Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

28ο Αντιιμπεριαλιστικό 2ήμερο της ΚΝΕ: Συζήτηση για τις κινητήριες δυνάμεις της Επανάστασης του 1821

Σε κεντρι­κό σημείο του πάρ­κου που φιλο­ξέ­νη­σε την κατα­σκή­νω­ση του Διη­μέ­ρου, δεσπό­ζει μνη­μείο αφιε­ρω­μέ­νο στον Σου­λιώ­τη οπλαρ­χη­γό του 1821 Μάρ­κο Μπό­τσα­ρη. Ο ίδιος ηγή­θη­κε της μάχης που δόθη­κε τον Αύγου­στο του 1923, στη θέση Κεφα­λό­βρυ­σο, κοντά στο Καρ­πε­νή­σι και έπε­σε εκεί χτυ­πη­μέ­νος από τούρ­κι­κο βόλι στο μάτι. Η μάχη του Κεφα­λό­βρυ­σου έλη­ξε με τον θάνα­το του Μπό­τσα­ρη και αφού πρώ­τα οι συμπο­λε­μι­στές του κατά­φε­ραν με ασφά­λεια να απο­μα­κρύ­νουν το άψυ­χο σώμα του αρχη­γού τους. Ηταν από τις μάχες που προ­κά­λε­σαν βαριές απώ­λειες στους Τούρ­κους, σε αντί­θε­ση με τις ελλη­νι­κές απώ­λειες που ήταν ελάχιστες.

Αυτό το κομ­μά­τι της Ιστο­ρί­ας, η Ελλη­νι­κή Επα­νά­στα­ση, μπή­κε στο περιε­χό­με­νο των εκδη­λώ­σε­ων του Διη­μέ­ρου, μέσα από ένα ιδιαί­τε­ρα ενδια­φέ­ρον workshop (εργα­στή­ριο) για φοι­τη­τές Τμη­μά­των Ιστο­ρι­κών και Κοι­νω­νι­κών Σπου­δών, με ομι­λη­τή τον Ανα­στά­ση Γκί­κα, μέλος του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Στο επί­κε­ντρο της συζή­τη­σης τέθη­κε το θέμα του χαρα­κτή­ρα της Επα­νά­στα­σης του 1821 και των κινη­τή­ριων δυνά­με­ών της. Οι φοι­τη­τές έκα­ναν ερω­τή­σεις σχε­τι­κές με τα όσα διδά­σκο­νται στις σχο­λές τους για την Επανάσταση.

«Ηταν η Επα­νά­στα­ση του ’21 μια από τις πολ­λές κατά σει­ρά εξε­γέρ­σεις των Ελλή­νων κατά των Τούρ­κων; Οχι. Και εκεί είναι η ειδο­ποιός δια­φο­ρά», είπε χαρα­κτη­ρι­στι­κά ο Αν. Γκί­κας, προ­σθέ­το­ντας ότι υπήρ­χαν και άλλα ξεσπά­σμα­τα, αλλά «σε καμιά περί­πτω­ση δεν συνι­στού­σαν επα­νά­στα­ση: Δηλα­δή μια συνει­δη­τή, οργα­νω­μέ­νη και με πρό­γραμ­μα για την επό­με­νη μέρα ένο­πλη εξέ­γερ­ση, κοι­νω­νι­κού ή εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού καν χαρα­κτή­ρα».

Και αφού παρέ­θε­σε λόγια από ένα υπό­μνη­μα του Μέτερ­νιχ, τόνι­σε ότι η Επα­νά­στα­ση του ’21 «ήταν ακρι­βώς έκφρα­ση του νέου που ερχό­ταν για να ανα­τρέ­ψει το παλιό. Και γι’ αυτό και θεω­ρού­νταν επι­κίν­δυ­νη, όχι απλά και μόνο για την ακε­ραιό­τη­τα της Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας (που θεω­ρού­νταν δευ­τε­ρεύ­ου­σα), αλλά πρώ­τα και κύρια για την εξου­σία της παλιάς τάξης πραγ­μά­των, που ακό­μη έτρι­ζε από τους κλυ­δω­νι­σμούς της μεγά­λης Γαλ­λι­κής αστι­κής Επα­νά­στα­σης».

✔️ Η επανάσταση είναι η ανώτατη εκδήλωση της βασικής αντίθεσης που ενυπάρχει σε κάθε εκμεταλλευτική κοινωνία

Θυμί­ζο­ντας ότι η ιστο­ρία των κοι­νω­νιών και της εξέ­λι­ξής τους είναι ιστο­ρία ταξι­κών αγώ­νων, όπως έχουν δεί­ξει ο Μαρξ και ο Ενγκελς, και ότι «η επα­νά­στα­ση είναι η ανώ­τα­τη, η κορυ­φαία εκεί­νη εκδή­λω­ση της βασι­κής αντί­θε­σης που ενυ­πάρ­χει σε όλες τις εκμε­ταλ­λευ­τι­κές κοι­νω­νί­ες», στη συνέ­χεια ανα­φέρ­θη­κε ανα­λυ­τι­κά στην αστι­κή τάξη, που ήταν η κινη­τή­ρια δύνα­μη της Επα­νά­στα­σης, σημειώ­νο­ντας: «Στην πορεία του 17ου και 18ου αιώ­να η ελλη­νό­φω­νη αστι­κή τάξη, με αιχ­μή το εμπό­ριο και τη ναυ­τι­λία, ανέ­πτυ­ξε ιδιαί­τε­ρη δυνα­μι­κή συσ­σω­ρεύ­ο­ντας σημα­ντι­κό πλού­το και δύνα­μη» και ανα­φέρ­θη­κε στους παρά­γο­ντες που συνέ­τει­ναν σε αυτό. «Οσο όμως η ελλη­νό­φω­νη αστι­κή τάξη ανα­πτυσ­σό­ταν, τόσο πιο έντο­νοι — έως και ασφυ­κτι­κοί — γίνο­νταν οι περιο­ρι­σμοί που αντι­κει­με­νι­κά έθε­ταν σε αυτή οι φεου­δαρ­χι­κές δομές του κυρί­αρ­χου κρά­τους, δηλα­δή του οθω­μα­νι­κού», πρό­σθε­σε και συνέ­χι­σε: «Επει­δή η αντί­θε­ση αυτή ανα­πτύ­χθη­κε στο πλαί­σιο μιας πολυ­ε­θνι­κής αυτο­κρα­το­ρί­ας, όπου η ίδια δεν ήταν εθνι­κά κυρί­αρ­χη, η εν λόγω σύγκρου­ση έλα­βε και εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κά χαρα­κτη­ρι­στι­κά».

Εξε­τά­ζο­ντας το πώς φτά­σα­με στο σημείο της επα­να­στα­τι­κής ρήξης, σημεί­ω­σε μετα­ξύ άλλων: «Κατά τα τέλη του 18ου αιώ­να, η νεα­ρή ελλη­νό­φω­νη αστι­κή τάξη, πέραν της οικο­νο­μι­κής δύνα­μης, οπλί­στη­κε επι­πλέ­ον με ιδε­ο­λο­γία και πολι­τι­κό πρό­γραμ­μα, που άντλη­σε από τον Δια­φω­τι­σμό και τη Γαλ­λι­κή Επα­νά­στα­ση. Ο ελλη­νι­κός Δια­φω­τι­σμός, όπως και ο ευρω­παϊ­κός, πρό­βαλ­λε αστι­κές — φιλε­λεύ­θε­ρες ιδέ­ες (τότε προ­ο­δευ­τι­κές για την επο­χή τους), όπως της ατο­μι­κής ελευ­θε­ρί­ας, της ισό­τη­τας ένα­ντι του νόμου, των “πολι­τών” ένα­ντι των υπη­κό­ων, του ορθο­λο­γι­σμού ένα­ντι της μετα­φυ­σι­κής της Εκκλη­σί­ας κ.ο.κ. Οι ριζο­σπα­στι­κές αυτές ιδέ­ες της κοι­νω­νι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης, του αγώ­να κατά του απο­λυ­ταρ­χι­σμού για την απο­τί­να­ξη κάθε μορ­φής τυραν­νί­ας, δια­πλέ­χθη­καν, οσμώ­θη­καν και εντέ­λει γίνα­νε εν πολ­λοίς ένα με το αίτη­μα για εθνι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση».

Ο Αν. Γκί­κας ανα­φέρ­θη­κε επί­σης στην οργά­νω­ση της Επα­νά­στα­σης από την αστι­κή τάξη, που ήταν στον πυρή­να της Φιλι­κής Εται­ρί­ας, η οποία πρό­βα­λε, προ­ώ­θη­σε και επέ­μει­νε στην οργα­νω­μέ­νη επα­να­στα­τι­κή πάλη, σε αντί­θε­ση με άλλες αντι­λή­ψεις της επο­χής. «Η Φιλι­κή Εται­ρία προ­σα­να­τό­λι­σε τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα στο να πάρουν την υπό­θε­ση στα χέρια τους, να στη­ρι­χθούν στις δικές τους δυνά­μεις και στη δική τους δρά­ση, προ­κει­μέ­νου να προ­χω­ρή­σει το έργο της εθνι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης», τόνι­σε χαρα­κτη­ρι­στι­κά, προ­σθέ­το­ντας ότι «ήταν εκεί­νη, η οποία, έχο­ντας κάνει την απα­ραί­τη­τη προ­πα­ρα­σκευή, την κατάλ­λη­λη στιγ­μή κινη­το­ποι­ή­θη­κε, με σχέ­διο, πυρο­δο­τώ­ντας την ταυ­τό­χρο­νη εξέ­γερ­ση από τον Μοριά έως τη Μολ­δο­βλα­χία».

✔️  Δεν ήταν ενιαία η στάση των κοινωνικών δυνάμεων

Επί­σης, τόνι­σε και ανέ­λυ­σε ότι η στά­ση των κοι­νω­νι­κών δυνά­με­ων της επο­χής — ακό­μα και τμη­μά­των της αστι­κής τάξης — δεν ήταν ενιαία, με κάποιες να αμφι­τα­λα­ντεύ­ο­νται και κάποιες να κρα­τούν ακό­μη και στά­ση ανοι­χτά εχθρι­κή προς την Επα­νά­στα­ση, στά­ση που εδρα­ζό­ταν σε συγκε­κρι­μέ­νους υλι­κούς παρά­γο­ντες. Στο πλαί­σιο αυτό, μίλη­σε ανα­λυ­τι­κά για τον ρόλο της Εκκλη­σί­ας, τον αφο­ρι­σμό της Επα­νά­στα­σης από το Πατριαρ­χείο, αλλά και σημα­ντι­κό μέρος μετεί­χε ενερ­γά στην Επα­νά­στα­ση. Ανα­φέρ­θη­κε στις αντί­στοι­χες δια­φο­ρο­ποι­ή­σεις που υπήρ­χαν στους Φανα­ριώ­τες, πολ­λοί από τους οποί­ους μετεί­χαν σε υψη­λά πόστα στην οθω­μα­νι­κή διοί­κη­ση, αλλά και στους κοτζα­μπά­ση­δες, το κατώ­τε­ρο τμή­μα της οθω­μα­νι­κής διοι­κη­τι­κής ιεραρ­χί­ας, που είχαν και προ­νό­μια συνυ­φα­σμέ­να με το υπάρ­χον οθω­μα­νι­κό καθε­στώς, αλλά είχαν και υλι­κό συμ­φέ­ρον από την ανα­τρο­πή του.

«Αυτοί βέβαια που επάν­δρω­σαν τον κύριο όγκο των μάχι­μων δυνά­με­ων της επα­νά­στα­σης, δεν ήταν άλλοι από τη φτω­χή αγρο­τιά, την κλε­φτου­ριά, τους ναυ­τι­κούς, τους τεχνί­τες κ.ά. προ­ερ­χό­με­νους από τα λαϊ­κά — αλλά και μικρο­α­στι­κά — στρώ­μα­τα της πόλης και της υπαί­θρου», σημεί­ω­σε.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο