Επέτειος Οκτωβριανής Επανάστασης: Ο Σοσιαλισμός είναι η απάντηση, όποια κι’ αν είναι η ερώτηση

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Ένας αιώ­νας συμπλη­ρώ­νε­ται αυτές τις μέρες από το σημα­ντι­κό­τε­ρο γεγο­νός της σύγ­χρο­νης ιστο­ρί­ας – τη Μεγά­λη Οκτω­βρια­νή Σοσια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση του 1917. Η σπου­δαιό­τη­τα του έγκει­ται στο ότι απο­τέ­λε­σε ιστο­ρι­κά το πρώ­το συνει­δη­τό βήμα για το πέρα­σμα από τον καπι­τα­λι­σμό στον σοσια­λι­σμό, στην κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρω­πο. Στο σύν­θη­μα του Λένιν «ο πάγος έσπα­σε, ο δρό­μος χαρά­κτη­κε» συνο­ψί­ζε­ται το πέρα­σμα της κοι­νω­νι­κής εξέ­λι­ξης στην ανώ­τε­ρη βαθ­μί­δα της, το σοσια­λι­σμό, προ­ο­πτι­κή του οποί­ου είναι η ατα­ξι­κή κομ­μου­νι­στι­κή κοινωνία.

Ο Κόκ­κι­νος Οκτώ­βρης δεν ήταν ένα «πρα­ξι­κό­πη­μα» όπως επι­χει­ρούν να παρου­σιά­σουν τα γεγο­νό­τα του 1917 οι γρα­φί­δες της αστι­κής τάξης. Αντι­θέ­τως, απο­τέ­λε­σε δημιούρ­γη­μα της οργα­νω­μέ­νης πολι­τι­κής πάλης της εργα­τι­κής τάξης και των λαϊ­κών μαζών που με επι­κε­φα­λής το Κόμ­μα του Λένιν και των μπολ­σε­βί­κων έβα­λε την ανθρω­πό­τη­τα σε μια νέα ιστο­ρι­κή επο­χή. Πρό­κει­ται για την επο­χή του περά­σμα­τος από τον- ιστο­ρι­κά ξεπε­ρα­σμέ­νο- καπι­τα­λι­σμό στον σοσιαλισμό.

Η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση επι­βε­βαί­ω­σε στην πρά­ξη το αδιαμ­φι­σβή­τη­το γεγο­νός ότι κινη­τή­ριος δύνα­μη της Ιστο­ρί­ας ήταν και είναι η ταξι­κή πάλη. «Η ιστο­ρία όλων των ως τα τώρα κοι­νω­νιών είναι ιστο­ρία ταξι­κών αγώ­νων» σημεί­ω­ναν στο Μανι­φέ­στο του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος οι Μαρξ και Ένγκελς, 70 περί­που χρό­νια πριν τον Οκτώ­βρη του 1917. Η ίδια η ιστο­ρία των κοι­νω­νι­κών συστη­μά­των επα­λη­θεύ­ει την ορθό­τη­τα της μαρ­ξι­στι­κής αντί­λη­ψης: το δου­λο­κτη­τι­κό σύστη­μα αντι­κα­τα­στά­θη­κε από το φεου­δαρ­χι­κό, το οποίο με την σει­ρά του ανα­τρά­πη­κε από την αστι­κή τάξη έπει­τα από μεγά­λες (αστι­κές) επα­να­στά­σεις με σημα­ντι­κό­τε­ρη τη Γαλ­λι­κή Επα­νά­στα­ση του 1789. Η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση στη Ρωσία αλλά και οι άλλες σοσια­λι­στι­κές επα­να­στά­σεις που ακο­λού­θη­σαν σε μια σει­ρά χώρες ανέ­τρε­ψαν τον καπιταλισμό. 

