τα ταξι­κά συμ­φέ­ρο­ντα της αστι­κής τάξης, του αστι­κού κρά­τους και των θεσμών — μηχα­νι­σμών του, και οπωσ­δή­πο­τε τον έλεγ­χο — κατα­στο­λή της δρά­σης του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος. Οι όποιες δια­τυ­πώ­σεις περί δικαιώ­μα­τος στην Εργα­σία, στη δημό­σια δωρε­άν Παι­δεία, Υγεία κ.λπ. αθε­τού­νται και αναι­ρού­νται στην πρά­ξη από τα μέτρα και τα νομο­σχέ­δια όλων των αστι­κών κυβερ­νή­σε­ων που έχουν ως ύψι­στο καθή­κον την υπε­ρά­σπι­ση της «ιερής» καπι­τα­λι­στι­κής ιδιο­κτη­σί­ας και κερ­δο­φο­ρί­ας, όπως ακρι­βώς προ­βλέ­πει το Σύνταγμα…

Μια προ­σε­κτι­κό­τε­ρη εξέ­τα­ση της εξέ­λι­ξης των γεγο­νό­των και των λαϊ­κών κινη­το­ποι­ή­σε­ων στη Χιλή απο­κα­λύ­πτει πως το ζήτη­μα της ανα­θε­ώ­ρη­σης του Συντάγ­μα­τος, η συζή­τη­ση περί ανά­γκης εκλο­γής Συντα­κτι­κής Συνέ­λευ­σης κ.λπ. αξιο­ποι­ή­θη­κε από τις αστι­κές δυνά­μεις ως βαλ­βί­δα εκτό­νω­σης και ασφα­λι­στι­κή δικλί­δα που εξα­σφά­λι­σε πως η λαϊ­κή αγα­νά­κτη­ση και δυσα­ρέ­σκεια θα κανα­λι­ζα­ρι­στεί σε ανώ­δυ­να για το σύστη­μα μονο­πά­τια. Ο ίδιος ο Μπό­ριτς πρω­το­στά­τη­σε για να επι­τευ­χθεί συμ­φω­νία με τον Πρό­ε­δρο Πινιέ­ρα, ώστε να ξεκι­νή­σουν οι δια­δι­κα­σί­ες αλλα­γής του Συντάγ­μα­τος, για να δοθεί, όπως δήλω­σε ο ίδιος, «θεσμι­κή διέ­ξο­δος στην κρί­ση που βιώ­νει η χώρα», δηλα­δή να τερ­μα­τι­στούν οι κινητοποιήσεις.

Ο Γκ. Μπό­ριτς (αρι­στε­ρά στη φωτ.) με τον νυν Πρό­ε­δρο Σ. Πινιέ­ρα, τον οποί­ον δια­δέ­χε­ται σε μια τυπι­κή εναλ­λα­γή στην αστι­κή διακυβέρνηση.

Τι πραγματικά υπόσχεται ο Γκαμπριέλ Μπόριτς;

Η ανα­λυ­τι­κή κρι­τι­κή του προ­ε­κλο­γι­κού προ­γράμ­μα­τος του Μπό­ριτς ξεφεύ­γει από τα όρια αυτού του άρθρου. Ωστό­σο, έχει νόη­μα να δού­με την ουσία, που βρί­σκε­ται στο εξής: Μεγα­λύ­τε­ρη κρα­τι­κή παρέμ­βα­ση για τη στή­ρι­ξη της κερ­δο­φο­ρί­ας του κεφα­λαί­ου, παρα­γω­γι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση με κρα­τι­κή επι­δό­τη­ση για τη στή­ρι­ξη της «πρά­σι­νης» και «ψηφια­κής» μετά­βα­σης και την άνο­δο της παρα­γω­γι­κό­τη­τας του κεφα­λαί­ου για την απε­ξάρ­τη­ση της χώρας από τη «μονο­καλ­λιέρ­γεια» των εξα­γω­γών μεταλ­λευ­μά­των (προς την Κίνα…).

Η μεγά­λη εικό­να φανε­ρώ­νει πως οι θέσεις του Μπό­ριτς ευθυ­γραμ­μί­ζο­νται με την ατζέ­ντα της κυβέρ­νη­σης των Δημο­κρα­τι­κών στις ΗΠΑ. Οχι τυχαία, ο Μπό­ριτς και το επι­τε­λείο του χαρα­κτη­ρί­ζουν την Κού­βα, τη Νικα­ρά­γουα και τη Βενε­ζου­έ­λα δικτα­το­ρί­ες, συντάσ­σο­νται με τις ΗΠΑ στην ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κή σύγκρου­ση με το Πεκί­νο, προ­τάσ­σο­ντας τη λεγό­με­νη «παρα­βί­α­ση των ανθρω­πί­νων δικαιω­μά­των» στην Κίνα κ.ά.

Βεβαί­ως, όλα αυτά πλαι­σιώ­νο­νται με πολύ «ατο­μι­κό δικαιω­μα­τι­σμό» και είναι «πασπα­λι­σμέ­να» με χιλιοει­πω­μέ­νες δια­κη­ρύ­ξεις περί στή­ρι­ξης των αδύ­να­μων, δικαιό­τε­ρης δια­νο­μής του πλού­του κ.λπ., χωρίς να θιγεί ούτε τρί­χα από τα καπι­τα­λι­στι­κά συμ­φέ­ρο­ντα. Οπως έχει απο­δει­χτεί επα­νει­λημ­μέ­να, οι σιδε­ρέ­νιοι νόμοι της καπι­τα­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας και οι ανά­γκες των μονο­πω­λί­ων θρυμ­μα­τί­ζουν τις απα­τη­λές προ­ε­κλο­γι­κές δια­κη­ρύ­ξεις περί «εξαν­θρω­πι­σμού» του καπι­τα­λι­σμού, οι σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κές κυβερ­νή­σεις αργά ή γρή­γο­ρα λαμ­βά­νουν «νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρα» μέτρα, οδη­γώ­ντας τους λαούς σε απο­γο­ή­τευ­ση και το κίνη­μα σε υπο­χώ­ρη­ση, όπως άλλω­στε έκα­νε η κυβέρ­νη­ση του ΣΥΡΙΖΑ, που υιο­θέ­τη­σε τα μνη­μό­νια μέχρι κεραί­ας κ.ά.

Το τι εννο­εί ο Μπό­ριτς με τις δια­κη­ρύ­ξεις του περί «περισ­σό­τε­ρης δημο­κρα­τί­ας» φανε­ρώ­νε­ται με το ξανα­ζε­στα­μέ­νο — από την περί­ο­δο της «παλιάς» σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας και του ευρω­κομ­μου­νι­σμού — σύν­θη­μα περί συμ­με­το­χής των εκπρο­σώ­πων των εργα­ζο­μέ­νων στα διοι­κη­τι­κά συμ­βού­λια των μονο­πω­λια­κών ομί­λων. Είναι η θεσμι­κή κατο­χύ­ρω­ση του κοι­νω­νι­κού εται­ρι­σμού και της «συνερ­γα­σί­ας των τάξε­ων», η ενσω­μά­τω­ση του εργα­τι­κού — συν­δι­κα­λι­στι­κού κινή­μα­τος στη διοί­κη­ση των μονο­πω­λί­ων, στη λογι­κή πως έχει τελειώ­σει η ταξι­κή πάλη ανά­με­σα στο κεφά­λαιο και την εργα­τι­κή τάξη, πως αφε­ντι­κά και εργά­τες μπο­ρούν να βρουν τη χρυ­σή τομή των συμ­φε­ρό­ντων τους… Τόσο ριζο­σπα­στι­κά και επαναστατικά!

Ακόμη μια φορά για τις προοδευτικές κυβερνήσεις

Αυτές τις μέρες, στη διε­θνή αρθρο­γρα­φία περισ­σεύ­ουν οι ανα­λύ­σεις περί νέου κύμα­τος αρι­στε­ρών, προ­ο­δευ­τι­κών κυβερ­νή­σε­ων στη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή. Σε αυτές εκτός από τη Χιλή εντάσ­σουν τις κυβερ­νή­σεις του Περού, της Αργε­ντι­νής, της Βολι­βί­ας, προ­σβλέ­πουν στην επα­νε­κλο­γή του Λού­λα στη Βρα­ζι­λία κ.ά., ενώ φτά­νουν να απο­κα­λούν έτσι και την κυβέρ­νη­ση του Ομπρα­δόρ στο Μεξι­κό, που πριν λίγες βδο­μά­δες ενερ­γά συνέ­βα­λε στη Σύνο­δο Κορυ­φής ΗΠΑ — Μεξι­κού — Κανα­δά για την ιμπε­ρια­λι­στι­κή συμ­φω­νία NAFTA 2, κηρύσ­σο­ντας «ανέν­δο­το» στην εμπο­ρι­κή διείσ­δυ­ση της Κίνας στην περιο­χή, στο πλαί­σιο των ενδοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κών ανταγωνισμών.

Καμία ανε­ξαι­ρέ­τως από τις κυβερ­νή­σεις που χαρα­κτη­ρί­στη­καν έτσι την τελευ­ταία 20ετία δεν μπό­ρε­σε να λύσει τα μεγά­λα προ­βλή­μα­τα των λαών, τη φτώ­χεια, την ανερ­γία, να εξα­σφα­λί­σει την προ­στα­σία της υγεί­ας (όπως φανέ­ρω­σε και η παν­δη­μία), δεν αμφι­σβή­τη­σε τα θεμέ­λια της καπι­τα­λι­στι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης. Στην καλύ­τε­ρη περί­πτω­ση πάρ­θη­καν ορι­σμέ­να μέτρα κατά της ακραί­ας φτώ­χειας, που αναι­ρέ­θη­καν αργά ή γρή­γο­ρα από τις ανά­γκες του κεφα­λαί­ου. Χαρα­κτη­ρι­στι­κό­τε­ρη περί­πτω­ση είναι αυτή της Βενε­ζου­έ­λας, που σήμε­ρα η κυβέρ­νη­ση του PSUV παίρ­νει αντι­λαϊ­κά μέτρα, ιδιω­τι­κο­ποιεί δημό­σιες επι­χει­ρή­σεις, φυλα­κί­ζει συν­δι­κα­λι­στές και επι­τί­θε­ται με αντι­κομ­μου­νι­σμό στο ΚΚ Βενεζουέλας.

Το γεγο­νός ότι στους πανη­γυ­ρι­σμούς για τη νίκη του Μπό­ριτς συμ­με­τέ­χουν και κάποια Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα, δεί­χνει πως αυτά δεν έχουν αντλή­σει καί­ρια συμπε­ρά­σμα­τα από τη λαθε­μέ­νη στρα­τη­γι­κή των στα­δί­ων, των «αρι­στε­ρών» συμ­μα­χιών και κυβερ­νή­σε­ων, καλ­λιερ­γώ­ντας κι αυτά προσ­δο­κί­ες για φιλο­λαϊ­κή διέ­ξο­δο στα πλαί­σια του εκμε­ταλ­λευ­τι­κού συστήματος.

Ομως μπρο­στά στον λαό της Χιλής είναι οι νέοι εργα­τι­κοί — λαϊ­κοί αγώ­νες, που ανα­πό­φευ­κτα θα έρθουν και θα έχουν την αμέ­ρι­στη στή­ρι­ξή μας, στην κοι­νή προ­σπά­θεια να βγαί­νουν συμπε­ρά­σμα­τα από την πρό­σφα­τη και την ιστο­ρι­κή πεί­ρα, να κερ­δί­ζει έδα­φος η επα­να­στα­τι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση του Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κού Κινή­μα­τος, ώστε να αντι­στοι­χη­θεί η στρα­τη­γι­κή των ΚΚ με τον χαρα­κτή­ρα της επο­χής μας, που είναι επο­χή επα­να­στα­τι­κού περά­σμα­τος από τον καπι­τα­λι­σμό στον σοσιαλισμό.

Του Αρη ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗ*
*Ο Αρης Ευαγ­γε­λί­δης είναι μέλος του Τμή­μα­τος Διε­θνών Σχέ­σε­ων της ΚΕ του ΚΚΕ
«Ριζο­σπά­στης», 8–9 Γενά­ρη 2022.