Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

30 Νοεμβρίου, η γιορτή του Αγίου Ανδρέα

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

30 Νοεμ­βρί­ου σήμε­ρα και η γιορ­τή του Αγί­ου Ανδρέα (χρό­νια πολ­λά στους εορ­τά­ζο­ντες και τις εορ­τά­ζου­σες) μας δίνει την ευκαι­ρία να μιλή­σου­με για τη χρή­ση του ονό­μα­τος και κάποιες παρα­δό­σεις του λαού μας.

Ανδρέ­ας (< ανήρ, ανδρός ο ανδρεί­ος), όνο­μα προ­ερ­χό­με­νο από την ελλη­νι­κή Αρχαιό­τη­τα. Μας είναι γνω­στός ο προ­πάπ­πους του Κλει­σθέ­νη όπως και ένας Αργεί­ος αγαλ­μα­το­ποιός. Γνώ­ρι­σε ευρεία διά­δο­ση και στα ελλη­νι­κά και στις άλλες γλώσ­σες (αγγλι­κά, γαλι­κά, γερ­μα­νι­κά κλπ) εξαι­τί­ας του ομώ­νυ­μου μαθη­τή του Χριστού.

Ο μαθη­τής του Ιησού Ανδρέ­ας ο πρω­τό­κλη­τος από την περιο­χή της Γαλι­λαί­ας, ήταν αδελ­φός του Πέτρου. Ψαράς στο επάγ­γελ­μα. Μαζί με τον Πέτρο και τα παι­διά του Ζεβε­δαί­ου Ιωάν­νη και Ιάκω­βο είχαν κοι­νό αλιευ­τι­κό σκάφος.

Πεί­στη­κε από το κήρυγ­μα του Ιωάν­νη του Προ­δρό­μου και έγι­νε μαθη­τής του. Με τη σύλ­λη­ψη του Προ­δρό­μου ξανα­γύ­ρι­σε στις αλιευ­τι­κές του ασχο­λί­ες όπου τον βρή­κε ο Ιησούς και τον κάλε­σε κοντά του. Ήτα ο πρώ­τος που κάλε­σε ο Ιησούς και για αυτό ονο­μά­στη­κε Πρω­τό­κλη­τος. Μετά τη σταύ­ρω­ση του Χρι­στούς και την επι­φοί­τη­ση του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος όλοι οι μαθη­τές ξεχύ­θη­καν στο γνω­στό τότε κόσμο για να δια­δώ­σουν το μήνυ­μα του Χρι­στού. Ο Πρω­τό­κλη­τος Ανδρέ­ας πέρα­σε και δίδα­ξε στη Μικρά Ασία, στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη, στη Μακε­δο­νία, στη Θεσ­σα­λία και κατέ­λη­ξε στην Πελο­πόν­νη­σο και πιο συγκε­κρι­μέ­να στην Πάτρα. Εκεί, κατά την εκκλη­σια­στι­κή παρά­δο­ση, δίδα­ξε το λόγο του Χρι­στού, έκα­νε θαύ­μα­τα και σταυ­ρώ­θη­κε σε σταυ­ρό σχή­μα­τος Χ υπό την πίε­ση των ειδω­λο­λα­τρών ιερέ­ων. Έτσι ο άγιος Ανδρέ­ας συν­δέ­θη­κε με την πόλη της Πάτρας και είναι ο πολιού­χος της.

Σήμε­ρα το όνο­μα Ανδρέ­ας αντι­προ­σω­πεύ­ει το 1,37% των ανδρι­κών ονο­μά­των και βρί­σκε­ται στην 18η θέση της σχε­τι­κής κατά­τα­ξης. Ιδιαί­τε­ρα δημο­φι­λές είναι το όνο­μα στο νομό Αχα­ΐ­ας (και ευρύ­τε­ρα στην Πελο­πόν­νη­σο), όπου βρί­σκε­ται στην 9η θέση με ποσο­στό 3,63%. Μεγά­λο ποσο­στό έχει το όνο­μα σε Ηλεία και Αργο­λί­δα, δύο νομούς όπου υπάρ­χουν παρα­δό­σεις που σχε­τί­ζο­νται με τον ομώ­νυ­μο άγιο.

Στην Ηλεία (11η θέση – 2,80%) υπάρ­χει παλιά προ­φο­ρι­κή παρά­δο­ση ότι σε παρα­λια­κή τοπο­θε­σία κοντά στο Κατά­κο­λο απο­βι­βά­στη­κε ο άγιος Ανδρέ­ας και κήρυ­ξε στους κατοί­κους της περιο­χής πριν πάει στην Πάτρα, γι’ αυτό και η περιο­χή ονο­μά­ζε­ται Άγιος Ανδρέ­ας και έχει κτι­στεί και ναός προς τιμήν του. Ευρύ­τε­ρα στο νομό υπάρ­χουν αρκε­τοί ναοί αφιε­ρω­μέ­νοι στον Από­στο­λο Ανδρέα. Στο Ναύ­πλιο ο άγιος τιμά­ται ως προ­στά­της της πόλης αφού τη μέρα της γιορ­τής του το 1822 οι Έλλη­νες κατέ­λα­βαν το Παλα­μή­δι, όπου υπάρ­χει και εκκλη­σά­κι αφιε­ρω­μέ­νο στον άγιο. Στο νομό Αργο­λί­δας το όνο­μα βρί­σκε­ται στην 11η θέση με ποσο­στό 2,04%.

Αυξη­μέ­να ποσο­στά εμφα­νί­ζει το όνο­μα και σε τρεις άλλους νομούς, χωρίς να κατα­φέ­ρου­με με τη δική μας έρευ­να να δώσου­με έστω μια στοι­χειώ­δη εξή­γη­ση. Στο νομό Φωκί­δας (8η θέση και ποσο­στό 3,09%), στο νομό Αιτω­λο­α­καρ­να­νί­ας (11η – 2,89%) και στο νομό Κοριν­θί­ας (12η – 2,36%).

Στο δείγ­μα εμφα­νί­ζε­ται και το Ανδρί­τσος που έχει 2 εμφα­νί­σεις πανελ­λα­δι­κά, όπως και τα γυναι­κεία Ανδρεα, Αντρεα, Αντρια (από 1 εμφά­νι­ση), Ανδρε­ού­λα (2 εμφα­νί­σεις) και Αντρη (3 εμφα­νί­σεις). Ίσως με το Ανδρέα να συν­δέ­ε­ται και το Ανδρε­ά­να (2 εμφανίσεις).

Το Αντρεα στις ευρω­παϊ­κές χώρες ανα­φέ­ρε­ται σε γυναί­κες. Αντρη και Αντρούλ­λα, Ανδρού­λα είναι κυπρια­κοί θηλυ­κοί τύποι του Ανδρέα. Στο νησί της Κύπρου ο άγιος είναι θερα­πευ­τής για την επι­λη­ψία και την τύφλωση.

Το όνο­μα δε εμφα­νί­ζε­ται καθό­λου στη Χίο (στο δείγ­μα μας) και έχει χαμη­λή δημο­τι­κό­τη­τα σε Λέσβο, Καβά­λα, Ροδό­πη (από 1 εμφά­νι­ση στο αντί­στοι­χο δείγ­μα κατά νομό).

Ο λαός τις περισ­σό­τε­ρες γιορ­τές τις συνέ­δε­σε με τη ζωή του, τις καθη­με­ρι­νές ασχο­λί­ες και τις ανά­γκες του. Έτσι παρε­τυ­μο­λο­γι­κά (Ανδρέ­ας-ανδρεί­ος, αντρειεύ­ο­μαι) πιστεύ­ε­ται ότι από αυτή την ημέ­ρα αρχί­ζει το κρύο ν’ αντρειεύ­ει, δηλα­δή να δυνα­μώ­νει ή ότι αντρειεύ­ε­ται (μεγα­λώ­νει) η νύχτα ή ότι ό άγιος αντριεύ­ει (αυξά­νει) τα σπαρ­τά και γενι­κά ο Αντριάς αντρεύ­ει όλα όσα έχουν ζωή: πρό­βα­τα γίδια και τα χωράφια.

Το συν­δέ­ει με το χει­μώ­να (το χιό­νι) και την ευφο­ρία της γης. Λέει ο λαός: «σαν έμπει ο Αντριάς να καρ­τε­ρά­τε να τ’ ασπρί­σει, για να πάει καλά η χρο­νιά, με πλού­σια μπε­ρε­κέ­τια». Αυτή την επο­χή το χιό­νι είναι απα­ραί­τη­το για τη γη. Ευλο­γία Θεού.

Τέλος, ήταν συνή­θεια τη μέρα αυτή να κάνουν τηγα­νί­τες κι όποιος δεν κάνει εκεί­νη την ημέ­ρα θα τρυ­πή­σει το τηγά­νι του. Γι’ αυτό και ο άγιος λέγε­ται Τρυ­πο­τη­γα­νάς ή Τρυποτηγανίτης.

 

(Το δείγ­μα από τους τηλε­φω­νι­κούς κατα­λό­γους του ΟΤΕ, είναι αντι­προ­σω­πευ­τι­κό πανελ­λα­δι­κά της τάξης των 99.246 ανδρών και 52.927 γυναικών)

_________________________________________________________________________________________________________

Ηρακλής Κακαβάνης —  Δημοσιογράφος — Συγγραφέας. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Από το 1991 έως το 2013 εργάστηκε στον Ριζοσπάστη. Από το 2013 αρθρογραφεί σε διαδικτυακά Μέσα. Από το 2010 συνεργάτης του περιοδικού «Θέματα Παιδείας».
Facebook

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο