60 χρόνια από το θάνατο του Ναζίμ Χικμέτ: «Είμαι κομμουνιστής. Είμαι αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια»

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Ήταν 14 ετών, μαθη­τής γυμνα­σί­ου, όταν ο Ναζίμ ζήτη­σε από το δάσκα­λο του, τον Κεμάλ, να ακού­σει ένα ποί­η­μα που είχε γρά­ψει. Ο δάσκα­λος δέχθη­κε και ο νεα­ρός Ναζίμ του διά­βα­σε το ποί­η­μα που είχε γρά­ψει για κάποιον γάτο, ανα­φε­ρό­με­νος στο σιω­πη­λό «σαν το χνού­δι της λεύ­κας» πάτη­μα του που ‘ταν «γρή­γο­ρο σαν πιστο­λιά». Εντυ­πω­σια­σμέ­νος απ’ την περι­γρα­φή του μικρού Χικ­μέτ για το ζώο, ο δάσκα­λος του είπε: –«Δεί­ξε μου αυτόν τον γάτο».

Την επό­με­νη μέρα, ο Χικ­μέτ του έφε­ρε το γάτο της αδελ­φής του, για τον οποίο είχε γρά­ψει το ποί­η­μα. Ήταν ένα μαδη­μέ­νο φτω­χό πλα­σμα­τά­κι, με στρα­βά πόδια, σκι­σμέ­νο αυτί και ψωρια­σμέ­νο τρί­χω­μα. -«Αν ξέρεις να λες τέτοια ψέμα­τα», του είπε ο Κεμάλ «τότε θα γίνεις σπου­δαί­ος ποιητής».

Και ο Ναζίμ έγι­νε πράγ­μα­τι σπου­δαί­ος ποι­η­τής. Της αλή­θειας και της αξιο­πρέ­πειας. Του λυγ­μού, της οργής, αλλά και της ελπί­δας. «Οπου να ‘ναι κι η γη θα ξανα­μπεί μέσα στου τοκε­τού τον ύπνο/ Κι εμείς θα περά­σου­με ακό­μη ένα χειμώνα/ Ζεσταί­νο­ντας τα χέρια μας στη φωτιά της μεγά­λης οργής μας/ Και της αγί­ας ελπί­δας μας».

Γεν­νη­μέ­νος στη Θεσ­σα­λο­νί­κη των αρχών του 20ου αιώ­να, ο Ναζίμ Χικ­μέτ υπήρ­ξε το ζωντα­νό παρά­δειγ­μα αυτού που περιέ­γρα­φε ο Φρ. Ένγκελς για τους εργά­τες του λόγου: Αν οι ποι­η­τές είναι ικα­νοί να προ­αι­σθά­νο­νται το μέλ­λον, τότε πιστεύω ότι μπο­ρούν ακό­μα καλύ­τε­ρα να οσφραί­νο­νται τα προ­βλή­μα­τα του παρόντος.

Ο Χικ­μέτ υπήρ­ξε μονα­δι­κός εργά­της της ποί­η­σης, έχο­ντας την ικα­νό­τη­τα να εντο­πί­ζει στην καθη­με­ρι­νό­τη­τα της ταξι­κής πάλης τα στοι­χεία εκεί­να που ήταν ανα­γκαία «για να ξελα­σπώ­σου­με το μέλ­λον», για να τρα­βή­ξει η ζωή μπρο­στά. Αυτός ήταν άλλω­στε και ο σκο­πός στον οποίο αφιέ­ρω­σε τη ζωή του – να σπά­σουν οι αλυ­σί­δες της εκμε­τάλ­λευ­σης που εμπο­δί­ζουν την ανθρω­πό­τη­τα να βαδί­σει. Ο Χικ­μέτ το ήξε­ρε: «Για μένα, το λοι­πόν, το πιο εκπλη­κτι­κό, πιο επι­βλη­τι­κό, πιο μυστη­ρια­κό και πιο μεγά­λο, είναι ένας άνθρω­πος που τον μπο­δί­ζουν να βαδί­ζει, είναι ένας άνθρω­πος που τον αλυσοδένουνε».

“Γνω­ρί­ζε­τε ότι εγώ είμαι μέλος του ΚΚ από το 1923 και αυτό είναι η μόνη μου περη­φά­νια. Νομί­ζω ότι στις σχέ­σεις μετα­ξύ των κρα­τών, η πολι­τι­κή της ουδε­τε­ρό­τη­τας μπο­ρεί να είναι χρή­σι­μη και απο­τε­λε­σμα­τι­κή, όχι όμως για τους συγ­γρα­φείς. Δεν θα μπο­ρού­σα­τε, αλή­θεια, να μου πεί­τε το όνο­μα ενός μεγά­λου συγ­γρα­φέα, σε όλη την Ιστο­ρία του κόσμου, που να έμει­νε ουδέ­τε­ρος απέ­να­ντι στα μεγά­λα προ­βλή­μα­τα της επο­χής του. Μπο­ρεί να το πιστεύ­ει ότι είναι ουδέ­τε­ρος, και να το δια­κη­ρύσ­σει μάλι­στα, αλλά στην ουσία δεν είναι ποτέ! Οσο για μένα προ­τι­μώ να είμαι δεσμευ­μέ­νος και μάλι­στα με όλη μου τη συνείδηση…”.

— Συνέ­ντευ­ξη στο περιο­δι­κό “Lettres francaises” του Γαλ­λι­κού ΚΚ, 1958.

Ο Ναζίμ Χικ­μέτ υπήρ­ξε ποι­η­τής συνει­δη­τά στρα­τευ­μέ­νος στο πλευ­ρό της εργα­τι­κής τάξης. «Μια θρη­σκεία, ένας νόμος, ένα δίκαιο: Η δου­λιά του εργά­τη» έγρα­φε σε ηλι­κία μόλις 17 χρο­νών, συνο­ψί­ζο­ντας σε μια αρά­δα τη μαρ­ξι­στι­κή κοσμο­θε­ω­ρία. Δικαί­ως ο Χικ­μέτ θεω­ρεί­ται ο ποι­η­τής όχι μόνο του τουρ­κι­κού προ­λε­τα­ριά­του, αλλά της εργα­τι­κής τάξης όλου του κόσμου.

Μέλος του ΚΚ Τουρ­κί­ας από το 1923, μέσω της ποί­η­σης του βρί­σκο­νταν πάντο­τε σε κάθε σημείο όπου ηχού­σαν οι καμπά­νες των λαϊ­κών, ταξι­κών αγώ­νων, σε κάθε μέρος όπου κυριαρ­χού­σε η αδι­κία, εκεί όπου του­φε­κί­ζο­νταν η ελευ­θε­ρία και το δίκιο.

«Αν η μισή καρ­διά μου βρί­σκε­ται, για­τρέ, εδώ πέρα
η άλλη μισή στην Κίνα βρίσκεται
με τη στρα­τιά που κατε­βαί­νει προς το Κίτρι­νο ποτάμι

Κι ύστε­ρα, για­τρέ, την πάσα αυγή
την πάσα αυγή για­τρέ, με τα χαράματα
πάντα η καρ­διά μου στην Ελλά­δα τουφεκίζεται».

«Φίλοι κι αδέλ­φια της ψυχής μου.

Εσείς που πέσα­τε στις φυλα­κές και στα νησιά της κόλα­σης, που σας κρα­τάν αλυ­σω­μέ­νους μες στα στρα­τό­πε­δα συγκέ­ντρω­σης για­τί πολε­μά­τε για την ανε­ξαρ­τη­σία, το ψωμί και τη λευ­τε­ριά του ελλη­νι­κού λαού, δεχτεί­τε την αγά­πη και τον θαυ­μα­σμό μου.

Οι λαοί της Τουρ­κί­ας και της Ελλά­δας έχου­νε τους ίδιους θανά­σι­μα μιση­τούς εχθρούς: τον αγγλο­α­με­ρι­κα­νι­κό ιμπε­ρια­λι­σμό και τους ντό­πιους λακέ­δες του.

Οι λαοί της Τουρ­κί­ας και της Ελλά­δας, φιλιω­μέ­νοι ο ένας με τον άλλο, με τη βοή­θεια των φιλει­ρη­νι­κών λαών όλου του κόσμου, θα τσα­κί­σου­νε στο τέλος αυτούς τους εχθρούς τους.Αυτό το πιστεύω.

Ο δικός σας ένδο­ξος αγώ­νας είναι μια από τις πιο λαμπρές απο­δεί­ξεις ότι θα νική­σει η υπό­θε­ση της ειρή­νης, του ψωμιού και της λευτεριάς.

Σας σφίγ­γω όλους μ’ αγά­πη στην αγκα­λιά μου»

ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ
10/8/1951
Βερολίνο.

Ο Χικ­μέτ δεν θα μπο­ρού­σε να μεί­νει αδιά­φο­ρος μπρο­στά στα μεγά­λα ζητή­μα­τα της επο­χής του. Κι’ αυτό διό­τι στο επί­κε­ντρο της σκέ­ψης και δρά­σης του βρι­σκό­ταν πάντα η αγά­πη και το ειλι­κρι­νές ενδια­φέ­ρον για τον άνθρω­πο. «Είμαι κομ­μου­νι­στής. Είμαι αγά­πη απ’ την κορυ­φή ως τα νύχια» έγρα­φε στον επί­λο­γο του μυθι­στο­ρή­μα­τος του «Οι ρομαντικοί».

Στην συνέ­πεια του στην μαρ­ξι­στι­κή-λενι­νι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία και τον προ­λε­τα­ρια­κό διε­θνι­σμό, ο Χικ­μέτ την πλή­ρω­σε με διώ­ξεις και φυλα­κί­σεις. Τι κι’ αν συνε­λή­φθη και με κατα­σκευα­σμέ­νες κατη­γο­ρί­ες φυλα­κί­στη­κε; Ο τούρ­κος κομ­μου­νι­στής παρέ­μει­νε αλύ­γι­στος, πιστός στις πεποι­θή­σεις του. «Το ζήτη­μα δεν είναι να είσαι φυλα­κι­σμέ­νος. Να μην παρα­δί­νε­σαι, αυτό είναι το ζήτη­μα», έγρα­φε.

Το πνεύ­μα της ανυ­πο­χώ­ρη­της ταξι­κής πάλης απο­τε­λεί κυρί­αρ­χο στοι­χείο της ποί­η­σης του. Μέσα από την τέχνη του ποι­η­τι­κού λόγου, ο Χικ­μέτ δίνει κου­ρά­γιο και δύνα­μη («Δε χύνουν δάκρυ μάτια που συνη­θί­σαν να βλέ­που­νε φωτιὲς/ δε σκύ­βουν το κεφά­λι οι μαχητὲς/ κρα­ταν ψηλά τ᾿ αστέ­ρι με περη­φά­νεια»), δίνει ελπί­δα («Υπο­μο­νή, συντρό­φοι, υπο­μο­νὴ και θα ῾ρθει μέρα η τρανὴ/ ναι θα ῾ρθει!), δεί­χνει το δρό­μο («Αν δεν καώ εγώ. Αν δεν καείς εσύ. Αν δεν καού­με εμείς/ Πώς θα γενούν τα σκο­τά­δια λάμ­ψη…»).

Πέρα­σαν 60 χρό­νια από τότε που η καρ­διά του Χικ­μέτ- το μεγά­λο «κόκ­κι­νο μήλο» που αγκά­λια­σε την ανθρω­πό­τη­τα- έπα­ψε να χτυ­πά, στις 3 Ιού­νη 1963 στη Μόσχα. Όσες δεκα­ε­τί­ες όμως κι’ αν περά­σουν, ο Ναζίμ Χικ­μέτ δεν θα ξεχα­στεί. Και αυτό διό­τι το έργο του, η ίδια η ζωή του, είναι άρρη­κτα δεμέ­νη με την ταξι­κή πάλη, με τα ευγε­νέ­στε­ρα ιδα­νι­κά της ανθρω­πό­τη­τας, τον αγώ­να για την ειρή­νη και τη συνα­δέλ­φω­ση των λαών, τη κοσμο­θε­ω­ρία του μαρ­ξι­σμού-λενι­νι­σμού και του προ­λε­τα­ρια­κού διεθνισμού.

Αναλ­λοί­ω­τος και αθά­να­τος στο χρό­νο, ο λόγος του Χικ­μέτ συνε­χί­ζει να εμπνέ­ει τους λαϊ­κούς αγώ­νες, την πάλη για μια κοι­νω­νία χωρίς εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρω­πόυ από άνθρω­πο, για τον σοσια­λι­σμό-κομ­μου­νι­σμό. Είναι ο λόγος εκεί­νος που μας συντρο­φεύ­ει- και θα μας συντρο­φεύ­ει για πάντα- «στην πιό όμορ­φη θάλασ­σα», αυτήν του αγώ­να για έναν καλύ­τε­ρο κόσμο.

«Θε να πεθά­νεις, γιὰ να ζήσου­νε οι άνθρω­ποι, οι άνθρω­ποι που ποτὲ δε θα χεις δει το πρό­σω­πό τους και θα πεθά­νεις ξέρο­ντας καλὰ, πως τίπο­τα πιὸ ωραίο, πως τίπο­τα πιο αλη­θι­νό απ᾿ τη ζωὴ δεν είναι».

«Ναι, αλλά ο Στά­λιν…», του Νίκου Μόττα