“Μια αντάρτικη νοσοκομειούπολη… Ισως θα υπάρχει και τώρα, έστω και κατεστραμμένη, που θα μπορούν οι νεότεροι να την επισκέπτονται και να θαυμάζουν τι μπορεί να φτιάσει ο λαός όταν το καταλαβαίνει δικό του”.
Λόγια του Ν. Σακελλαρίου, αρχιάτρου στον ΔΣΕ, στο Νοσοκομείο του Γράμμου.
Αυτό ακριβώς το έργο έχει αναλάβει το ΚΚΕ, την ανάδειξη και αναστήλωση της αντάρτικης νοσοκομειούπολης, που βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του υψώματος Σκάλα του Γράμμου σε υψόμετρο 1.400 μέτρων και χτίστηκε το διάστημα Απρίλη — Μάη του 1948. Για την κατασκευή και λειτουργία του πρωτοστάτησαν οι γιατροί Πέτρος Κόκκαλης, Νώντας Σακελλαρίου, Γιώργος Τζαμαλούκας, Στέφανος Χουζούρης κ.ά.
Για την υλοποίηση αυτού του σκοπού έχει συγκροτηθεί ομάδα που πλαισιώνεται από μηχανικούς, οικοδόμους, τεχνίτες και δεκάδες εθελοντές, η οποία έχει αναλάβει τη σκληρή δουλειά για τον καθαρισμό του χώρου, τη διαμόρφωση και την ανάδειξή του, ώστε να γίνει επισκέψιμος. Μέχρι τώρα έχουν εντοπιστεί πάνω από 30 κτίσματα. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η στήριξη μέσα από προσφορές μελών και φίλων του Κόμματος, απογόνων μαχητών του ΔΣΕ.
Αυτές οι πλευρές αποτυπώνονται στο ολιγόλεπτο βίντεο που προβλήθηκε στην Κεντρική Σκηνή του Φεστιβάλ πριν από την έναρξη του καλλιτεχνικού προγράμματος.
Με δέος παρακολουθεί κανείς τα σημερινά πλάνα από αυτήν την προσπάθεια που μπλέκονται με τα πλάνα του «χτες». Η συγκίνηση και το δέος μεγαλώνουν όταν ακούει κανείς τη δομή και τη λειτουργία του νοσοκομείου, που στόχο είχε να περιθάλψει 1.200 τραυματίες και αρρώστους και χτίστηκε χάρη στην εθελοντική δουλειά των κατοίκων των γύρω χωριών.
Μια ολόκληρη πολιτεία με τους θαλάμους, τους κλιβάνους, τα καταφύγια, τις καλύβες που φιλοξενούσαν τις υπηρεσίες και τα μαγειρεία που βρίσκονταν ακριβώς δίπλα στο ποτάμι, για να υπάρχει άμεση πρόσβαση στο νερό αλλά και οι καπνοί να μην προδώσουν τη θέση του νοσοκομείου. Ακόμα και ξύλινο αμφιθέατρο είχε κατασκευαστεί, που φιλοξενούσε συχνά παραστάσεις για την ψυχαγωγία των ασθενών. Το σπουδαιότερο, όμως, οίκημα της νοσοκομειούπολης ήταν το χειρουργείο, με πέντε χειρουργικά κρεβάτια, που επέτρεπε σε τρεις γιατρούς να πραγματοποιούν παράλληλα χειρουργικές επεμβάσεις, το οποίο λειτουργούσε και βράδυ με ηλεκτρικό φως και είχε σκέπασμα από 8 — 10 κορμούς δέντρων…
Το Νοσοκομείο του ΔΣΕ στον Γράμμο
απλωνόταν σε μια έκταση με περίμετρο 1.500μ
στη νοτιοανατολική πλευρά του υψώματος Σκάλα
Η άμυνα και η πολύπλευρη έγνοια για τους τραυματίες
Παρά τη μεγάλη προσπάθεια να λειτουργήσει το Νοσοκομείο με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες, δεν έπαυε να βρίσκεται κοντά στην πρώτη γραμμή των μεγάλων μαχών του Γράμμου. Αυτό είχε ως συνέπεια όχι μόνο να ακούγονται «πότε δυνατότερα πότε αδύνατα κανονίδι, εκρήξεις βομβών που ρίχνανε αεροπλάνα και όλμοι», όπως καταγράφει ο γιατρός Χουζούρης (σελ. 400) αλλά το Νοσοκομείο να βρίσκεται και εντός της εμβέλειας της αεροπορίας του αντιπάλου.
Γι’ αυτόν τον λόγο, είχε γίνει μεγάλη προσπάθεια για την οργάνωση της αεράμυνας. Έκθεση του Κώστα Γούναρη για την οργάνωση της αντιαεροπορικής άμυνας του Νοσοκομείου στις 26/7/1948 (Αρχείο του ΚΚΕ, αριθμός εγγράφου 206486), αναφέρει πως πέρα από το καμουφλάζ του Νοσοκομείου, «μέσα στον καταυλισμό έχουν γίνει τρία ομαδικά καταφύγια που παίρνουν 300 — 350 τραυματίες. Η αντοχή των καταφυγίων είναι καλή για βόμβες μέχρι 100 κιλά και για ρουκέτες». Στη συνέχεια, συμφωνήθηκε με τη Διεύθυνση να γίνουν δίπλα σε κάθε θάλαμο καταφύγια που να χωράνε τους τραυματίες του θαλάμου.
Το ΚΚΕ συνεχίζει την προσπάθεια χρόνων για την ανάδειξη του Νοσοκομείου του Γράμμου, που αποτελεί σημαντικό κομμάτι της τρίχρονης εποποιίας του ΔΣΕ. Είναι η συνέχεια των προσπαθειών στην περιοχή ώστε η εργατική τάξη, ο λαός και η νεολαία να διδαχθούν από την ιστορία του τόπου, να εμπνευστούν από την ηρωική δράση των κομμουνιστών τότε και τώρα, να βγάλουν πολύτιμα συμπεράσματα για την πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση.
Το Νοσοκομείο είναι ήδη επισκέψιμο, καθώς το μονοπάτι από το Λιανοτόπι έχει σημανθεί από τις Οργανώσεις του Κόμματος στη Δυτική Μακεδονία. Ομως, το δύσκολο έργο της ανάδειξης συνεχίζεται, και έχει πολλή δουλειά ακόμη, καθώς συνεχώς εντοπίζονται νέα κτίσματα, με όραμα να ενταχθεί πλήρως στο δίκτυο ιστορικών χώρων, μουσείων και μνημείων που φιλοτέχνησε το ΚΚΕ, τιμώντας την 100χρονη πορεία του, μόλις ολοκληρωθούν οι εργασίες καθαρισμού, εντοπισμού, τοπογραφικής αποτύπωσης και ανάδειξης των κτισμάτων του συμπλέγματος.