ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

Παρου­σιά­ζει ο Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης* //

ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΕΤΡΑΚΟΥ

ΑΦΗΓΗΜΑ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΕΝΤΕΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ

Εκδό­σεις ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, Αθή­να 2018, σ. 314

Άρτι αφυ­πη­ρε­τή­σα­σα η Καθη­γή­τρια του Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών (Τμή­μα Θεα­τρι­κών Σπου­δών) κ. Κυρια­κή Πετρά­κου, μετά από ευδό­κι­μο ακα­δη­μαϊ­κή καριέ­ρα. Πέρυ­σι εξέ­δω­σε ένα αξιό­λο­γο βιβλίο, το οποίο πρω­τί­στως αφο­ρά τους θεα­τρο­λό­γους και τους φοι­τη­τές των Τμη­μά­των Θεα­τρι­κών Σπου­δών των πανε­πι­στη­μί­ων, αλλά και τους εκπαι­δευ­τι­κούς και κάθε φιλο­μα­θή θεα­τρό­φι­λο. Όπως και τα υπό­λοι­πα βιβλία της, έτσι κι αυτό κοσμεί το χώρο της θεα­τρο­λο­γι­κής έρευ­νας και μελέ­της και περ­νά στη χορεία των αξιό­λο­γων πονη­μά­των, καρ­πός γνώ­σης, εμπει­ρί­ας και νοη­τι­κής διερ­γα­σί­ας ανθρώ­που που δεκα­ε­τί­ες τώρα έχει ενσκή­ψει με συνέ­πεια και σοβα­ρό­τη­τα, αλλά και με ταλέ­ντο στο επι­στη­μο­νι­κό της αντι­κεί­με­νο που δίδα­ξε επά­ξια σε εκα­το­ντά­δες φοι­τη­τές και μετέ­δω­σε επι­τυ­χώς σε ακρο­α­τές δεκά­δων συνε­δρί­ων στην ημε­δα­πή και στην αλλοδαπή. 

Το βιβλίο απαρ­τί­ζε­ται από έντε­κα κεφά­λαια, σχε­τι­κά με θεα­τρι­κά έργα δια­φό­ρων περιό­δων και δρα­μα­τουρ­γών. Τα έντε­κα θεα­τρο­λο­γι­κά μελε­τή­μα­τα είναι προ­ϊ­όν ενδε­λε­χούς ερευ­νη­τι­κής προ­σπά­θειας των τριών τελευ­ταί­ων χρό­νων και έχουν παρου­σια­στεί σε συνο­πτι­κή μορ­φή (λόγω χρο­νι­κού περιο­ρι­σμού) σε συνέ­δρια ή περιέ­χο­νται σε συλ­λο­γι­κούς τόμους ή ορι­σμέ­να απ’ αυτά πρό­κει­ται να δημο­σιευ­τούν στο μέλ­λον. Εδώ, η ερευνήτρια/μελετήτρια Κυρια­κή Πετρά­κου έχει την άνε­ση χώρου να τα παρου­σιά­σει εκτε­νέ­στε­ρα και άρα σε πλη­ρέ­στε­ρη μορφή. 

Στον Πρό­λο­γο η συγ­γρα­φέ­ας παρα­θέ­τει σχό­λια, παρα­τη­ρή­σεις και προ­τά­σεις, πολύ εποι­κο­δο­μη­τι­κές για τη θεα­τρι­κή έρευ­να, τις οποί­ες απευ­θύ­νει φυσι­κά σε φοι­τη­τές, θεα­τρο­λό­γους και επί­δο­ξους ερευ­νη­τές. Παρέ­χει πλη­ρο­φο­ρί­ες λεξι­λο­γι­κού και ερμη­νευ­τι­κού χαρα­κτή­ρα για τους όρους «αφή­γη­μα» και «αφή­γη­ση», παρα­πέ­μπο­ντας στην κατα­γω­γή τους κατά τη μακραί­ω­νη ελλη­νι­κή ιστο­ρία (με παρά­θε­ση των πηγών), κάνο­ντας επι­πρό­σθε­τα ανα­φο­ρές στη Θεω­ρία της Λογο­τε­χνί­ας την ελλη­νι­κή και την ξένη. Ανα­φο­ρές επι­χει­ρού­νται επί­σης στην Ιστο­ρία και τη Θεω­ρία του Θεά­τρου, καθώς και στη διδα­σκα­λία τους στα πανε­πι­στή­μια. Υπο­γραμ­μί­ζει τις πηγές της έρευ­νας («αρχεία, αδη­μο­σί­ευ­τα λαν­θά­νο­ντα έργα, ο περιο­δι­κός και ημε­ρή­σιος Τύπος, τα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τα, πίνα­κες, γλυ­πτά, επι­γρα­φές, αλλά και οι μαγνη­το­σκο­πή­σεις στη σύγ­χρο­νη επο­χή […]»). Παρα­θέ­τω μία σημα­ντι­κή της παρα­τή­ρη­ση, η οποία πρέ­πει να κινη­το­ποι­ή­σει τους ενδια­φε­ρό­με­νους: «οι σημα­ντι­κό­τε­ροι συγ­γρα­φείς του Μεσο­πο­λέ­μου και των πρώ­των μετα­πο­λε­μι­κών δεκα­ε­τιών, ανή­κο­ντες ή προ­σκεί­με­νοι στην πλειο­νό­τη­τά τους στην Αρι­στε­ρά, δεν έχουν δημο­σιεύ­σει ή εκδώ­σει τα περισ­σό­τε­ρα έργα τους, τα οποία κιν­δυ­νεύ­ουν να χαθούν δια παντός.»Και στη συνέ­χεια εύχε­ται η θεα­τρο­λο­γι­κή έρευ­να και μελέ­τη να προ­χω­ρή­σουν απρό­σκο­πτα, «με ιερό σκο­πό», λόγω του ότι απο­τε­λεί «επι­στη­μο­νι­κό και πατριω­τι­κό καθή­κον», παναν­θρώ­πι­νο και διε­θνές ιστο­ρι­κό καθή­κον, θα πρόσθετα.

Για την πλη­ρέ­στε­ρη ενη­μέ­ρω­ση του ανα­γνώ­στη του σύντο­μου αυτού σημειώ­μα­τός μου, οφεί­λω να παρα­θέ­σω τα περιε­χό­με­να του βιβλί­ου, ώστε ο κάθε φιλο­μα­θής και θεα­τρό­φι­λος να μπο­ρεί να αξιο­λο­γή­σει καλύ­τε­ρα την παρού­σα ενδια­φέ­ρου­σα εργασία:

• Ο Βαυα­ρός ως «άλλος» μέσα από τα μάτια του Μ. Χουρ­μού­ζη: εθνι­κός εχθρός;

• Του Κου­τρού­λη ο γάμος του Α.Ρ. Ραγκα­βή στην επο­χή του και τη δική μας: η παρου­σία του στη διάρ­κεια του 19ού αι. και η παρά­στα­ση του Αμφι-θεά­τρου (1983–1984)

• Ένα ιδια­ζό­ντως ανα­τρε­πτι­κό έργο του 19ου αιώ­να: Ιου­λια­νός ο Παρα­βά­της του Κλέ­ω­να Ραγκαβή

• Τα (κυπρια­κά) αρχαιό­θε­μα έργα του Κύπρου Χρυ­σάν­θη

• Η Λευ­κά­δα στο θέα­τρο του Νίκου Κατη­φό­ρη

• Ένα γνω­στό-άγνω­στο έργο ενός γνω­στού-άγνω­στου θεα­τρι­κού συγ­γρα­φέα: Θεο­δώ­ρα του Δημή­τρη Φωτιάδη

• Από τον Εμφύ­λιο στη Δικτα­το­ρία: για ένα θέα­τρο του λαού

• Ο Κουν στο Εθνι­κό Θέατρο

• Από την ποι­η­τι­κή πρό­ζα στη θεα­τρι­κή ποί­η­ση: η δια­σκευή του Τελευ­ταί­ου πει­ρα­σμού από τον Σωτή­ρη Χατζά­κη (2003)

• Ο ποι­η­τής ως Δρα­μα­τουρ­γός: το θέα­τρο του Γιώρ­γου Χρονά

• Ελλη­νο­κε­ντρι­σμός και παγκο­σμιο­ποί­η­ση στο ελλη­νι­κό θέα­τρο των τελευ­ταί­ων δεκαετιών

