4/1/1884: Ιδρύεται στο Λονδίνο η Φαβιανή Εταιρία

Επι­μέ­λεια Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Η Φαβια­νή Εται­ρεία (Fabian Society) ήταν μεταρ­ρυθ­μι­στι­κή οργά­νω­ση στη Μ. Βρε­τα­νία που πήρε το όνο­μά της από τον Ρωμαίο στρα­τη­γό Μάξι­μο Κόι­ντο Βερ­ρου­κό­σο Φάβιο του Μελ­λη­τού, ο οποί­ος σημεί­ω­σε επι­τυ­χί­ες επί των –συχνά ισχυ­ρό­τε­ρων αριθ­μη­τι­κά– αντι­πά­λων του (Αννί­βας) , εφαρ­μό­ζο­ντας στρα­τη­γι­κές ελιγ­μών και υπο­μο­νής και απο­φεύ­γο­ντας τις απευ­θεί­ας συγκρούσεις.

Χέρ­μπερτ Τζορτζ Γουέλς

Συμπε­ριε­λάμ­βα­νε στις γραμ­μές της εκπρο­σώ­πους των δια­νο­ού­με­νων της αστι­κής τάξης. Στις συνε­δριά­σεις της Φ.Ε. πήραν μέρος μερι­κοί από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους εκπρο­σώ­πους της αγγλι­κής πνευ­μα­τι­κής ζωής της επο­χής: ο φιλό­σο­φος Τόμας Ντέι­βιν­τσον, ο οποί­ος φέρε­ται ιδρυ­τής της οργά­νω­σης, ο λογο­τέ­χνης Χέρ­μπερτ Τζορτζ Γου­έλς, ο εικα­στι­κός καλ­λι­τέ­χνης και συγ­γρα­φέ­ας Γουί­λιαμ Μόρις (βλ. λ.), ο θεα­τρι­κός συγ­γρα­φέ­ας Τζορτζ Μπέρ­ναρντ Σο , ο λογο­τέ­χνης και για­τρός Χάβε­λοκ Έλις, οι πολι­τι­κοί Μπέ­α­τρις Γου­έμπ και Σίντ­νεϊ Τζέιμς Γου­έμπ, ο πολι­τι­κός και μετέ­πει­τα πρω­θυ­πουρ­γός Τζέιμς Ράμ­σεϊ Μακ Ντό­ναλντ (βλ. λ.) κ.ά. Τα κεί­με­να του Σο, Δοκί­μια για τον Φαβια­νό σοσια­λι­σμό (Essays On Fabian Socialism, 1889, συγκε­ντρώ­θη­καν σε τόμο το 1932) απε­τέ­λε­σαν το κυριό­τε­ρο όργα­νο προ­ώ­θη­σης των θέσε­ων της οργάνωσης.

Τζορτζ Μπέρ­ναρντ Σο

Θεω­ρώ­ντας το σοσια­λι­σμό ανα­πό­φευ­κτο απο­τέ­λε­σμα της οικο­νο­μι­κής ανά­πτυ­ξης, οι φαβια­νοί παρα­δέ­χο­νταν μόνο τη βαθ­μιαία εξέ­λι­ξη, αρνού­με­νοι την επα­νά­στα­ση, τους «κοι­νω­νι­κούς κατα­κλυ­σμούς» όπως έλε­γαν.  Ήταν αντί­θε­τοι με την ανά­πτυ­ξη της ταξι­κής πάλης του προ­λε­τα­ριά­του και με τη δημιουρ­γία ανε­ξάρ­τη­του (δηλα­δή κομ­μου­νι­στι­κού) κόμ­μα­τος της εργα­τι­κής τάξης. Ο  Β.Ι. ΛΕΝΙΝ χαρα­κτή­ρι­ζε το φαβια­νι­σμό ως « την πιο τέλεια έκφρα­ση του οπορ­του­νι­σμού και της φιλε­λεύ­θε­ρης εργα­τι­κής πολι­τι­κής.» Ενώ ο ΕΝΓΚΕΛΣ σημεί­ω­νε ότι «Η βασι­κή τους αρχή είναι ο φόβος για την επανάσταση».

Η δρά­ση της χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από τη βαθιά εχθρι­κή στά­ση της απέ­να­ντι στις επα­να­στα­τι­κές ενέρ­γειες του προ­λε­τα­ριά­του. Η φιλο­σο­φία τους στη­ρι­ζό­ταν  στις ιδέ­ες του Σπέν­σερ που συγκρί­νει την ανθρώ­πι­νη κοι­νω­νία με ένα ζωντα­νό οργα­νι­σμό που κάθε από­το­μη αλλα­γή είναι αντί­θε­τη στη φυσιο­λο­γι­κή εξέ­λι­ξη. Η παρα­χώ­ρη­ση εκλο­γι­κών δικαιω­μά­των σε ολο­έ­να και πιο πολ­λούς πολί­τες, η επέ­κτα­ση των αρμο­διο­τή­των των δημο­τι­κών αρχών και η μετα­βί­βα­ση σ’αυτές ορι­σμέ­νων κλά­δων της οικο­νο­μί­ας των λογής – λογής κοι­νο­τι­κών ιδρυ­μά­των και η επέ­κτα­ση του κρα­τι­κού μέτρου για το δια­κα­νο­νι­σμό των σχέ­σε­ων ανά­με­σα στην εργα­σία και το κεφά­λαιο, όλα αυτά για τους φαβια­νούς ήταν σοσια­λι­σμός εφαρ­μο­σμέ­νος στην πρά­ξη. Οι φαβια­νοί προ­πα­γάν­δι­ζαν τις «μικρές υπο­θέ­σεις»  ή «τα τσι­μπή­μα­τα σφήκας»,δηλαδή το ξεσκέ­πα­σμα των πλη­γών της σύγ­χρο­νης κοι­νω­νί­ας με μελέ­τες, λιβέ­λους και δημό­σιες ομι­λί­ες, με σκο­πό να παρα­κι­νή­σουν τις εύπο­ρες τάξεις και το κρά­τος να θεσπί­σουν και άλλες μεταρ­ρυθ­μί­σεις. Αυτές οι «μικρές υπο­θέ­σεις» παρου­σιά­ζο­νταν σαν σοσια­λι­στι­κά μέτρα που σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση «δια­πό­τι­ζαν» με σοσια­λι­στι­κές ιδέ­ες τον αγγλι­κό καπι­τα­λι­σμό. Οι φαβια­νοί υπο­στή­ρι­ζαν ακό­μη πως μόνο με το δικό τους δρό­μο ήταν δυνα­τόν να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί ο σοσια­λι­σμός στην Αγγλία, για­τί μόνο ο δρό­μος αυτός ταί­ρια­ζε τάχα στο χαρα­κτή­ρα, τις παρα­δό­σεις και στην ιστο­ρία του Αγγλι­κού λαού. Σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση η Φαβια­νή Εται­ρεία έπαι­ξε το ρόλο ενός από τους σπου­δαιό­τε­ρους φορείς τα επιρ­ρο­ής της αστι­κής τάξης στην Αγγλι­κή εργα­τι­κή τάξη, το ρόλο του φυτω­ρί­ου των οπορ­του­νι­στι­κών ιδε­ών στο Αγγλι­κό εργα­τι­κό κίνημα.

Ωστό­σο η μεγά­λη έκτα­ση που πήρε στο Αγγλι­κό εργα­τι­κό κίνη­μα το αίτη­μα των εργα­τών για ανε­ξάρ­τη­τη εργα­τι­κή πολι­τι­κή, ανά­γκα­σε τους φαβια­νούς να υπο­στη­ρί­ξουν την ίδρυ­ση Ανε­ξάρ­τη­του Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος (1893) και αργό­τε­ρα του Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος (1900 έως 1908 ήταν Επι­τρο­πή Εργα­τι­κής Εκπρο­σώ­πη­σης) στο οποίο οι φαβια­νοί προ­σχώ­ρη­σαν δια­τη­ρώ­ντας όμως και τη δική τους οργάνωση.

Η Φαβια­νή Εται­ρεία έπαι­ξε στο Εργα­τι­κό Κόμ­μα το ρόλο του ιδε­ο­λο­γι­κού κέντρου, που επε­ξερ­γά­ζε­ται τις προ­γραμ­μα­τι­κές αρχές και τις βάσεις της τακτι­κής του. Από αυτή προ­έρ­χο­νταν πολ­λά στε­λέ­χη του Εργα­τι­κού Κόμματος.

ΠΗΓΕΣ:

ΜΕΓΑΛΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΕΣΣΔ