Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

28/09/1773: Αρχίζει η εξέγερση των αγροτών στη Ρωσία, με αρχηγό τον Ε. Ι. Πουγατσόφ

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Δεν ήταν η πρώ­τη αγρο­τι­κή εξέ­γερ­ση που συνέ­βη­κε στη τσα­ρι­κή Ρωσία. Είχε όμως τα ιδιαί­τε­ρα χαρα­κτη­ρι­στι­κά της. Έγρα­φε χαρα­κτη­ρι­στι­κά  στα 1767 η αυτο­κρα­τό­ρισ­σα Αικα­τε­ρί­νη Β’ : «Σε λίγο θα ξεση­κω­θούν όλα τα δου­λο­πά­ροι­κα χωριά». Οι αιτί­ες δηλα­δή βρί­σκο­νταν στην χει­ρο­τέ­ρε­ψη των ζωής των λαών τόσο των αγρο­τών, όσο και των εργα­τών στα διά­φο­ρα εργο­στά­σια, μαζί και με την εθνι­κή καταπίεση.

Ο Που­γα­τσόφ γεν­νή­θη­κε στα 1742 στην περιο­χή του Ντον (απ’ όπου κατα­γό­ταν και ο ηγέ­της προη­γού­με­νης εξέ­γερ­σης Σπε­πάν Ράζιν). Στις 17/9/1773 από το αγρό­κτη­μα Τοκά­τσεφ ξεκι­νά ενα­ντί­ον της μικρής πόλης Γιαϊ­τσκη Γκορ­ντόκ επι­κε­φα­λής ενός σώμα­τος 80 Κοζά­κων. Στο πρώ­το στά­διο της εξέ­γερ­σης (ως τον Μάρ­τιο του 1774) στο κίνη­μα παίρ­νουν μέρος Κοζά­κοι, Μπα­σκί­ροι, Καζά­χοι και Τάτα­ροι. Το δεύ­τε­ρο στά­διο (μέχρι Ιού­λιο 1774) έχει ως χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι στον αγώ­να παίρ­νουν μέρος πλέ­ον και εργα­ζό­με­νοι από τα εργο­στά­σια του Ουρά­λη. Στο τρί­το στά­διο (από Ιού­λιο έως το τέλος της εξέ­γερ­σης) παίρ­νουν μέρος και δου­λο­πά­ροι­κοι της κοι­λά­δας του Βόλ­γα. Αν και οι ξεση­κω­μέ­νοι είχαν ανο­μοιο­γέ­νεια τα αιτή­μα­τα τους και οι μέθο­δοι του αγώ­να τους είχαν έντο­νο αγρο­τι­κό χαρακτήρα.

Pugachev1Ο Που­γκα­τσόφ δεν προ­σπά­θη­σε να κυριεύ­σει στο ξεκί­νη­μα της εξέ­γερ­σης την μικρή πόλη Γκαϊ­τσκη αλλά κινή­θη­κε προς τις πηγές του Γιαϊκ και το Ορεν­μπουργκ που ήταν ο προ­μα­χώ­νας της τσα­ρι­κής κυβέρ­νη­σης στην Ν.Α Ρωσία. Σε όλη τη δια­δρο­μή τα φρού­ρια δεν του αντι­στά­θη­καν αντί­θε­τα τον υπο­δέ­χο­νταν με ενθου­σια­σμό και τυμπα­νο­κρου­σί­ες. Ο στρα­τός τους μεγά­λω­νε συνε­χώς με τη συμ­με­το­χή με δρα­πέ­τες αγρό­τες, εργά­τες των ορυ­χεί­ων, στρα­τιώ­τες αλά με Μπα­σκί­ριους, Τατά­ρους κ.α Την περί­ο­δο αυτή η εξέ­γερ­ση γίνε­ται και αντι­φε­ου­δαρ­χι­κή. Με προ­κή­ρυ­ξή του στις 17/9/1773 παρα­χω­ρεί στους Κοζά­κους (ότι του ζητού­σαν) δηλα­δή ποτα­μό, χωρά­φια, λιβά­δια, μισθούς μπα­ρού­τι και στά­ρι, ενώ στους Μπα­σί­ριους, Καλ­μού­χους, Τάτα­ρους παρα­χω­ρεί νερό για πότι­σμα, λιβά­δια και δάση. Πιο ολο­κλη­ρω­μέ­να αυτό φαί­νε­ται με προ­κή­ρυ­ξη τα τέλη Ιού­λη 1774 όπου παρα­χω­ρεί στους ανθρώ­πους της δου­λειάς «ανε­ξαρ­τη­σία, ελευ­θε­ρία και το δικαί­ω­μα να είναι πάντα Κοζά­κοι». Καταρ­γεί τη στρα­το­λο­γία των νεο­συλ­λέ­κτων, τον κεφα­λι­κό και άλλους χρη­μα­τι­κούς φόρους, παρα­χω­ρεί γη, δάση, λίμνες χωρίς καμία πλη­ρω­μή και υποχρέωση.

