1 Ιουνίου 1941: Λήγει η Μάχη της Κρήτης, μια “παράξενη” μάχη

Την 1 Ιου­νί­ου 1941 λήγει η Μάχη της Κρή­της, με την κατά­λη­ψη όλου του νησιού από τους Γερ­μα­νούς. Οι βρε­τα­νι­κές δυνά­μεις απο­σύ­ρο­νται από την Κρή­τη με βαριές απώ­λειες. Περί­που 3.000 Αυστρα­λοί χάνουν την ζωή τους κατά την εκκέ­νω­ση του νησιού.

Για τη μάχη της Κρή­της (ξεκί­νη­σε στις 20 Μαΐ­ου 1941) έχει γρα­φτεί πως ήταν μια “παρά­ξε­νη” μάχη . Τι ήταν αυτό που την έκα­νε να φαί­νε­ται παρά­ξε­νη; Η καθο­λι­κή σχε­δόν συμ­με­το­χή και ο άφθα­στος ηρω­ι­σμός του κρη­τι­κού λαού στη μάχη .

1941 Χανιά, Αγγλοι στρα­τιώ­τες χαλα­ροί και ακρο­βο­λι­σμέ­νοι κάτω από τις ελiές, περι­μέ­νουν την επίθεση

Στις 21 Απρί­λη 1941, σε ειδι­κή στρα­τιω­τι­κή σύσκε­ψη, που συγκά­λε­σε ο Χίτλερ στο Βερο­λί­νο, απο­φα­σί­στη­κε η κατά­λη­ψη της Κρήτης .

Από τις 23 Απρί­λη, η γερ­μα­νι­κή αερο­πο­ρία σφυ­ρο­κο­πού­σε καθη­με­ρι­νά σχε­δόν την Κρήτη .

1941 Χανιά, αερο­πο­ρι­κή λήψη του ταγ­μα­τάρ­χη Heidrich απο το παρά­θυ­ρο ενός βομ­βαρ­δι­στι­κού Junker 88

Στις 20 Μάη 1941 μπή­κε σ’ εφαρ­μο­γή το γερ­μα­νι­κό σχέ­διο “Ερμής” για την κατά­λη­ψη της Κρήτης .

Η γερ­μα­νι­κή επί­θε­ση άρχι­σε στις 6 το πρωί της 20ής Μάη 1941, ύστε­ρα από σφο­δρό­τα­το αερο­πο­ρι­κό βομ­βαρ­δι­σμό και τη ρίψη αλε­ξι­πτω­τι­στών στην περιο­χή Χανί­ων, με σκο­πό την κατά­λη­ψη του αερο­δρο­μί­ου στο Μάλε­με. Η πρώ­τη από­πει­ρα των Γερ­μα­νών για την κατά­λη­ψη του Μάλε­με απέ­τυ­χε εξαι­τί­ας της σφο­δρής αντί­στα­σης που συνά­ντη­σαν κυρί­ως από το λαό της Κρή­της. Ανδρες, γυναί­κες και παι­διά, με όποια μέσα διέ­θε­ταν, αντι­με­τώ­πι­σαν τους εισβο­λείς. Ομως, η διοί­κη­ση των συμ­μα­χι­κών δυνά­με­ων διέ­πρα­ξε βαρύ­τα­το σφάλ­μα, αφού δεν έρι­ξε στη μάχη τις εφε­δρεί­ες που διέ­θε­τε, υπο­λο­γί­ζο­ντας ότι η κύρια επι­χεί­ρη­ση των Γερ­μα­νών θα γινό­ταν από θαλάσ­σης. Ετσι, οι Γερ­μα­νοί το βρά­δυ της 20ής Μάη κατά­φε­ραν να δημιουρ­γή­σουν ισχυ­ρό προ­γε­φύ­ρω­μα και το μεση­μέ­ρι της 21ης Μάη κατέ­λα­βαν το αερο­δρό­μιο του Μάλε­με. Η μάχη είχε ουσια­στι­κά κριθεί.

1941 Χανιά, αιχ­μά­λω­τοι Αγγλοι στρα­τιώ­τες στην περιο­χή Βαμβακόπουλου

Ομως, ο ηρω­ι­κός λαός της Κρή­της συνέ­χι­σε την αντί­στα­σή του, δημιουρ­γώ­ντας το έπος της Μάχης της Κρή­της , που έγι­νε αντι­κεί­με­νο παγκό­σμιου θαυ­μα­σμού. Αυτή η πολύ­νε­κρη μάχη κρά­τη­σε περί­που 10 μερό­νυ­χτα σ’ όλο το νησί. Στις 27 Μάη, το στρα­τη­γείο της Μέσης Ανα­το­λής διέ­τα­ξε την κατά­παυ­ση των εχθρο­πρα­ξιών και την απο­χώ­ρη­ση των συμ­μα­χι­κών δυνά­με­ων, μια από­φα­ση που εξέ­πλη­ξε ακό­μη και τους ίδιους τους Γερμανούς.

Πορεία στρα­τιω­τι­κού απο­σπά­σμα­τος γερ­μα­νών ΝαΖί αλε­ξι­πτω­τι­στών κατά τη διάρ­κεια της Μάχης της Κρήτης

Στο Ηρά­κλειο την ίδια μέρα (21 Μαΐ­ου) στις 3.00 το από­γευ­μα αρχί­ζει ο βομ­βαρ­δι­σμός και αμέ­σως μετά η ρίψη αλε­ξι­πτω­τι­στών, ενώ στο Ρέθυ­μνο οι επι­χει­ρή­σεις άρχι­σαν την ίδια μέρα στις 1.00 μετά το μεσημέρι.

Για την επί­θε­ση δια­τέ­θη­καν από την πλευ­ρά των Γερ­μα­νών δυνά­μεις  (αλε­ξι­πτω­τι­στών και αλπι­νι­στών) ήταν 22.400 άνδρες, 610 βομ­βαρ­δι­στι­κά αερο­πλά­να και «Στού­κας», 502 μετα­γω­γι­κά αερο­πλά­να. Από την αρχή ακό­μα των μαχών είχαν 3.986 νεκρούς και 2.594 τραυ­μα­τί­ες, σύνο­λο 6.580 άνδρες (το 1/3 περί­που της συνο­λι­κής τους δύνα­μης).

Σφα­κιά 1941, Βρε­ταν­νοί στρα­τιώ­τες στο δρό­μο της υπο­χώ­ρη­σης για την ανα­χώ­ρη­ση προς τη Μέση Ανατολή

Οι συμ­μα­χι­κές δυνά­μεις που είχαν συγκε­ντρω­θεί στην Κρή­τη ανέρ­χο­νταν σε 42 χιλιά­δες άνδρες (30 χιλιά­δες Αγγλοι, Νεο­ζη­λαν­δοί και Αυστρα­λοί και 12 χιλιά­δες Ελλη­νες). Υστε­ρού­σαν, όμως, σε οπλι­σμό και πολε­μι­κή εμπειρία.

Οι Βρε­τα­νοί και κυρί­ως οι Νεο­ζη­λαν­δοί και Αυστρα­λοί, είχαν 1.738 τραυ­μα­τί­ες, σύνο­λο 3.489 άνδρες (το 11,6% της συνο­λι­κής τους δύναμης).

(Στη­ρί­χτη­κε σε δημο­σιεύ­μα­τα του «Ριζο­σπά­στη»)

Γερ­μα­νοί αιχ­μά­λω­τοι στα Χανιά!

Το Χρονικό 

28 Οκτω­βρί­ου 1940: Κήρυ­ξη ελλη­νο-ιτα­λι­κού πολέμου.

Νοέμ­βριος 1940: Βρε­τα­νι­κά συμ­μα­χι­κά στρα­τεύ­μα­τα ανα­λαμ­βά­νουν την άμυ­να της Κρή­της. Η 5η Μεραρ­χία Κρη­τών μετα­φέ­ρε­ται στην Αθήνα.

15 Απρι­λί­ου 1941: Μετά από αλλε­πάλ­λη­λες συσκέ­ψεις, το γερ­μα­νι­κό επι­τε­λείο απο­φα­σί­ζει την κατά­λη­ψη της Κρή­της. Στο δεύ­τε­ρο δεκα­πεν­θή­με­ρο του Απρι­λί­ου σχε­διά­ζε­ται η μετα­φο­ρά ελλη­νι­κών και βρε­τα­νι­κών δυνά­με­ων από την ηπει­ρω­τι­κή Ελλά­δα στην Κρήτη.

21 Απρί­λη 1941, σε ειδι­κή στρα­τιω­τι­κή σύσκε­ψη, που συγκά­λε­σε ο Χίτλερ στο Βερο­λί­νο, απο­φα­σί­στη­κε η κατά­λη­ψη της Κρήτης .

23 Απρι­λί­ου 1941: Η Ελλη­νι­κή Κυβέρ­νη­ση μετα­φέ­ρε­ται στην Κρήτη.

23 Απρί­λη 1941, η γερ­μα­νι­κή αερο­πο­ρία σφυ­ρο­κο­πού­σε καθη­με­ρι­νά σχε­δόν την Κρήτη

25 Απρι­λί­ου 1941: Απο­βί­βα­ση σημα­ντι­κής δύνα­μης Νεο­ζη­λαν­δών στην Κρήτη.

28 Απρι­λί­ου 1941: Υπό την προ­ε­δρία του Έλλη­να πρω­θυ­πουρ­γού Ε. Τσου­δε­ρού πραγ­μα­το­ποιεί­ται στα Χανιά σύσκε­ψη της Ελλη­νι­κής Ηγε­σί­ας και των Βρε­τα­νών αξιω­μα­τι­κών. Ζητεί­ται ενί­σχυ­ση για την στρα­τιω­τι­κή προ­ε­τοι­μα­σία και την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρη άμυ­να του νησιού.

29 Απρι­λί­ου 1941: Ο διοι­κη­τής της Νεο­ζη­λαν­δι­κής Μεραρ­χί­ας Στρα­τη­γός Φράι­μπεργκ φθά­νει στην Κρήτη.

30 Απρι­λί­ου 1941: Ο Φράι­μπεργκ ανα­λαμ­βά­νει τη διοί­κη­ση των συμ­μα­χι­κών δυνά­με­ων του νησιού.

14 Μαΐ­ου 1941: Στρα­τιω­τι­κοί στό­χοι της Κρή­της βομ­βαρ­δί­ζο­νται συστη­μα­τι­κά και επα­κο­λου­θεί μεγά­λη επίθεση.

8 — 19 Μαΐ­ου 1941: Προ­σγειώ­νο­νται τα πολε­μι­κά αερο­πλά­να της Γερ­μα­νι­κής αερο­πο­ρί­ας στα αερο­δρό­μια της Αττι­κής και της νότιας Ελλά­δας και προ­ε­τοι­μά­ζο­νται για επίθεση.

20 Μαΐ­ου 1941: Την 6:30 πρω­ι­νή αρχί­ζει η γερ­μα­νι­κή επί­θε­ση. Βομ­βαρ­δί­ζο­νται και ρίχνο­νται αλε­ξι­πτω­τι­στές στα Χανιά, στο Ρέθυ­μνο και το Ηρά­κλειο. Σημειώ­νο­νται κατά τόπους συγκρού­σεις των Γερ­μα­νών αλε­ξι­πτω­τι­στών με τα συμ­μα­χι­κά στρα­τεύ­μα­τα, τα οποία ενι­σχύ­ο­νται από τον ντό­πιο πληθυσμό.

21 Μαΐ­ου 1941: Οι Γερ­μα­νοί ρίχνουν το βάρος της επί­θε­σής τους στην κατά­λη­ψη του αερο­δρο­μί­ου του Μάλε­με. Το από­γευ­μα προ­σγειώ­νε­ται αερο­πλά­νο με σημα­ντι­κές στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις και υλι­κό για την επίθεση.
Ο Βρε­τα­νι­κός ναυ­τι­κός στό­λος της Μεσο­γεί­ου χτυ­πά τη γερ­μα­νι­κή νηο­πο­μπή, που κατευ­θύ­νε­ται προς την Κρή­τη. Βυθί­ζο­νται 15 επι­ταγ­μέ­να σκά­φη με άγνω­στο αριθ­μό θυμά­των ή αγνοουμένων.

22 Μαΐ­ου 1941: Το αερο­δρό­μιο του Μάλε­με κατα­λαμ­βά­νε­ται ορι­στι­κά από τους Γερ­μα­νούς. Προ­σπά­θεια ανα­κα­τά­λη­ψης από Ελλη­νι­κές και Συμ­μα­χι­κές δυνά­μεις δεν αποδίδει.

23 Μαΐ­ου 1941: Η Ελλη­νι­κή πολι­τι­κή ηγε­σία εγκα­τα­λεί­πει την Κρή­τη με το αντι­τορ­πι­λι­κό «Ντι­κόι».

24 Μαΐ­ου 1941: Οι βομ­βαρ­δι­σμοί των πόλε­ων της Κρή­της συνε­χί­ζο­νται. Στα Χανιά οι Γερ­μα­νοί παίρ­νουν την πρω­το­βου­λία των κινή­σε­ων. Στο Ρέθυ­μνο και το Ηρά­κλειο οι αμυ­νό­με­νοι δηλώ­νουν ότι θα συνε­χί­σουν τη μάχη «μέχρις εσχάτων».

25 Μαΐ­ου 1941: Οι Γερ­μα­νοί κατα­λαμ­βά­νουν την Κάντα­νο. Η απρό­σμε­νη αντί­στα­ση του λαού της Καντά­νου πυρο­δο­τεί το μίσος των Γερ­μα­νών, που ξεσπά σε αντί­ποι­να με ομα­δι­κές εκτε­λέ­σεις, πυρ­πο­λή­σεις και άλλες σημα­ντι­κές καταστροφές.

26 Μαΐ­ου 1941: Κατα­λαμ­βά­νε­ται ο Γαλατάς.

27 Μαΐ­ου 1941: Ο αρχι­στρά­τη­γος της Μέσης Ανα­το­λής Ουέι­βελ στέλ­νει μήνυ­μα να εκκε­νω­θεί το νησί από τις συμ­μα­χι­κές δυνά­μεις. Για τη διά­σω­ση και μετα­φο­ρά τους στέλ­νο­νται πλοία του Βρε­τα­νι­κού Στό­λου. Τα Χανιά περιέρ­χο­νται στα χέρια των εισβολέων.

28 Μαΐ­ου 1941: Αρχί­ζει η κάθο­δος για απο­χώ­ρη­ση των συμ­μα­χι­κών στρα­τευ­μά­των προς τα Σφα­κιά. Οι Βρε­τα­νοί χωρίς να ενη­με­ρώ­σουν τις Ελλη­νι­κές δυνά­μεις εκκε­νώ­νουν τη νύχτα την πόλη του Ηρα­κλεί­ου και επι­βι­βά­ζο­νται στα πλοία, που κατα­φτά­νουν για το σκο­πό αυτό στο λιμάνι.

Ιτα­λι­κά στρα­τεύ­μα­τα, που προ­έρ­χο­νται από τα Δωδε­κά­νη­σα, απο­βι­βά­ζο­νται στη Σητεία και κατα­λαμ­βά­νουν το Νομό του Λασιθίου.

29 Μαΐ­ου 1941: Οι τελευ­ταί­ες εστί­ες αντί­στα­σης στο Ρέθυ­μνο κατα­λαμ­βά­νο­νται από τους Γερμανούς.

30 Μαΐ­ου 1941: Ο Στρα­τη­γός Φράι­μπεργκ απο­χω­ρεί από την Κρήτη.

31 Μαΐ­ου 1941: Το τελευ­ταίο βρε­τα­νι­κό πλοίο παρα­λαμ­βά­νει μέρος των συμ­μα­χι­κών στρα­τευ­μά­των. Οι δυνά­μεις, που δεν κατορ­θώ­νουν να επι­βι­βα­στούν, παρα­δί­δο­νται, συλ­λαμ­βά­νο­νται ή κατα­φεύ­γουν στα βου­νά της Κρή­της. Η Γερ­μα­νι­κή σβά­στι­κα κυμα­τί­ζει στο νησί, η κατο­χή απλώ­νε­ται σε αυτό και ταυ­το­χρό­νως κορυ­φώ­νε­ται η αντί­στα­ση του κρη­τι­κού λαού.

Σού­δα 1941

Πηγή φωτο­γρα­φιών: Αντι­στα­σια­κή Τέχνη και Λαϊ­κή Δημιουρ­γία στην Κρή­τη 1940–1950