11/6/1963: Η πτώση της κυβέρνησης Κ. Καραμανλή

Επι­μέ­λεια Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Έχει προη­γη­θεί  η δολο­φο­νία του Γρη­γό­ρη Λαμπρά­κη που συνο­δεύ­τη­κε από μεγά­λες λαϊ­κές κινη­το­ποι­ή­σεις με σύν­θη­μα «Να παραι­τη­θεί η κυβέρ­νη­ση». Τριγ­μοί εμφα­νί­ζο­νται στις σχέ­σεις παλα­τιού και κυβέρ­νη­σης, στο γενι­κό­τε­ρο πλαί­σιο υπαρ­χου­σών  ενδο­α­στι­κών αντι­θέ­σε­ων και στη βάση «δια­φο­ρών» για πλευ­ρές  της αστι­κής διαχείρισης-διακυβέρνησης.

Στις 8/6/1963 με αφορ­μή την πρό­θε­ση του Παύ­λου και της Φρει­δε­ρί­κης για ταξί­δι στην Αγγλία, ο Κ. Καρα­μαν­λής εκφρά­ζει τις αντιρ­ρή­σεις του. Φοβά­ται ότι το βασι­λι­κό ζεύ­γος θα δεχθεί και νέα απο­δο­κι­μα­σία μειω­τι­κή για τον θεσμό.

(Να σημειώ­σου­με εδώ ότι η προη­γού­με­νη επί­σκε­ψη της Φρει­δε­ρί­κης αντι­με­τώ­πι­σε  στο ξενο­δο­χείο της στο Λον­δί­νο Κύπριους και Άγγλους δια­δη­λω­τές που δια­μαρ­τυ­ρή­θη­καν για την ύπαρ­ξη πολι­τι­κών  κρα­του­μέ­νων στην Ελλά­δα με τη συμ­με­το­χή και της Μπέ­τυ Αμπα­τιέ­λου συζύ­γου του Αντώ­νη Αμπα­τιέ­λου στε­λέ­χους του ΚΚΕ)

Στη συζή­τη­ση μετα­ξύ τους δια­πι­στώ­νε­ται δια­φο­ρά από­ψε­ων που φαί­νε­ται ότι αίρε­ται στη δεύ­τε­ρη συνά­ντη­ση στις 10/6/1963 με τον βασι­λιά να δεί­χνει ότι πεί­θε­ται να ανα­βά­λει το ταξί­δι. Πραγ­μα­το­ποιεί­ται και Τρί­τη συνά­ντη­ση στις 11/6/1963 με τον βασι­λιά να ανα­κοι­νώ­νει την από­φα­ση του για να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει το ταξί­δι. Ο Κ. Καρα­μαν­λή υπο­βά­λει την παραί­τη­σή του. Η δια­φω­νία για το ταξί­δι είναι προ­σχη­μα­τι­κή. Προ­τεί­νει μάλι­στα στον Παύ­λο την  προ­κή­ρυ­ξη άμε­σα εκλο­γών με πλειο­ψη­φι­κό και με υπη­ρε­σια­κή κυβέρ­νη­ση και ανά­δει­ξη νέας Βου­λής που θα είχε ανα­θε­ω­ρη­τι­κό χαρα­κτή­ρα. Η πρό­τα­ση του δεν γίνε­ται δεκτή και ανα­χω­ρεί για Ζυρί­χη (18/6) ανα­θέ­το­ντας τη διοί­κη­σε σε 3μελη επι­τρο­πή από τους Πανα­γιώ­τη Κανελ­λό­που­λος, Κων­στα­ντί­νος Ροδό­που­λος και Πανα­γής Παπαληγούρας.

Ο ίδιος γρά­φει αργό­τε­ρα (Κ. Καρα­μαν­λής: Αρχείο: Γεγο­νό­τα και Κεί­με­να τομ6. έκδο­ση ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ): «Η διά­στα­ση με το βασι­λέα απο­τέ­λε­σε την τελευ­ταία πρά­ξη σε μια αλλη­λου­χία γεγονότων…Η προ­σπά­θεια για την εξα­σφά­λι­ση συναι­νε­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας με σκο­πό την ανα­θε­ώ­ρη­ση του Συντάγ­μα­τος, προ­ϋ­πό­θε­ση για την εξυ­γί­αν­ση του δημό­σιου βίου, τον κοι­νω­νι­κό εκσυγ­χρο­νι­σμό και την ανα­νέ­ω­ση των  μεθό­δων ασκή­σε­ως της πολι­τι­κής εξου­σί­ας, θα κατέ­λη­γε να ανα­στα­λεί για μια του­λά­χι­στον δεκαετία..»

Η ΑΥΓΗ (12/6) γρά­φει : « Οι οξύ­τα­τες αντι­πα­ρα­θέ­σεις από τις οποί­ες κατα­τρώ­γε­ται το καθε­στώς της υπο­τέ­λειας , λόγω του αδιε­ξό­δου και της χρε­ω­κο­πί­ας της πολι­τι­κής του, εξε­δη­λώ­θη­σαν σε όλη τους την έντα­ση. Ο βασι­λεύς απε­δέ­χθη την παραί­τη­ση της κυβερ­νή­σε­ως του αίματος».

Η εφη­με­ρί­δα ΕΜΠΡΟΣ (12/6) με τίτλο «Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΑΠΕΛΥΘΗ» ανα­φέ­ρει χαρα­κτη­ρι­στι­κά : «Ο κ. Καρα­μαν­λής απε­πέμ­φθη χθες υπό­του Βασι­λέ­ως ‚όστις, καθ’ όλα τας ενδεί­ξεις  ‚θα επι­διώ­ξη τον σχη­μα­τι­σμόν μετα­βα­τι­κής πολι­τι­κής κυβερ­νή­σε­ως , ενδε­χο­μέ­νως υπό τον κ. Π. Κανελ­λό­που­λον. Ο κ. Καρα­μαν­λής ηνα­γκά­σθη να ορι­στι­κο­ποι­ή­ση την παραί­τη­σιν της κυβερ­νή­σε­ως του, κατό­πιν ακάρ­που συνερ­γα­σί­ας του- χθες το από­γευ­μα – μετά του Βασι­λέ­ως κατά την οποί­αν διε­πι­στώ­θη ότι ο Βασι­λεύς εμμέ­νει ανεν­δό­τως εις τας αντι­λή­ψεις του περί ανά­γκης πραγ­μα­το­ποι­ή­σε­ως της επι­σκέ­ψε­ως εις Λονδίνον»

Βασι­λι­κό Διάγγελμα

Στις 9μ.μ (11/6) ο ραδιο­φω­νι­κός σταθ­μός Αθη­νών μετα­δί­δει βασι­λι­κό διάγ­γελ­μα που εξη­γώ­ντας τις αιτί­ες, ανά­με­σα στ’ άλλα ανα­φέ­ρει : «…Μετά μεγά­λης λύπης απε­δέ­χθην την παραί­τη­σιν του προ­έ­δρου της Κυβερ­νή­σε­ως κ. Κων­τστα­νί­νου Καρα­μαν­λή, μετά του οποί­ου συνειρ­γά­σθην αρμο­νι­κώς επί μακρόν χρό­νον παρα­κο­λου­θών τους στε­φθέ­ντας υπό επι­τυ­χί­ας μόχθους των υπό την προ­ε­δρί­αν του Κυβερ­νή­σε­ων υπέρ της ανα­πτύ­ξε­ως και προ­ό­δου της χώρας. Εκφρά­ζω προς τον κ.  Κων­στα­νί­νον Καρα­μαν­λήν την πλή­ρη  ευα­ρέ­σκειάν μου δια τας προς την  Πατρί­δα υπη­ρε­σί­ας του.

Η παραί­τη­σις  της Κυβερ­νή­σε­ως οφεί­λε­ται εις δια­φω­νί­αν προ­κύ­ψα­σαν εκ τη μη απο­δο­χής υπ’ εμού της ειση­γή­σε­ως του κ. προ­έ­δρου της Κυβερ­νή­σε­ως περί μη πραγ­μα­το­ποι­ή­σε­ως της δια την 9^ην Ιου­λί­ου 1963 ορι­σθεί­σης επι­σή­μου επι­σκέ­ψε­ως μου εις την μεγά­λη Βρετανίαν. 

Κρί­νων από της θέσε­ως μου πιστεύω ότι το συμ­φέ­ρον της χώρας επι­τάσ­σει  όπως η επί­σκε­ψις αύτη πραγ­μα­το­ποι­η­θή.  Θεω­ρώ ότι το θέμα είναι γενι­κω­τέ­ρας  εθνι­κής σημα­σί­ας και πιστεύω ότι το καθή­κον μου επι­βάλ­λει να μη χωρή­σω εις την λήψιν απο­φά­σε­ως  επι­βλα­βούς, κατά την γνώ­μην μου, δια την χώραν πριν ή ποιού­με­νος χρή­σιν  της υπό του Συντάγ­μα­τος παρε­χο­μέ­νης εις εμέ ευκαι­ρί­ας παρά­σχω την δυνα­τό­τη­τα  εκδη­λώ­σε­ως νέας υπευ­θύ­νου εισηγήσεως.

Η γνώ­μη μου ότι η πραγ­μα­το­ποί­η­σις της επι­σή­μου επι­σκέ­ψε­ως είναι αναγκαία,βασίζεται εις το ότι  η ανα­βο­λή ή ματαί­ω­σις αυτής εξυ­πη­ρε­τεί τους σκο­πούς των επι­βου­λευο­μέ­νων την ασφά­λειαν  της Ελλά­δος και δεν είναι ορθόν να υπο­κύ­ψω­μεν οι Έλλη­νες εις τας επι­διώ­ξεις μικρού αριθ­μού ατό­μων, συνει­δη­τώς ή μη υπη­ρε­τού­ντων κομου­νι­στι­κούς σκο­πούς, στρε­φο­μέ­νων κατά του Έθνους και μη αντι­προ­σω­πευό­ντων τα αισθή­μα­τα και τας σκέ­ψεις του συμ­μά­χου και εκ παρα­δό­σε­ως φίλου αγγλι­κού λαού. 

Πράγ­μα­τι η απόρ­ρι­ψις της προ­σκλή­σε­ως της Βασι­λίσ­σης της Αγγλί­ας, μετά την επί­ση­μον υφ’ ημών απο­δο­χήν αυτής, κιν­δυ­νεύ­ει να απο­τε­λέ­ση πλήγ­μα  κατά της εντός του Οργα­νι­σμού του Βορειο­α­τλα­ντι­κού  Συμ­φώ­νου φιλί­ας και αμοι­βαί­ας εμπι­στο­σύ­νης, απα­ραι­τή­των προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων  διά την επι­τυ­χήν συνέ­χι­σιν του αμυ­ντι­κού αγώ­νος επι­βιώ­σε­ως, τον οποί­ον διε­ξά­γει το Έθνος…» 

Η ΕΔΑ ζητά την άμε­ση διε­νέρ­γεια εκλο­γών με απλή ανα­λο­γι­κή «από κυβέρ­νη­ση απο­λαύ­ου­σα της εμπι­στο­σύ­νης όλων των κομ­μά­των» με μονα­δι­κή απο­στο­λή. 1. Την ψήφι­ση του εκλο­γι­κού συστή­μα­τος της απλής ανα­λο­γι­κής. 2. Πλή­ρες φως στο έγκλη­μα της Θεσ­σα­λο­νί­κης, τιμω­ρία των ενό­χων. 3. Διά­λυ­ση και εξου­δε­τέ­ρω­ση των παρα­κρα­τι­κών οργα­νώ­σε­ων και ομά­δων. 4.Εκδημοκρατισμό του κρα­τι­κού μηχα­νι­σμού. Εφαρ­μο­γή του γνώ­ρι­μου από τις εκλο­γές του 1936 και 1950 θεσμού της  ανά­λη­ψης των νομαρ­χιών από τους προ­έ­δρους πρω­το­δι­κών  και των αστυ­νο­μι­κών διευ­θύν­σε­ων  από τους Εισαγ­γε­λείς για όσο διαρ­κεί η προ­ε­κλο­γι­κή περί­ο­δος. 5. Λήψη των απα­ραί­τη­των μέτρων εσω­τε­ρι­κής ειρή­νευ­σης με από­λυ­ση των κρα­του­μέ­νων και κατάρ­γη­ση των έκτα­κτων μέτρων. 6.Ισονομία και ελευ­θε­ρία όλων των κομ­μά­των κατά  τη διε­ξα­γω­γή  του εκλο­γι­κού αγώ­να, ελευ­θε­ρία κίνη­σης και συγκε­ντρώ­σε­ων, ακομ­μά­τι­στο ραδιό­φω­νο, ίση χρή­ση του από τα κόμματα.

Παπαν­δρέ­ου και Κανε­λό­που­λος συζη­τούν με τα Ανά­κτο­ρα για σχη­μα­τι­σμό πολι­τι­κής κυβέρ­νη­σης ΕΡΕ‑Ε.Κ διεκ­δι­κώ­ντας ο καθέ­νας πρω­θυ­πουρ­γία για  τον εαυ­τό του.

Στις 17/6 ο βασι­λιάς δίνει εντο­λή στον Π. Πιπι­νέ­λη. Η ΕΔΑ δια­φω­νεί και η Ε.Κ εκφρά­ζει επι­φυ­λα­κτι­κό­τη­τα. Στις 24/6 παρου­σιά­ζει τις προ­γραμ­μα­τι­κές του δηλώ­σεις, ενώ ο Κ. Καρα­μαν­λής έχει φύγει από την χώρα. Ο νέος εκλο­γι­κός νόμος ψηφί­στη­κε μόνο από την ΕΡΕ και ήταν  ενι­σχυ­μέ­νη ανα­λο­γι­κή. Στις 25/9 δια­λύ­θη­κε η Βου­λή και σχη­μα­τί­στη­κε υπη­ρε­σια­κή κυβέρ­νη­ση με τον Στυ­λια­νό Μαυ­ρο­μι­χά­λη, ενώ στις 28/9/1963 ο Καρα­μαν­λής ήλθε στην Ελλά­δα για να ηγη­θεί της ΕΡΕ στις εκλο­γές που γίνο­νται στις 3/11/1963.