30 Ιανουαρίου 1972: Η «Ματωμένη Κυριακή» της Βόρειας Ιρλανδίας

Σαν σήμε­ρα, στις 30 Ιανουα­ρί­ου 1972, Ντέρ­ρυ της Βόρειας Ιρλαν­δί­ας, δεκα­τρείς άνθρω­ποι δολο­φο­νή­θη­καν εν ψυχρώ από Βρε­τα­νούς Αλεξιπτωτιστές

Στα μέσα Γενά­ρη του 1972, ο βρε­τα­νι­κός στρα­τός πραγ­μα­το­ποιεί εκτε­τα­μέ­νες συλ­λή­ψεις καθο­λι­κών στο Μπέλ­φαστ, με πρό­σχη­μα την εκκα­θά­ρι­ση του Ιρλαν­δι­κού Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού (IRA). Στις 16 Γενά­ρη, η τοπι­κή κυβέρ­νη­ση των Προ­τε­στα­ντών ανα­κοι­νώ­νει τη δημιουρ­γία νέου στρα­το­πέ­δου συγκέ­ντρω­σης, όπου κρα­τού­νται οι συλ­λη­φθέ­ντες καθο­λι­κοί. Ταυ­τό­χρο­να, παρα­τεί­νε­ται για άλλους έξι μήνες η απα­γό­ρευ­ση ανοι­χτών εκδη­λώ­σε­ων δια­μαρ­τυ­ρί­ας. Είναι η στα­γό­να που κάνει το νερό να ξεχει­λί­σει στο ποτή­ρι της μειο­νό­τη­τας. Την επο­μέ­νη, η Ενω­ση Πολι­τι­κών Ελευ­θε­ριών, μια οργά­νω­ση που πρω­το­στα­τεί στις κινη­το­ποι­ή­σεις των καθο­λι­κών, εξαγ­γέλ­λει για τις 30 Γενά­ρη, στο Λοντο­ντέ­ρι, το λίκνο του κινή­μα­τος για την απε­λευ­θέ­ρω­ση της Β. Ιρλαν­δί­ας, συγκέ­ντρω­ση και πορεία, με στό­χους την απο­φυ­λά­κι­ση των πολι­τι­κών κρα­του­μέ­νων και την απο­χώ­ρη­ση των βρε­τα­νι­κών στρα­τευ­μά­των από τη Βόρεια Ιρλανδία.

Στις 25 Γενά­ρη σε μυστι­κή σύσκε­ψη μελών της προ­τε­στα­ντι­κής κυβέρ­νη­σης, της στρα­τιω­τι­κής και της αστυ­νο­μι­κής διοί­κη­σης απο­φα­σί­ζε­ται το αιμα­το­κύ­λι­σμα της δια­δή­λω­σης. Οι Βρε­τα­νοί επι­στρα­τεύ­ουν τους δια­βό­η­τους για τη σκλη­ρό­τη­τα τους αλε­ξι­πτω­τι­στές της μονά­δας «Para — 1».

Την Κυρια­κή 30 Γενά­ρη 1972, παρά την απει­λη­τι­κή ατμό­σφαι­ρα, ένα μαχη­τι­κό πλή­θος περί­που 10.000 καθο­λι­κών συγκε­ντρώ­νε­ται σε μια από τις καθο­λι­κές συνοι­κί­ες και ξεκι­νά πορεία για το ιστο­ρι­κό κέντρο του Λοντο­ντέ­ρι. Οταν οι δυνά­μεις κατα­στο­λής στα­μα­τά­νε τους δια­δη­λω­τές, οι διορ­γα­νω­τές της πορεί­ας καλούν τον κόσμο να δια­λυ­θεί για να μη δώσουν πάτη­μα στον αντί­πα­λο. Πραγ­μα­τι­κά, το πλή­θος δια­λύ­ε­ται, ενώ τελευ­ταία απο­χω­ρεί μια ομά­δα νεα­ρών που είχαν προη­γου­μέ­νως πετά­ξει πέτρες κατά των σιδε­ρό­φρα­χτων αστυ­νο­μι­κών. Τη στιγ­μή της απο­χώ­ρη­σης, όμως, βγαί­νουν από τα οδο­φράγ­μα­τα της αστυ­νο­μί­ας οι αλε­ξι­πτω­τι­στές της «Para ‑1» και αρχί­ζουν να κατα­διώ­κουν τους δια­δη­λω­τές, να συλ­λαμ­βά­νουν αδια­κρί­τως και να κακο­ποιούν βάναυ­σα όποιον έβρι­σκαν μπρο­στά τους. Ταυ­τό­χρο­να, τεθω­ρα­κι­σμέ­να οχή­μα­τα των ειδι­κών δυνά­με­ων εισβάλ­λουν από τρία δια­φο­ρε­τι­κά σημεία και απο­βι­βά­ζουν στρα­τιώ­τες που παίρ­νουν θέσεις απέ­να­ντι στους ενα­πο­μεί­να­ντες δια­δη­λω­τές. Ξαφ­νι­κά, ακού­γο­νται ριπές αυτο­μά­του όπλου και ένας 17χρονος πέφτει νεκρός. Ακο­λου­θεί πανι­κός, παν­δαι­μό­νιο, καται­γι­σμός πυρο­βο­λι­σμών και μέσα στα επό­με­να δέκα λεπτά, η άσφαλ­τος βάφε­ται κόκ­κι­νη από το αίμα 13 νεκρών και 16 βαριά τραυ­μα­τι­σμέ­νων. Ολα σχε­δόν τα θύμα­τα είναι νέοι και παι­διά, ηλι­κί­ας 16- 25 ετών.

