Ποντιακή λύρα: Το κατεξοχήν παραδοσιακό μουσικό όργανο των Ποντίων με την ισχυρή συμβολική αξία. Ταυτισμένο και συνυφασμένο με την ταυτότητα και την κουλτούρα των Ελλήνων του Πόντου.
Και καθώς υπάρχουν διάφορες λύρες, με σημαντικές μεταξύ τους διαφορές, να σημειώσουμε πως τα κύρια χαρακτηριστικά της ποντιακής λύρας είναι ότι είναι τρίχορδη, ότι το «σώμα» της (το ηχείο) μοιάζει με μακρόστενη φιάλη με κοντό λαιμό και ότι στο πάνω μέρος της, στην “κεφαλή” φέρει τρεις χορδοδέτες, όσες δηλαδή και οι χορδές. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού, η ποντιακή λύρα είναι ένα από τα δοξαρωτά μουσικά όργανα που εμφανίστηκαν στον Πόντο περίπου τον 10ο-12ο αιώνα.
Στην ποντιακή διάλεκτο ονομάζεται (ο) κεμεντζές ή (η) κεμεντζέ. Στα χέρια ενός δεξιοτέχνη λυράρη γίνεται πηγή χορού, γλεντιού, τραγουδιού, χαράς, συγκίνησης αλλά και μοιρολογιού.
Και όποιος αντέξει…
«Σύρω το τοξάρι μ’ δεξιά, ανοί(γ)ουνταν γεράδες / Παίρνω και συρ’ ατό ζερβά, κλαινίζω τσι μανάδες» (Σέρνω το δοξάρι μου δεξιά, ανοίγουν πληγές / παίρνω να το σύρω αριστερά, κλαίνε οι μανάδες), όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στους δυο πρώτους στίχους του «Ύμνου στη λύρα» που έγραψε ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας Πολύκαρπος Χάιτας (1901–1987).
*Στη φωτογραφία ένα ασυνήθιστο μνημείο που συνδέεται με τον ποντιακό ελληνισμό. Είναι το μνημείο της ποντιακής λύρας. Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Αλωνάκια (μπροστά απ΄το εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία), λίγα χιλιόμετρα έξω την πόλη της Κοζάνης με κατεύθυνση προς Ήπειρο. Είναι πιστό αντίγραφο τρίχορδης λύρας σε τεράστιο μέγεθος, φιλοτεχνημένη από τον κάτοικο των Αλωνακίων, Νικόλαο Βασιλειάδη. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν το Σεπτέμβριο του 2014. Η γιγαντιαία λύρα είναι ορατή και από την Εγνατία Οδό.
Πηγή: thepressroom / ΑΠΕ
19 Μαΐου – Γενοκτονία των Ποντίων: Ποντιακή διάλεκτος, ήθη και έθιμα του Πόντου
