Όταν η Ελένη Βλάχου της «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ» επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Η «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (Τρί­τη 2/6/2020) σε ειδι­κό ένθε­το φιλο­ξε­νεί αντα­πο­κρί­σεις της Ελέ­νης Βλά­χου (διευ­θυ­ντρί­ας της μετά το 1951) στην ΕΣΣΔ κατά τη διάρ­κεια της επί­σκε­ψης της , στα τέλη του 1953, με άλλους 10 Έλλη­νες δημο­σιο­γρά­φους. Η πρό­σκλη­ση της τότε Σοβιε­τι­κής κυβέρ­νη­σης, Οκτώ­βριος του 1953, αφο­ρού­σε την δυνα­τό­τη­τα να επι­σκε­φθούν τη Ρωσία εκπρό­σω­ποι της πνευ­μα­τι­κής, καλ­λι­τε­χνι­κής και δημο­σιο­γρα­φι­κής ζωής από την Ελλά­δα.  «…Οι έντε­κα Έλλη­νες που προ­σκλή­θη­καν φέτος, πέρυ­σι, επί Στά­λιν, δεν θα είχαν προ­σκλη­θεί. Ήταν μια ασή­μα­ντη υπό­θε­ση αυτό το ταξί­δι; Μιας νέας μορ­φής προ­σπά­θεια να χτυ­πη­θεί ο αυξά­νων φιλο­α­με­ρι­κα­νι­σμός των Ελλή­νων; Προ­πα­γάν­δα, εκμε­τάλ­λευ­σης της δεξιάς; Ποιος μπο­ρεί να πει με βεβαιό­τη­τα ότι όλη αυτή η απί­θα­νη ιστο­ρία έχει ελα­τή­ρια εχθρό­τη­τας και ότι δεν σημειώ­νει μια πρώ­τη χαρα­μά­δα, ένα πρώ­το βήμα προς τη μελ­λο­ντι­κή εξα­φά­νι­ση του παρα­πε­τά­σμα­τος…», σημειώ­νει χαρα­κτη­ρι­στι­κά η Ελέ­νη Βλά­χου. Έτσι Πέμ­πτη βρά­δυ, 5 Νοεμ­βρί­ου 1953, το αερο­πλά­νο της «Αερο­φλότ» κατέ­βα­ζε στο αερο­δρό­μιο της Μόσχας την 11-μελή ομά­δα των Ελλή­νων προ­σκε­κλη­μέ­νων για μια 25-ήμε­ρη συναρ­πα­στι­κή φιλοξενία

Ως ανή­κου­σα στην λεγό­με­νη «φωτι­σμέ­νη δεξιά» (στην ουσία στα­θε­ρή στυ­λο­βά­της με την πένα της του αστι­κού συστή­μα­τος) οι τότε εντυ­πώ­σεις της για την ΕΣΣΔ μετά τον θάνα­το του Ι.Β. Στά­λιν έχουν τη δική τους σημα­σία για την μετεμ­φυ­λια­κή Ελλά­δα. Οι παρα­δο­χές της, με βάση αυτά που «αντί­κρι­σε», αλλά και η ανα­πα­ρα­γω­γή αντι­σο­βιε­τι­κών στε­ρε­ό­τυ­πων είναι το χαρα­κτη­ρι­στι­κό των αντα­πο­κρί­σε­ων (που βγή­καν και σε έκδο­ση το 1954). Δίνουν όμως ορι­σμέ­νες χρή­σι­μες «λεπτο­μέ­ρειες» που παρα­θέ­του­με , με μικρό μας σχολιασμό.

Άλλω­στε και η ίδια παρα­δέ­χτη­κε ότι «τη Ρωσία αλλοιώς την φαντα­ζό­μου­να, αλλοιώς την περί­με­να, αλλοιώς την είχα κατα­λά­βει και αλλοιώς την είδα».

Παρα­δο­χές…

Για το Μετρό: «Δεν υπάρ­χει αμφι­βο­λία ότι τέτοιο απί­θα­νο δημιούρ­γη­μα δεν υπάρ­χει που­θε­νά σ’ ολό­κλη­ρο τον κόσμο…Εις το Μετρό (σ.σ ο Ρώσος) κυκλο­φο­ρεί με σεβα­σμό, σιω­πη­λά και ούτε καπνί­ζει, ούτε πετά χαρ­τιά, ούτε προ­κα­λεί καμία ακαταστασία…»

Για την Εκκλη­σία: « Το ότι υπάρ­χουν εκκλη­σί­ες που λει­τουρ­γούν, το ότι υπάρ­χουν χιλιά­δες, εκα­τομ­μύ­ρια σοβιε­τι­κοί πολί­τες, που τις γεμί­ζουν Κυρια­κές και γιορ­τές και τις συντη­ρούν και πλη­ρώ­νουν τρία ρού­βλια το κεράκι…Και πόσο και­ρό , πόσα χρό­νια ακό­μη θα παλαί­ψουν με ένα παντο­δύ­να­μο κρα­τι­κό οργα­νι­σμό, που χωρίς πλέ­ον να μάχε­ται φανε­ρά τη θρη­σκεία, τη έχει καταρ­γή­σει από όλα τα σχο­λεία, τα γυμνά­σια, τα πανεπιστήμια…την έχει δια­γρά­ψει χωρίς μίσος, αλλά με κάποιο ύφος «ανω­τε­ρό­τη­τος»…»

Για το Θέα­τρο: «…Σε όλες τις μικρές και τις μεγά­λες πόλεις της Ρωσί­ας, κορί­τσια και αγό­ρια γυμνά­ζο­νται ώρες ατε­λεί­ω­τες, από τα ξημε­ρώ­μα­τα έως την νύχτα, επί χρό­νια ολό­κλη­ρα για να πάρουν καλούς βαθ­μούς, τις δια­κρί­σεις, τα βρα­βεία που θα τα βοη­θή­σουν να ξεχω­ρί­σουν και που θα τα φέρουν σκα­λο­πά­τι, σκα­λο­πά­τι από το σχο­λείο στην τοπι­κή όπε­ρα, από την τοπι­κή όπε­ρα σε μεγα­λύ­τε­ρη, του Κιέ­βου ή της Τυφλί­δος, απ’ εκεί κάπου κοντή­τε­ρα στην Μόσχα…»

Και αντι­κο­μου­νι­στι­κά-αντι­σο­βιε­τι­κά στερεότυπα

Για τη ζωή των κατοί­κων: «…Δεν είναι μόνο άσχη­μος ο κόσμος. Είναι και σχε­δόν ομοιό­μορ­φος, ανή­κει σ’ ένα πολι­τι­κό στρα­τό του οποί­ου η στο­λή είναι το βαρύ κακο­κομ­μέ­νο παλ­τό, ο κού­κος, η τρα­γιά­σκα, η γαλό­τσα. Οι γυναί­κες περι­φέ­ρο­νται με το ίδιο πλα­τό, με τετρά­γω­νους ώμους, με χον­δρές κάλ­τσες με ελε­ει­νά σε σχή­μα παπού­τσια..» (σ.σ φυσι­κά δεν έκα­νε τον κόπο να δει το πώς ζού­σαν τότε οι ελλη­νί­δες εκτός …Κολω­να­κί­ου..)

Για το δήθεν κλί­μα τρο­μο­κρα­τί­ας: «…Μοιά­ζει συνε­χώς να φυλά­γε­ται. Να φυλά­γε­ται από ξένους, από αγνώ­στους, από κακο­το­πιές, από νέες συζη­τή­σεις, από απρό­ο­πτες ερωτήσεις…Δεν προ­χω­ρεί σε πρω­το­βου­λί­ες, δεν ανε­βαί­νει ούτε σκα­λο­πά­τι κοι­νω­νι­κής ή εργα­τι­κής ιεραρ­χί­ας. Δεν θέλει ο κοι­νός Ρώσος πολί­της να βρει κανέ­να μπε­λά..» (σ.σ Και όλα αυτά όταν στην χώρα μας είχα­με γεμί­σει φυλα­κές και εξορίες…)

Για το πανε­πι­στή­μιο Λομο­νό­σωφ: «…Που είναι αυτή η λιτή αυστη­ρό­τη­τα, η απλό­τητς, το πρα­κτι­κό πνεύ­μα, που θα επή­γα­ζε από μια ειλι­κρι­νή διά­θε­ση ισό­τη­τος, από μια διά­θε­ση να προ­σφέ­ρω­νται όσο το δυνα­τόν περισ­σό­τε­ρα αγα­θά σε όσο το δυνα­τόν περισ­σό­τε­ρους ανθρώπους…Εδώ με τα χρή­μα­τα που έχουν πετα­χθή για να πνι­γή αυτό το Πανε­πι­στή­μιο στην πολυ­τέ­λεια θα μπο­ρού­σαν να έχουν χτι­σθή άλλα τέσ­σα­ρα που να ήσαν σχο­λεία και όχι ανά­κτο­ρα…» (σ. Προ­φα­νής η «ζήλια» αλλά και το δέος απέ­να­ντι στο μονα­δι­κό αυτό Πανε­πι­στή­μιο των 39 ορό­φων, των 40 χλμ δια­δρό­μων, των 6.000 υπνο­δω­μα­τί­ων για φοι­τη­τές που φυσι­κά ήταν ανοι­κτό και δωρε­άν για όλον τον κόσμο)