Ο θρή­νος στα γκέ­το των καθο­λι­κών συνο­δεύ­ε­ται από πολι­τι­κό σάλο. Ο βου­λευ­τής του Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος Τζον Χιούμ, αυτό­πτης μάρ­τυ­ρας της σφα­γής, καταγ­γέλ­λει ότι πωρω­μέ­νοι αλε­ξι­πτω­τι­στές πυρο­βο­λού­σαν πισώ­πλα­τα άοπλους έφη­βους που προ­σπα­θού­σαν να σωθούν και μιλά­ει για «Ματω­μέ­νη Κυρια­κή», όπως θα μεί­νει στην ιστο­ρία η 30ή Γενά­ρη του 1972.

***

Η διε­θνής κατα­κραυ­γή που ξέσπα­σε ανά­γκα­σε τη Συντη­ρη­τι­κή κυβέρ­νη­ση του Έντουαρντ Χιθ να προ­χω­ρή­σει σε έρευ­να του αιμα­τη­ρού συμ­βά­ντος. Ο αρχι­δι­κα­στής Γουάι­τζε­ρι, που επε­λή­φθη της υπο­θέ­σε­ως, δεν απέ­δω­σε ευθύ­νες στους στρα­τιώ­τες, επει­δή δέχθη­κε τον ισχυ­ρι­σμό τους ότι πυρο­βο­λή­θη­καν πρώ­τοι από κάποιους δια­δη­λω­τές, παρά τις περί του αντι­θέ­του κατα­θέ­σεις των αυτο­πτών μαρ­τύ­ρων. Το περι­στα­τι­κό επα­νήλ­θε στην επι­και­ρό­τη­τα το 1998, όταν ο τότε πρω­θυ­πουρ­γός της Μεγά­λης Βρε­τα­νί­ας, Τόνι Μπλερ, ανέ­θε­σε στον Λόρ­δο Σάβιλ να επα­νε­ξε­τά­σει την υπόθεση.

Στις 15 Ιου­νί­ου 2010, μετά από 38 χρό­νια, δόθη­κε στη δημο­σιό­τη­τα το επί­ση­μο πόρι­σμα για τα γεγο­νό­τα της «Ματω­μέ­νης Κυρια­κής». Η έκθε­ση ανέ­φε­ρε πως κανέ­να από τα θύμα­τα δεν είχε την παρα­μι­κρή ευθύ­νη για τα γεγο­νό­τα που χαρα­κτη­ρί­στη­καν «αδι­καιο­λό­γη­τα». Παράλ­λη­λα, ο πρω­θυ­πουρ­γός Ντέι­βιντ Κάμε­ρον ζήτη­σε και επί­ση­μα συγνώ­μη για το γεγονός.

Σύμ­φω­να με την έκθεση:
• Δεν είχε δοθεί καμία προει­δο­ποί­η­ση στους πολί­τες πριν τους πυροβολισμούς
• Κανέ­νας στρα­τιώ­της δεν άνοι­ξε πυρ σαν απά­ντη­ση σε επι­θέ­σεις βομ­βι­στών και ανθρώ­πων που έρι­χναν πέτρες.
• Ορι­σμέ­να από τα θύμα­τα και τους τραυ­μα­τί­ες έφευ­γαν ή βοη­θού­σαν τους τραυματίες
• Κανέ­να από τα θύμα­τα δεν συνι­στού­σε απει­λή ή έκα­νε κάτι που θα δικαιο­λο­γού­σε πυροβολισμούς
• Τα γεγο­νό­τα της Ματω­μέ­νης Κυρια­κής δεν ήταν δικαιολογημένα
• Πολ­λοί από τους στρα­τιώ­τες είπαν ψέμα­τα για τις πρά­ξεις τους
• Αυτό που συνέ­βη, δεν έπρε­πε να είχε συμ­βεί ποτέ
• Ορι­σμέ­να μέλη των βρε­τα­νι­κών ενό­πλων δυνά­με­ων ενήρ­γη­σαν εσφαλμένα.

***

Η «Ματω­μέ­νη Κυρια­κή» έγι­νε πηγή έμπνευ­σης για καλ­λι­τέ­χνες και συγκρο­τή­μα­τα. Οι U2 γρά­φουν το 1983 το τρα­γού­δι δια­μαρ­τυ­ρί­ας «Sunday, Bloody Sunday», ο Τζων Λένον το «The Luck of the Irish» και ο Πώλ Μακάρτ­νεϋ το single «Give Ireland Back to the Irish». Επί­σης γυρί­στη­καν δύο ται­νί­ες για τα γεγο­νό­τα, τα «Bloody Sunday» και «Sunday».

Πηγές: Ριζο­σπά­στης, sansimera, Ελευ­θε­ρο­τυ­πία, tvxs