Η συγ­γρα­φέ­ας με διεισ­δυ­τι­κή ματιά εντρυ­φεί διε­ξο­δι­κά στα θεα­τρι­κά κεί­με­να, με επι­στη­μο­νι­κή γνώ­ση και συνέ­πεια, μην παρα­βλέ­πο­ντας την παρα­στα­σιο­γρα­φία τους. Ανα­τρέ­χει στις πρω­το­γε­νείς πηγές, δηλ. στα ίδια τα θεα­τρι­κά έργα και ρίχνει το φακό της μελε­τη­τι­κής της προ­σπά­θειας στην εργο­βιο­γρα­φία του δρα­μα­τουρ­γού, στις κοι­νω­νι­κές και ιστο­ρι­κές συν­θή­κες της επο­χής που γρά­φτη­καν και ανε­βά­στη­καν στο σανί­δι, απο­δει­κνύ­ο­ντας με τις ανα­λύ­σεις της τη συνά­φεια μετα­ξύ της φιλο­λο­γι­κής και θεα­τρο­λο­γι­κής μελέτης. 

Επι­χει­ρεί εμπε­ρι­στα­τω­μέ­νη ανα­λυ­τι­κή ανά­λυ­ση του περιε­χο­μέ­νου του κάθε έργου, παρα­πέ­μπο­ντας σε πλή­θος δημο­σιεύ­μα­τα και βιβλία, καθώς συσχε­τί­ζει και σχο­λιά­ζει άλλα έργα, παρα­στά­σεις, ιστο­ρι­κά θέμα­τα κ.ο.κ. Δεν παρα­λεί­πει να ανα­φερ­θεί, επί­σης, σε σχε­τι­κές με το έργο και την παρά­στα­ση κρι­τι­κές θεά­τρου. Είναι ενη­με­ρω­μέ­νη για όλα και έτσι βοη­θά­ει και τον ανα­γνώ­στη των κει­μέ­νων της να ενη­με­ρω­θεί, να μάθει, να προ­βλη­μα­τι­στεί και να κατα­νο­ή­σει τη θεμα­το­λο­γία και την αισθη­τι­κή του έργου και των παρα­στά­σε­ών του, την υπό­θε­σή του, τους στό­χους του θεα­τρι­κού συγ­γρα­φέα. Ιδιαί­τε­ρη σημα­σία δίνει στην ανά­λυ­ση των χαρακτήρων/προσώπων του κάθε έργου, πρω­τα­γω­νι­στι­κών και δευ­τε­ρευό­ντων ρόλων. 

Το corpus των μελε­τη­μά­των της, των θεα­τρι­κών έργων που μελε­τά, της θεμα­το­γρα­φί­ας τους, των ιστο­ρι­κών, κοι­νω­νι­κών και αισθη­τι­κών ανα­φο­ρών της απο­τε­λούν ένα θησαυ­ρό πλη­ρο­φο­ριών και γνώ­σε­ων, με απο­τέ­λε­σμα να συμ­βάλ­λει στη δια­μόρ­φω­ση και εξέ­λι­ξη του θεα­τρι­κού και ενγέ­νει του καλ­λι­τε­χνι­κού αισθη­τη­ρί­ου του θεα­τρό­φι­λου ανα­γνώ­στη του βιβλίου.

Πρό­κει­ται για ένα βιβλίο με έντε­κα ενδια­φέ­ρο­ντα και αξιό­λο­γα επι­στη­μο­νι­κά μελε­τή­μα­τα, στη­ριγ­μέ­να στην έρευ­να, μετά από συνε­χή, επί­πο­νη και επί­μο­νη μακρο­χρό­νια ανα­ζή­τη­σή της, η οποία είναι και αξιο­θαύ­μα­στη και αξιομίμητη.

Ένα ακό­μη βιβλίο της κ. Κυρια­κής Πετρά­κου, συμ­βο­λή στην Ιστο­ρία, στη Θεω­ρία και στην Κοι­νω­νιο­λο­γία του Θεά­τρου στη χώρα μας.

_________________________________________________________________________________________

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Δρ. Επιστημών της Αγωγής. Μελετητής Δραματουργίας για παιδιά. Κριτικός Θεάτρου για παιδιά. Συγγραφέας
e‑mail:[email protected] http://thkaragia.wix.com/main