Όπως, όμως, συνέ­βη με κάθε κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κό σύστη­μα, έτσι και ο Σοσια­λι­σμός δεν επι­κρά­τη­σε μια κι’ έξω. Αυτό οφεί­λουν να το έχουν κατά νου όσοι με αντε­πι­στη­μο­νι­κό-αντι­ι­στο­ρι­κό τρό­πο κάνουν λόγο για το υπο­τι­θέ­με­νο «τέλος της Ιστο­ρί­ας» και την δήθεν ορι­στι­κή επι­κρά­τη­ση του καπι­τα­λι­σμού. Το πισω­γύ­ρι­σμα που συνέ­βη με τις αντε­πα­να­στα­τι­κές ανα­τρο­πές την περί­ο­δο 1989–1991 δεν ανα­τρέ­πει τις νομο­τέ­λειες της ταξι­κής πάλης, ούτε δια­γρά­φει την ανα­γκαιό­τη­τα και επι­και­ρό­τη­τα του Σοσια­λι­σμού. Αντι­θέ­τως μάλι­στα, η ανα­γκαιό­τη­τα και επι­και­ρό­τη­τα του Σοσια­λι­σμού ενι­σχύ­ε­ται και θα ενι­σχύ­ε­ται όσο βαθαί­νουν οι αντι­θέ­σεις και αντι­φά­σεις του καπι­τα­λι­στι­κού συστήματος. 

Η αστι­κή τάξη και τα πάσης φύσης φερέ­φω­να της το γνω­ρί­ζουν αυτό. Αυτός είναι ο λόγος που φρο­ντί­ζουν συστη­μα­τι­κά, εδώ και χρό­νια, να δια­δώ­σουν απί­στευ­τα ψέμα­τα και ανα­κρί­βειες για τον σοσια­λι­σμό, να πετά­ξουν τόνους λάσπη ενά­ντια στην ΕΣΣΔ και τα σοσια­λι­στι­κά κρά­τη, να αμαυ­ρώ­σουν τη μαρ­ξι­στι­κή-λενι­νι­στι­κή κοσμο­θε­ω­ρία. Μέσα απ’ το βούρ­κο της αστι­κής προ­πα­γάν­δας ανα­δεί­χθη­κε το μεγα­λύ­τε­ρο ψέμα του αιώ­να: «Ο κομ­μου­νι­σμός απέ­τυ­χε όπου εφαρ­μό­στη­κε» ισχυρίζονται. 

Το ψευ­δε­πί­γρα­φο και αντε­πι­στη­μο­νι­κό αυτό «επι­χεί­ρη­μα» της αστι­κής και μικρο­α­στι­κής οπτι­κής της ιστο­ρί­ας απο­κρύ­βει την αλή­θεια. Για δύο λόγους:

Πρώ­τον, διό­τι συγκα­λύ­πτει συνει­δη­τά ότι ο σοσια­λι­σμός που εγκα­θι­δρύ­θη­κε στην ΕΣΣΔ και τα άλλα σοσια­λι­στι­κά κρά­τη, ο σοσια­λι­σμός του 20ου αιώ­να που γνω­ρί­σα­με, απο­τε­λού­σε την ανώ­ρι­μη βαθ­μί­δα της κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας. Η σοσια­λι­στι­κή κοι­νω­νία στην ΕΣΣΔ (και στις άλλες χώρες που επι­κρά­τη­σε ο σοσια­λι­σμός) δεν απο­τε­λού­σε μια ώρι­μη, πλή­ρως δια­μορ­φω­μέ­νη σε όλες τις πλευ­ρές της κομ­μου­νι­στι­κή κοι­νω­νία. Ήταν μια κοι­νω­νία σε πρώ­ι­μο στά­διο ανά­πτυ­ξης – μια υπό κομ­μου­νι­στι­κή δια­μόρ­φω­ση κοι­νω­νία. Η αστι­κή προ­πα­γάν­δα σκό­πι­μα προ­σεγ­γί­ζει τον σοσια­λι­σμό του 20ου αιώ­να μέσα από το δια­στρε­βλω­μέ­νο πρί­σμα μιας «ιδα­νι­κής κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας», έτσι ουτώς ώστε ανα­δει­κνύ­ο­ντας λάθη και αδυ­να­μί­ες να σπι­λώ­σει την κομ­μου­νι­στι­κή προ­ο­πτι­κή και να βάλει εμπό­δια στην επα­να­στα­τι­κή δρά­ση της εργα­τι­κής τάξης. 

Δεύ­τε­ρον, η απο­δε­δειγ­μέ­νη ιστο­ρι­κή αλή­θεια είναι πως ο σοσια­λι­σμός δεν απέ­τυ­χε. Αντι­θέ­τως, γέν­νη­σε πρω­τό­γνω­ρες κατα­κτή­σεις για την ανθρω­πό­τη­τα. Παρά τις όποιες αδυ­να­μί­ες, απο­δεί­χθη­κε στην πρά­ξη η ανω­τε­ρό­τη­τα του σοσια­λι­σμού ως κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κού συστή­μα­τος, φέρ­νο­ντας στο προ­σκή­νιο μια ανώ­τε­ρη οργά­νω­ση της κοι­νω­νί­ας, ριζι­κά δια­φο­ρε­τι­κή από τα προη­γη­θέ­ντα κοι­νω­νι­κά συστή­μα­τα. Ειδο­ποιός δια­φο­ρά του σοσια­λι­σμού από τα άλλα κοι­νω­νι­κά συστή­μα­τα υπήρ­ξε η κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρω­πο – η κατάρ­γη­ση, δηλα­δή, της μίσθω­σης ξένης εργα­τι­κής δύναμης.

Όσοι – είτε από άγνοια, είτε πολύ περισ­σό­τε­ρο από σκο­πι­μό­τη­τα- δια­λα­λούν την «απο­τυ­χία» του σοσια­λι­σμού καλού­νται να απα­ντή­σουν στα εξής ερωτήματα:

Σε ποιο σύστη­μα καθιε­ρώ­θη­κε μόνι­μη και στα­θε­ρή εργα­σία, νομο­θε­τι­κά κατω­χυ­ρω­μέ­νη στις 41 ώρες (36 για συγκε­κρι­μέ­νες ειδι­κό­τη­τες) την εβδομάδα; 

Σε ποιο σύστη­μα η κοι­νω­νι­κή ασφά­λι­ση των εργα­ζό­με­νων ήταν καθο­λι­κή, δημό­σια και υπο­χρε­ω­τι­κή, με τις εισφο­ρές να προ­έρ­χο­νται από τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό και τα κον­δύ­λια των επι­χει­ρή­σε­ων;

Ποιο άλλο σύστη­μα προ­έ­βλε­πε το νομι­κά κατο­χυ­ρω­μέ­νο (άρθρο 119 του Συντάγ­μα­τος της ΕΣΣΔ) δικαί­ω­μα της ξεκού­ρα­σης από την εργα­σία και των δια­κο­πών ανα­ψυ­χής, με παρο­χή ετή­σιων πλη­ρω­μέ­νων αδειών;

Σε ποιο σύστη­μα τα αγα­θά της Υγεί­ας και η Παι­δεί­ας ήταν καθο­λι­κά, δημό­σια και δωρε­άν; Πότε και που υπήρ­ξε κρα­τι­κό σύστη­μα προ­στα­σί­ας της υγεί­ας που παρεί­χε σε όλο τον πλη­θυ­σμό δωρε­άν πρό­λη­ψη και ιατρο­φαρ­μα­κευ­τι­κή περί­θαλ­ψη; Πότε και που εξα­λεί­φθη­κε τόσο γρή­γο­ρα ο αναλ­φα­βη­τι­σμός και οι μαθη­τές-φοι­τη­τές, σε όλες τις βαθ­μί­δες της εκπαί­δευ­σης, απο­λάμ­βα­ναν υψη­λού επι­πέ­δου δωρε­άν παροχές;

Ποιο σύστη­μα ανέ­δει­ξε, τόσο σύντο­μα και με τέτοια δυνα­μι­κή, μια καθυ­στε­ρη­μέ­νη αγρο­τι­κή- στο μεγα­λύ­τε­ρο τμή­μα της- χώρα σε πρω­το­πό­ρα υπερ­δύ­να­μη στους τομείς της τεχνο­λο­γί­ας και της επι­στή­μης; Ποιος κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κός σχη­μα­τι­σμός οδή­γη­σε, μέσα σε λίγες μόλις δεκα­ε­τί­ες, μια χώρα από το όργω­μα των χωρα­φιών με βόδια στην… κατα­σκευή του πρώ­του τεχνη­τού δορυ­φό­ρου και την κατά­κτη­ση του διαστήματος;

Σε ποιό σύστη­μα άνοι­ξε ο δρό­μος για την κοι­νω­νι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση της γυναί­κας απο­δί­δο­ντας της πλή­ρη πολι­τι­κά δικαιώ­μα­τα και καθιε­ρώ­νο­ντας ειδι­κούς νόμους προ­στα­σί­ας της εργα­ζό­με­νης μητέρας; 

«Ναι, αλλά στον σοσια­λι­σμό δεν υπήρ­χε ελευ­θε­ρία» αντι­τεί­νουν, ως «ακρά­δα­ντο» επι­χεί­ρη­μα, οι απο­λο­γη­τές του καπι­τα­λι­σμού. Αλή­θεια, όμως, για ποια «ελευ­θε­ρία» κόπτο­νται; Σε ποια «ελευ­θε­ρία» ανα­φέ­ρο­νται; Είναι η ελευ­θε­ρία μιας μειο­ψη­φί­ας να καρ­πώ­νε­ται τον κόπο και τη δου­λειά της πλειο­ψη­φί­ας. Η ελευ­θε­ρία του καπι­τα­λι­στι­κού κέρ­δους, της αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας, της εργα­σια­κής ζού­γκλας, των μισθω­τών σκλά­βων, των απο­λύ­σε­ων, της μαζι­κής ανερ­γί­ας. Η ελευ­θε­ρία που υπο­τάσ­σει τις ανά­γκες της λαϊ­κής πλειο­ψη­φί­ας στα συμ­φέ­ρο­ντα των λίγων. Είναι η ελευ­θε­ρία της καπι­τα­λι­στι­κής ιδιο­κτη­σί­ας στα μέσα παρα­γω­γής, η ελευ­θε­ρία των μονο­πω­λί­ων να δια­γκω­νί­ζο­νται για το μοί­ρα­σμα αγο­ρών και εδαφών. 

Αν, λοι­πόν, πρό­κει­ται γι’ αυτήν την «ελευ­θε­ρία», τότε, πράγ­μα­τι, αυτή κατα­πα­τή­θη­κε από την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση. Άλλω­στε, η κατα­πά­τη­ση αυτού του είδους της ελευ­θε­ρί­ας απο­τε­λεί ανα­γκαία προ­ϋ­πό­θε­ση για να πάρουν οι εργα­ζό­με­νοι, ο λαός, τον πλού­το στα χέρια τους και να γίνουν πραγ­μα­τι­κοί αφέ­ντες στον τόπο τους. 

Εκα­τό χρό­νια μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, ο Σοσια­λι­σμός παρα­μέ­νει πιο επί­και­ρος και ανα­γκαί­ος από ποτέ. Η επι­και­ρό­τη­τα και ανα­γκαιό­τη­τα του δε μπο­ρεί ούτε να ξορ­κι­στεί, ούτε να θαφτεί, διό­τι απο­τε­λεί γέν­νη­μα της ίδιας της αντι­κει­με­νι­κής πραγματικότητας. 

Ο δρό­μος που άνοι­ξε ο Κόκ­κι­νος Οκτώ­βρης του 1917 θα «περ­πα­τη­θεί» ξανά τον 21ο αιώ­να, με νέες σοσια­λι­στι­κές επα­να­στά­σεις. Η κόκ­κι­νη σημαία με το σφυ­ρο­δρέ­πα­νο θα υψω­θεί και πάλι ψηλά. Η Ιστο­ρία δε γυρί­ζει πίσω. Και αυτό διό­τι – παρα­φρά­ζο­ντας τα λόγια του ποι­η­τή- ο Σοσια­λι­σμός είναι η απά­ντη­ση, όποια κι’ αν είναι η ερώτηση.

________________________________________________________________________________________________________

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες από το Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.