Στις αρχές Νοέμ­βρη συντρί­βουν τον τσα­ρι­κό στρα­τό που στάλ­θη­κε α βοη­θή­σει το Ορεν­μπουργκ. Να σημειώ­σου­με ότι ο στρα­τός την επο­χή εκεί­νη του Που­γκα­τσόφ οργα­νώ­νε­ται (λόγω της αύξη­σης του) σε συντάγ­μα­τα, εκα­το­νταρ­χί­ες και δεκαρ­χί­ες, ενώ δια­θέ­τει και πολ­λά κανό­νια, αν και υστε­ρεί σε ατο­μι­κό οπλι­σμό, γι’αυτό και αρκε­τοί ήταν οπλι­σμέ­νοι με τσε­κού­ρια και δρεπάνια.

Στην περιο­χή όπου κυριάρ­χη­σε ο Που­γκα­τσοφ οργα­νώ­θη­κε ένα ανώ­τα­το κρα­τι­κό πολε­μι­κό συμ­βού­λιο που ήταν ταυ­τό­χρο­να γενι­κό επι­τε­λείο, ανώ­τα­το δικα­στή­ριο και όργα­νο ανε­φο­δια­σμού του στρα­τού των ξεση­κω­μέ­νων. Το ανώ­τα­το αυτό συμ­βού­λιο ήταν αρμό­διο να απο­φα­σί­ζει για τις περιου­σί­ες που έπε­φταν στα χέρια του στρα­τού σαν λεία πολέ­μου, σύντα­σε τα δια­τάγ­μα­τα και τις προ­κη­ρύ­ξεις και έδι­νε στα εργο­στά­σια τις παραγ­γε­λί­ες για είδη οπλισμού.

Όταν η κυβέρ­νη­ση έμα­θε την κατα­στρο­φή έστει­λε τον αρχι­στρά­τη­γο Μπί­μπι­κοφ. Νίκη­σε τον Που­γκα­τσόφ στο φρού­ριο Τατί­στσεφ (22/3/1774) και τον ανά­γκα­σε να λύσει την πολιορ­κία του Ορενν­μπουργκ και να  κατα­φύ­γει στη μικρή πόλη Σακ­μάρ όπου τον νίκη­σε για δεύ­τε­ρη φορά.

Η εξέ­γερ­ση περ­νά σε νέο στά­διο. Στη­ρί­ζε­ται πια στα εργο­στά­σια στον νότιο Ουρά­λη και στη Μπα­σκι­ρία.. Ο Που­γκα­τσόφ ανα­γκά­ζε­ται να περά­σει στο Καζάν και στην κοι­λά­δα του Βόλ­γα με 20.000 στρα­τό και κυριεύ­ει την πόλη. Εκεί δίνει νέα μάχη με τον τσα­ρι­κό στρα­τό και συντρί­βε­ται χάνο­ντας 8.000 άνδρες. Ο ίδιος με 800 πολε­μι­στές περ­νά το Βόλ­γα στην περιο­χή της δεξιάς όχθης του ποταμού.

Εκεί αρχί­ζει και η Τρί­τη φάση της εξέ­γερ­σης. Όπως έγρα­φε και ο Πού­σκιν (στο ομώ­νυ­μο ιστο­ρι­κό του έργο) «Ο Που­γκα­τσόφ έφευ­γε για να γλυ­τώ­σει αλλά η φυγή του έμοια­ζε με επι­δρο­μή». Τους ευγε­νείς του κυριεύ­ει ο φόβος με απο­τέ­λε­σμα τα κυβερ­νεία του Βόλ­γα αλλά και τα κεντρι­κά να του έχει πιά­σει πανι­κός. Τα πνεύ­μα της εξέ­γερ­σης απλώ­νε­ται και στη Μόσχα και στις γύρω περιο­χές όπου οι εργα­ζό­με­νες μάζες ετοι­μά­ζο­νται να τον υπο­δε­χτούν.. Ενώ οι ιθύ­νο­ντες κύκλοι περι­μέ­νουν το διαρ­κώς ογκού­με­νο κίνη­μα να στρα­φεί στο Νίζ­νι Νόβο­γκορντ και στη Μόσχα ο Που­γκα­τσόφ λαθε­μέ­να δεν το κάνει και προ­χω­ρά προς το Νότοι λέγο­ντας «Όχι παι­διά μου, δεν κάνει! Υπομονή».

Η κυβέρ­νη­ση από την πλευ­ρά της ετοι­μά­ζε­ται να του δώσει το απο­φα­σι­στι­κό χτύ­πη­μα. Υπο­γρά­φει ειρή­νη με την Τουρ­κία. Στις 21/8 ο Που­γκα­τσόφ πλη­σιά­ζει στο Τσα­ρί­τσιν αλλά δεν κυρί­ευ­σε την πόλη. Τρεις μέρες μετά κοντά στο Τσιόρ­νι Γιάρ νικιέ­ται από τον κυβερ­νη­τι­κό στρα­τό με τον στρα­τη­γό Μίχελ­σον. Στις 14/9/1774 συλ­λαμ­βά­νε­ται από του πλού­σιους Κοζά­κους που ενώ είχαν προ­σχω­ρή­σει στην εξέ­γερ­ση «μισούν τον όχλο», μετα­φέ­ρε­ται στη Μόσχα και στις 10/1775 μετά από βασα­νι­στή­ρια τον θανα­τώ­νουν. Ο αγώ­νας συνε­χί­στη­κε για λίγο ακό­μη και­ρό (μέχρι τον Αύγου­στο του 1775) και τελι­κά τερ­μα­τί­στη­κε ο τελευ­ταί­ος στην ιστο­ρία της Ρωσί­ας αγρο­τι­κός πόλε­μος όπου πολέ­μη­σαν ενα­ντί­ον της δου­λο­πα­ροι­κί­ας πλα­τιές μάζες από τον εργα­ζό­με­νο λαό.

Ο αγρο­τι­κός πόλε­μος του 1773–1775 ξεχω­ρί­ζει από τις προη­γού­με­νες εξε­γέρ­σεις του Μολότ­νι­κοφ και του Ραζίν για­τί τα συν­θή­μα­τα του λαϊ­κού αυτού κινή­μα­τος ήταν πιο συγκε­κρι­μέ­να κι αυτό έχει την αιτία του στο ότι η οικο­νο­μι­κή και πολι­τι­κή ζωή είχε ανα­πτυ­χθεί σε ανώ­τε­ρη μορ­φή . Έτσι ενώ στο στρα­τό του Μολότ­νι­κοφ ήταν πολ­λοί ευγε­νείς, ο Που­γκα­τσόφ καλού­σε το λαό «να τιμω­ρεί με θάνα­το όλους τους αφέ­ντες και να παίρ­νει τις περιου­σί­ες του για αντα­μοι­βή του». Από την πλευ­ρά του Ραζίν  διοι­κη­τι­κά η εξέ­γερ­ση δεν είχε ξεπε­ρά­σει τη συνέ­λευ­ση των Κοζά­κων, στου Που­γκα­τσόφ εκτός από την κοζά­κι­κη συνέ­λευ­ση συγκρο­τή­θη­κε και το ανώ­τα­το κρα­τι­κό πολε­μι­κό συμ­βού­λιο με ευρύ­τε­ρες αρμο­διό­τη­τες. Επί­σης ιδιο­μορ­φία της εξέ­γερ­σης ήταν η και η συμ­με­το­χή εκτός αγρο­τών και εργα­τών βιο­μη­χα­νί­ας. Τέλος να σημειώ­σου­με ότι και αυτή η εξέ­γερ­ση ήταν Τσα­ρι­στι­κη και στη­ρι­ζό­ταν στην απλοϊ­κή πίστη που είχαν οι αγρό­τες για τον «καλό τσά­ρο». Και φυσι­κά ο Που­γκα­τσόφ και οι οπα­δοί του είχαν πολ­λοί μπερ­δε­μέ­νες ιδέ­ες για το τι θα έκα­ναν σε περί­πτω­ση που θα κυριαρχούσαν.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο