Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

5 Οκτώβρη 1582: Η ημέρα που ..δεν υπήρξε ποτέ!

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Η 5η Οκτω­βρί­ου 1582 είναι η ημέ­ρα που δεν υπήρ­ξε ποτέ. Είναι η πρώ­τη ημέ­ρα του Ιου­λια­νού Ημε­ρο­λο­γί­ου, η οποία απα­λεί­φθη­κε, προ­κει­μέ­νου οι ημε­ρο­λο­γί­ες να εναρ­μο­νι­στούν με το νέο Γρη­γο­ρια­νό ημερολόγιο.

Η 4η Οκτω­βρί­ου 1582 ήταν η τελευ­ταία ημέ­ρα του Ιου­λια­νού Ημε­ρο­λο­γί­ου. Η αμέ­σως επό­με­νη ημέ­ρα και 1η του Γρη­γο­ρια­νού Ημε­ρο­λο­γί­ου ήταν η 15η Οκτω­βρί­ου. Οι ημέ­ρες από τις 5 Οκτω­βρί­ου έως και τις 14 Οκτω­βρί­ου «δεν υπήρ­ξαν ποτέ», καθώς απα­λεί­φτη­καν, προ­κει­μέ­νου οι ημε­ρο­μη­νί­ες να εναρ­μο­νι­στούν με το νέο Γρη­γο­ρια­νό Ημερολόγιο.

Τι προηγήθηκε

Τα χρο­νο­λο­γι­κά συστή­μα­τα που χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν ανά τους αιώ­νες είναι εκα­το­ντά­δες. Σχε­δόν κάθε πολι­τι­σμός ανέ­πτυσ­σε το δικό του, λίγα όμως κατόρ­θω­σαν να επι­βιώ­σουν. Έως τα μέσα του 1ου αιώ­να π.Χ. το ημε­ρο­λό­γιο που επι­κρα­τού­σε ήταν αυτό της Ρωμαϊ­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας, το οποίο βασι­ζό­ταν στις φάσεις της Σελήνης.

Λόγω της ατέ­λειάς του, όμως, δημιουρ­γή­θη­καν μεγά­λες απο­κλί­σεις, κυρί­ως στην εαρι­νή ιση­με­ρία, με σημα­ντι­κές επι­πτώ­σεις στην οικο­νο­μία και τη λει­τουρ­γία του κράτους.

Έτσι, ο Ιού­λιος Καί­σα­ρας ανέ­θε­σε στον Αλε­ξαν­δρι­νό αστρο­νό­μο Σωσι­γέ­νη την ανα­μόρ­φω­ση του ημερολογίου.

Προς την κατεύ­θυν­ση αυτή, προ­στέ­θη­καν στο έτος 90 μέρες, δηλα­δή η 1η Μαρ­τί­ου του 44 π.Χ αντι­κα­τα­στά­θη­κε από την 1η Ιανουαρίου.

Το νέο, ηλια­κό, ημε­ρο­λό­γιο αντα­πο­κρι­νό­ταν από­λυ­τα στη δια­δο­χή των επο­χών και η διάρ­κεια του έτους προσ­διο­ρί­στη­κε στις 365,25 ημέρες.

Η μικρή δια­φο­ρά καλύ­πτο­νταν από μία επι­πλέ­ον ημέ­ρα που προ­σθέ­το­νταν κάθε τέσ­σε­ρα χρό­νια, μετά την «έκτη προ των καλέν­δων του Μαρ­τί­ου», που ονο­μα­ζό­ταν «bis sextus». Έτσι, η ημέ­ρα αυτή, επει­δή τη μετρού­σαν δυο φορές, ονο­μά­ζε­ται ακό­μα και σήμε­ρα «δις έκτη» και το έτος που την περιέ­χει δίσεκτο.

Όμως και από το Ιου­λια­νό Ημε­ρο­λό­γιο προ­έ­κυ­πτε ένα σφάλ­μα 11 λεπτών και 14 δευ­τε­ρο­λέ­πτων το χρό­νο. Με το Ιου­λια­νό Ημε­ρο­λό­γιο, η εαρι­νή ιση­με­ρία μετα­το­πι­ζό­ταν κατά μία μέρα κάθε 128 χρό­νια εξαι­τί­ας  αυτού του σφάλ­μα­τος. Ο κίν­δυ­νο να εορ­τά­ζο­νται τα Χρι­στού­γεν­να φθι­νό­πω­ρο και το Πάσχα χει­μώ­να, οδή­γη­σε τον Πάπα Γρη­γό­ριο τον 13ος σε νέα μεταρ­ρύθ­μι­ση του συστήματος.

Για τη διόρ­θω­ση του σφάλ­μα­τος, που είχε ήδη ενσω­μα­τω­θεί στην μέτρη­ση του χρό­νου κατά τη διάρ­κεια των δεκα­τριών αιώ­νων από την Πρώ­τη Οικου­με­νι­κή Σύνο­δο της Νίκαιας που καθιέ­ρω­σε το Ιου­λια­νό ημε­ρο­λό­γιο, κατά την εφαρ­μο­γή του νέου ημε­ρο­λο­γί­ου κρί­θη­κε σκό­πι­μο να παρα­λει­φθούν 10 ημέ­ρες από το ηλια­κό ημε­ρο­λό­γιο, από την 5η Οκτω­βρί­ου έως και την 14η του ίδιου μήνα. Στις 4 Οκτω­βρί­ου του 1582 προ­στέ­θη­καν 10 ημέ­ρες, ενώ για να απο­φευ­χθούν ανά­λο­γες ασυμ­φω­νί­ες και στο μέλ­λον, απο­φα­σί­στη­κε κάθε τέσ­σε­ρις αιώ­νες να θεω­ρού­νται δίσε­κτα, αντί για 100 χρό­νια μόνο τα 97.

Οι αντιδράσεις

Επει­δή, όμως, οι περισ­σό­τε­ρες Καθο­λι­κές χώρες δεν υιο­θέ­τη­σαν το νέο ημε­ρο­λό­γιο την ακρι­βή ημέ­ρα που καθο­ρί­στη­κε από την παπι­κή Βού­λα, αλλά μήνες ή και χρό­νια μετά, οι παρα­πά­νω 10 ημέ­ρες υφί­στα­νται ακό­μα σε σχε­δόν όλες τις χώρες. Η πρώ­τη ημέ­ρα του νέου έτους είχε ήδη καθο­ρι­στεί σε όλες τις Δυτι­κές χώρες την 1η Ιανουα­ρί­ου κατά τον δέκα­το πέμ­πτο και δέκα­το έκτο αιώ­να, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των χωρών που έγι­ναν προ­τε­στα­ντι­κές την περί­ο­δο εκεί­νη, όπως η Γερ­μα­νία, η Σου­η­δία και η Αγγλία. Ωστό­σο, παρ’ ότι στην Αγγλία η 1η Ιανουα­ρί­ου ονο­μα­ζό­ταν «πρώ­τη ημέ­ρα του έτους», το έτος άλλα­ζε την 25η Μαρ­τί­ου, ημέ­ρα του Ευαγ­γε­λι­σμού μέχρι και το 1752. Για το λόγο αυτό, συχνά συνα­ντά­με διπλές χρο­νο­λο­γί­ες λόγω της σύγ­χυ­σης των ημε­ρο­λο­γί­ων και της αλλα­γής της πρώ­της ημέ­ρας του έτους. Αυτή η σύγ­χυ­ση ήταν προ­γε­νέ­στε­ρη του Γρη­γο­ρια­νού ημε­ρο­λο­γί­ου, αφού κρά­τος και εκκλη­σία χρη­σι­μο­ποιού­σαν δια­φο­ρε­τι­κά συστή­μα­τα χρονολόγησης.

Οι αντι­δρά­σεις για το Γρη­γο­ρια­νό ημε­ρο­λό­γιο ήταν έντο­νες, καθώς οι μη Καθο­λι­κές χώρες αρνή­θη­καν να υιο­θε­τή­σουν μια καθο­λι­κή εφεύ­ρε­ση. Λίγες χώρες το υιο­θέ­τη­σαν από τις 15 Οκτω­βρί­ου 1582: μόνο η Ιτα­λία, η Πολω­νία, η Ισπα­νία και η Πορ­το­γα­λία. Χρειά­στη­κε ένας περί­που αιώ­νας για να υιο­θε­τη­θεί από τα προ­τε­στα­ντι­κά κρά­τη, ενώ Αγγλία και Αμε­ρι­κή το απο­δέ­χτη­καν μόλις το 1752. Το ίδιο συνέ­βη και στην Ανα­το­λή, όπου όλα τα ορθό­δο­ξα κρά­τη συνέ­χι­σαν να ακο­λου­θούν το Ιου­λια­νό έως τον 20ο αιώνα.

Στην Ελλά­δα, το Γρη­γο­ρια­νό ημε­ρο­λό­γιο εφαρ­μό­στη­κε το 1923, όταν η 16η Φεβρουα­ρί­ου ονο­μά­στη­κε 1η Μαρ­τί­ου. Η Εκκλη­σία της Ελλά­δος το εφάρ­μο­σε στο εορ­το­λό­γιό της ένα χρό­νο αργότερα.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο