29 Φεβρουαρίου και τα γρουσούζικα δίσεκτα έτη

Η τελευ­ταία ημέ­ρα του Φεβρουα­ρί­ου για το 2020 έχει 29 ημέ­ρες, κάτι πολύ σπά­νιο. Αυτό συμ­βαί­νει κάθε τέσ­σε­ρα χρό­νια, όταν προ­σθέ­του­με ένα 24ωρο, προ­κει­μέ­νου να διορ­θω­θούν οι ατέ­λειες του πολι­τι­κού ημε­ρο­λο­γί­ου σε σχέ­ση με το αστρο­νο­μι­κό. Αν δεν συνέ­βαι­νε αυτή η διόρ­θω­ση, σε βάθος χρό­νου θα είχα­με τον Ιανουά­ριο καλο­καί­ρι και τον Ιού­λιο χειμώνα.

Το 1584 έχου­με την πρώ­τη εμφά­νι­ση της 29ης Φεβρουα­ρί­ου ως πρό­σθε­της ημέ­ρας κάθε δίσε­κτου έτους. Η προ­σθή­κη αυτή απο­φα­σί­στη­κε το 1581 από τον Πάπα Γρη­γό­ριο ΧΙΙΙ, ο οποί­ος αφαί­ρε­σε και 11 ημέ­ρες, μετο­νο­μά­ζο­ντας την 4η Οκτω­βρί­ου 1582 σε 15η Οκτω­βρί­ου 1582 και εγκαι­νιά­ζο­ντας το ημε­ρο­λό­γιο που πήρε το όνο­μά του. Η επι­πλέ­ον ημέ­ρα του Φεβρουα­ρί­ου υφί­στα­ται ήδη από το 45 π.Χ. βάσει της ρύθ­μι­σης του Ιου­λί­ου Καί­σα­ρα, με τη δια­φο­ρά ότι εμφα­νι­ζό­ταν μετα­ξύ 24ης και 25ης ημέ­ρας, δηλα­δή 6 ημέ­ρες πριν από την ρωμαϊ­κή πρω­το­μη­νιά και ταυ­τό­χρο­να πρω­το­χρο­νιά (καλέν­δες) του Μαρ­τί­ου, ονο­μά­στη­κε δις έκτη ημέ­ρα (δεύ­τε­ρη έκτη ημέ­ρα) ή αλλιώς δίσε­κτη, εξ ου και το δίσε­κτο έτος, αφού στο ρωμαϊ­κό ημε­ρο­λό­γιο υπήρ­χαν κάθε 4 χρό­νια δύο φορές έκτες καλέν­δες (δις έκτες).

«Δίσε­κτο» ονο­μά­ζου­με το έτος που αριθ­μεί 366 ημέ­ρες, αντί των 365 που έχουν τα κοι­νά. Για να βρού­με ποιο έτος είναι δίσε­κτο, δεν έχου­με παρά να το διαι­ρέ­σου­με με το 4. Αν διαι­ρεί­ται ακρι­βώς, σημαί­νει ότι είναι δίσε­κτο και το έτος αυτό έχει 366 ημέρες.

Για το δίσε­κτο ή βίσε­κτο χρό­νο επι­κρα­τούν πλή­θος προ­λή­ψε­ων και δει­σι­δαι­μο­νιών, απόρ­ροια της ρωμαϊ­κής επιρ­ρο­ής. Η δις έκτη εμβό­λι­μη μέρα θεω­ρεί­το απο­φράς και κατ’ επέ­κτα­ση όλο το έτος. Σ’ αυτό πρέ­πει να συνε­τέ­λε­σε το γεγο­νός ότι οι Ρωμαί­οι θεω­ρού­σαν τον Φεβρουά­ριο ως μήνα των νεκρών και πίστευαν ότι άφη­ναν τον Άδη και κυκλο­φο­ρού­σαν για λίγες μέρες ανά­με­σα στους ζωντα­νούς. Έτσι, το δίσε­κτο έτος δεν γινό­ταν η έναρ­ξη εργα­σί­ας με μακρο­χρό­νια διάρ­κεια, όπως φύτευ­ση αμπέ­λων, θεμε­λί­ω­ση οικιών και σύνα­ψη γάμου. Η πίστη για το δίσε­κτο έτος μετα­δό­θη­κε και στους Έλλη­νες, ύστε­ρα από τη ρωμαϊ­κή κατάκτηση.

Γι’ αυτό και το έτος κατά το οποίο συμ­βαί­νουν μεγά­λα δει­νά (πόλε­μοι, λιμοί, μεγά­λες φυσι­κές κατα­στρο­φές κ.ά.) καλεί­ται «χρό­νος δίσε­χτος». Η αντί­λη­ψη αυτή απη­χεί­ται και στα δημο­τι­κά τρα­γού­δια, όπως στην παρα­λο­γή «Του νεκρού αδελ­φού», με τους στίχους:

Κι εμπή­κε χρό­νος δίσε­κτος και μήνες οργισμένοι