Όλιβερ Στόουν: Ταλαντούχος, ευφυής, αιρετικός, αιχμηρός, προβοκάτορας

Έχει απο­κτή­σει τη φήμη του μεγα­λύ­τε­ρου προ­βο­κά­το­ρα στον κινη­μα­το­γρά­φο. Ίσως για­τί ο Όλι­βερ Στό­ουν με τις ται­νί­ες του σχε­δόν πάντα προ­κα­λεί θόρυ­βο, προ­σπα­θεί να εκθέ­σει το αμε­ρι­κα­νι­κό κατε­στη­μέ­νο, να αφυ­πνί­σει συνει­δή­σεις, με κάθε τρό­πο, ορι­σμέ­νες φορές φτά­νο­ντας ή και ξεπερ­νώ­ντας τα όρια.

Εδώ και κάποια χρό­νια έχει απο­συρ­θεί από τη μυθο­πλα­σία, ασχο­λεί­ται με τηλε­ο­πτι­κά ντο­κι­μα­ντέρ, παρεμ­βαί­νει, χωρίς φόβο, αλλά με πάθος, στα πολι­τι­κά και κοι­νω­νι­κά γεγο­νό­τα, βρί­σκε­ται απέ­να­ντι από την επί­ση­μη αμε­ρι­κά­νι­κη πολι­τι­κή και στα στε­ρε­ό­τυ­πα που κυριαρ­χούν στον μέσο Αμερικανό.

Η υπο­στή­ρι­ξή του προς τον Σνό­ου­ντεν, αλλά και σε πολι­τι­κούς, που ο Λευ­κός Οίκος ή το Στέιτ Ντι­πάρ­τμεντ τους θεω­ρούν “εχθρούς” των ΗΠΑ, τον έχουν βάλει στο στό­χα­στρο μίας σημα­ντι­κής μερί­δας του συστη­μι­κού Τύπου, αλλά και κύκλων εξου­σί­ας. Εντά­ξει, δεν είναι και ο Τσάρ­λι Τσά­πλιν ή ο Όρσον Γου­έλς, αλλά η επι­χεί­ρη­ση απα­ξί­ω­σής του είναι δεδο­μέ­νη, ενώ πολ­λές φορές το όνο­μά του συνο­δεύ­ε­ται από χαρα­κτη­ρι­σμούς όπως “ακραί­ος,”, “λαϊ­κι­στής” ή “συνω­μο­σιο­λό­γος”.

Ο Όλι­βερ Στό­ουν (γεν­νη­μέ­νος στις 15 Σεπτεμ­βρί­ου 1946), είναι μία χαρι­σμα­τι­κή και εξό­χως ενδια­φέ­ρου­σα προ­σω­πι­κό­τη­τα, ένας ιδιαί­τε­ρα απο­τε­λε­σμα­τι­κός σενα­ριο­γρά­φος, ένας σκη­νο­θέ­της που έκα­νε σπου­δαία πράγ­μα­τα, αλλά και απο­τυ­χί­ες, έζη­σε στο όριο, μπλέ­χτη­κε με τις ουσί­ες, κατά­φε­ρε να ξεφύ­γει απ’ αυτές, αλλά όχι από τους δαί­μο­νες που τον κατα­τρέ­χουν από την εφη­βι­κή και νεα­νι­κή του ηλικία.

Η πληγή του χωρισμού

Γεν­νή­θη­κε στη Νέα Υόρ­κη, από Γαλ­λί­δα μάνα και Αμε­ρι­κά­νο πατέ­ρα, χρη­μα­τι­στή, που μάλ­λον τον θαύ­μα­ζε και πλη­γώ­θη­κε περισ­σό­τε­ρο απ’ όσο περί­με­ναν οι γονείς του, όταν μία μέρα, το 1962, που ήταν στο σχο­λείο, απο­φά­σι­σαν να χωρί­σουν. Η απώ­λεια του πατέ­ρα του, δεν μπό­ρε­σε να θερα­πευ­θεί από τα ταξί­δια στη Γαλ­λία για να περά­σει τις δια­κο­πές του με τους παπ­πού­δες του και αυτό φάνη­κε και σε πολ­λές ται­νί­ες του. Η ζωή, όμως, παί­ζει περί­ερ­γα παι­χνί­δια και ο Στό­ουν έχει ήδη δύο δια­ζύ­για και τρεις γάμους, απ’ τους οποί­ους απέ­κτη­σε και τρία παιδιά.

Το τραύμα του Βιετνάμ

Παρό­λα αυτά, ο νεα­ρός Στό­ουν θα μπει στο Γέιλ, το οποίο όμως θα εγκα­τα­λεί­ψει πολύ γρή­γο­ρα για να περι­πλα­νη­θεί στην Ασία. Το 1967 θα στρα­το­λο­γη­θεί για να πάει στο Βιετ­νάμ. Εκεί, θα γνω­ρί­σει τη φρί­κη ενός βρό­μι­κου πολέ­μου. Θα δεί­ξει γεν­ναιό­τη­τα στις μάχες, θα τραυ­μα­τι­στεί δυο φορές και γι’ αυτό θα παρα­ση­μο­φο­ρη­θεί. Όμως, τα παρά­ση­μα δεν θα κλεί­σουν ποτέ την πλη­γή που είχε ανοί­ξει στην ψυχή του. Ως βετε­ρά­νος του Βιετ­νάμ, όσο περ­νού­σε ο και­ρός τόσο συνει­δη­το­ποιού­σε τα εγκλή­μα­τα που έκα­ναν οι ΗΠΑ, σε μια μικρή, ρημαγ­μέ­νη από την αποι­κιο­κρα­τία, χώρα, στην άλλη άκρη της γης. Θα τα απο­τυ­πώ­σει σε ται­νί­ες του, αλλά και θα αντι­στα­θεί στους πολε­μο­κά­πη­λους συμπα­τριώ­τες του. Επί­σης, θα επι­κρί­νει την πολι­τι­κή ηγε­σία της χώρας του και τους θια­σώ­τες της “επεμ­βα­τι­κής” πολι­τι­κής των ΗΠΑ στη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή και αλλού. Μιλώ­ντας για τους προ­έ­δρους των ΗΠΑ, κάποιους απ’ τους οποί­ους είχε γνω­ρί­σει ως φοι­τη­τής και μάλ­λον σχη­μά­τι­σε μια του­λά­χι­στον άσχη­μη άπο­ψη γι’ αυτούς, που μάλι­στα είχαν απο­φύ­γει να βρε­θούν στο μέτω­πο, είχε πει ότι “πρό­ε­δρος μπο­ρεί να γίνει αυτός που έχει πολε­μή­σει, όχι αυτός που ξεκι­νά έναν πόλεμο”.

Το Εξπρές των Σεναρίων

Μετά από τις πολε­μι­κές του περι­πέ­τειες, θα κάνει πρά­ξη ένα παι­δι­κό του όνει­ρο, μπαί­νο­ντας στην Κινη­μα­το­γρα­φι­κή Σχο­λή του Πανε­πι­στη­μί­ου της Νέας Υόρ­κης. Με το που τελειώ­νει αρχί­ζει να γυρί­ζει φτη­νές ται­νί­ες τρό­μου, ενώ το 1979 θα πάρει το πρώ­το του Όσκαρ, ως σενα­ριο­γρά­φος στο θρί­λερ του Άλαν Πάρ­κερ “Το Εξπρές του Μεσο­νυ­χτί­ου”. Το 1983 θα γρά­ψει το αιχ­μη­ρό σενά­ριο για τον περί­φη­μο “Σημα­δε­μέ­νο” του Μπράιαν ντε Πάλ­μα, με τον Πατσί­νο, ενώ δυο χρό­νια μετά θα υπο­γρά­ψει το σενά­ριο για την τελευ­ταία ανα­λα­μπή του Μάικλ Τσι­μί­νο “Η Χρο­νιά του Δράκου”.

Φουριόζος και θριαμβευτής

Το 1986, θα είναι μία σημα­ντι­κή χρο­νιά, καθώς ξανα­μπαί­νει στα στού­ντιο ως σκη­νο­θέ­της, γρά­φο­ντας και το σενά­ριο και υπο­γρά­φο­ντας δυο από τις καλύ­τε­ρες ται­νί­ες της στα­διο­δρο­μί­ας του. Το πολι­τι­κό θρί­λερ “Σαλ­βα­δόρ”, που περι­γρά­φει τις φρι­κα­λε­ό­τη­τες που έγι­ναν κατά την περί­ο­δο του εμφυ­λί­ου στη λατι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κη χώρα και τον ρόλο των Αμε­ρι­κά­νων, με έναν θαυ­μά­σιο Τζέιμς Γουντς και το αντι­πο­λε­μι­κό δρά­μα “Πλα­τούν”, το οποίο θα γνω­ρί­σει τερά­στια επι­τυ­χία και θα του φέρει το πρώ­το Όσκαρ σκη­νο­θε­σί­ας. Το 1987, θα εκμε­ταλ­λευ­θεί τις προ­σω­πι­κές του εμπει­ρί­ες, για να μιλή­σει προ­φη­τι­κά για το χρή­μα και πού μπο­ρεί να φτά­σει ανθρώ­πι­νη απλη­στία, στο δρα­μα­τι­κό “Γουόλ Στριτ”, χαρί­ζο­ντας το Όσκαρ στον Μάικλ Ντά­γκλας. Το 1989 θα επι­στρέ­ψει στο Βιετ­νάμ, με το συγκλο­νι­στι­κό του αντι­πο­λε­μι­κό δρά­μα “Γεν­νη­μέ­νος την 4η Ιου­λί­ου”, που θα του φέρει το δεύ­τε­ρο Όσκαρ σκη­νο­θε­σί­ας και θα δώσει την ευκαι­ρία στον Τομ Κρουζ να φτά­σει όσο ποτέ κοντά σε ένα Όσκαρ, για το ρόλο ενός ανά­πη­ρου βετε­ρά­νου του Βιετνάμ.

Όλι­βερ Στό­ουν: Πέντε αξέ­χα­στες ται­νί­ες του βρα­βευ­μέ­νου Αμε­ρι­κα­νού σκηνοθέτη

Σημάδια κόπωσης

Και αν η δεκα­ε­τία του ’80 θα μπο­ρού­σε να χαρα­κτη­ρι­στεί θριαμ­βευ­τι­κή, την επό­με­νη δεκα­ε­τία θα αρχί­σει να δεί­χνει σημά­δια κόπω­σης, παρό­τι ξεκί­νη­σε ιδιαι­τέ­ρως ικα­νο­ποι­η­τι­κά. Πρώ­τα με το στι­βα­ρό πολι­τι­κό δρά­μα “JFK, η Ιστο­ρία που Χαρά­χτη­κε στη Μνή­μη μας”, με το οποίο επι­χει­ρεί να φωτί­σει τη μυστη­ριώ­δη δολο­φο­νία του Κένε­ντι, μία ιστο­ρία, που επί­σης, τον είχε επη­ρε­ά­σει στα νιά­τα του. Οχτώ υπο­ψη­φιό­τη­τες για Όσκαρ (ανά­με­σά τους και σκη­νο­θε­σία) και πολύ καλές εισπρά­ξεις. Θα ακο­λου­θή­σει η πετυ­χη­μέ­νη βιο­γρα­φία του Τζιμ Μόρι­σον, με το “The Doors” και τον Βαλ Κίλ­μερ στον κεντρι­κό ρόλο, αλλά και ακό­μη μία ιδιαι­τέ­ρως ενδια­φέ­ρου­σα βιο­γρα­φία, για τον “Νίξον”, με τον Άντο­νι Χόπκινς.

Τα σημά­δια κόπω­σης θα εμφα­νι­στούν με τη εξαι­ρε­τι­κά βίαιη και αμφι­λε­γό­με­νη ται­νία “Γεν­νη­μέ­νοι Δολο­φό­νοι”, σε σενά­ριο Ταρα­ντί­νο, ενώ προη­γου­μέ­νως είχε παρα­δώ­σει το καλο­γυ­ρι­σμέ­νο πολε­μι­κό δρά­μα “Ουρα­νός και Γη”, με τον Τόμι Λι Τζό­ουνς. Κι ενώ γυρί­ζει συνε­χώς ται­νί­ες, το 2004 θα κάνει ακό­μη μία ται­νία που θα προ­κα­λέ­σει μεγά­λο θόρυ­βο, ένα επι­κό ιστο­ρι­κό δρά­μα που θα αγγί­ξει και την Ελλά­δα, καθώς επρό­κει­το για μία από τις μεγα­λύ­τε­ρες μορ­φές της παγκό­σμιας ιστο­ρί­ας, τον “Αλέ­ξαν­δρο”. Θα προ­κα­λέ­σει συζη­τή­σεις, αντι­πα­ρα­θέ­σεις, ακό­μη και πολε­μι­κές, αλλά τελι­κά δεν θα βοη­θή­σουν την ται­νία στο ταμείο, που πήγε μέτρια.

«Παρατηρητής της αμερικανικής κωμωδίας»

Τελευ­ταία ται­νία του, που θα προ­κα­λέ­σει θόρυ­βο και πάλι, ήταν για τον Σνό­ου­ντεν και τις περι­βό­η­τες και συγκλο­νι­στι­κές απο­κα­λύ­ψεις του, ανα­ζη­τώ­ντας όπως και στο φιλμ “Δίδυ­μοι Πύρ­γοι”, έναν εναλ­λα­κτι­κό Αμε­ρι­κα­νό ήρωα. Το βιο­γρα­φι­κό θρί­λερ “Σνό­ου­ντεν” θα πάει άσχη­μα εμπο­ρι­κά, αλλά θα ανα­θερ­μά­νει τις συζη­τή­σεις για σημα­ντι­κά ζητή­μα­τα, όπως είναι η ελευ­θε­ρία, τα ανθρώ­πι­να δικαιώ­μα­τα, η δημοκρατία…

Ζητή­μα­τα, που απα­σχο­λούν όλο και περισ­σό­τε­ρο τον Όλι­βερ Στό­ουν, ο οποί­ος δηλώ­νει απο­γοη­τευ­μέ­νος από τους πολι­τι­κούς της χώρας του, αφού τον διέ­ψευ­σε ακό­μη και ο Ομπά­μα που είχε ψηφί­σει, αλλά και τα μέσα ενη­μέ­ρω­σης και τους συμπα­τριώ­τες του. Σήμε­ρα είναι ένας από τους κύριους εκφρα­στές της άπο­ψης ότι αργά ή γρή­γο­ρα οι ΗΠΑ θα καταρ­ρεύ­σουν, όπως η Ρωμαϊ­κή Αυτο­κρα­το­ρία και σκω­πτι­κά λέει ότι πλέ­ον είναι «παρα­τη­ρη­τής της αμε­ρι­κα­νι­κής κωμωδίας».

Πηγή: ΑΠΕ / Χάρης Αναγνωστάκης

Φώτης Αγγου­λές, ο προ­λε­τά­ριος ποιητής