Παρουσία πλήθους κόσμου εγκαινιάστηκε η έκθεση «Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά… », με θέμα την αντίσταση στις φυλακές και τις εξορίες
Άνοιξαν χτες 5 Μάρτη, οι πύλες της μεγάλης εικαστικής έκθεσης που διοργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ, στο Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων — Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ — ΕΣΑ), με θέμα την αντίσταση στις φυλακές και τις εξορίες και τίτλο «Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά», δανεισμένο από στίχο που έγραψε ο Γ. Ρίτσος όντας εξόριστος στη Μακρόνησο. Πλήθος κόσμου όλων των ηλικιών έδωσε το «παρών», ανάμεσά τους πολλοί εικαστικοί, καθώς και πολλοί συγγενείς των δημιουργών που έργα τους φιλοξενούνται στην έκθεση. Παρευρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία της ΚΕ του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον ΓΓ της ΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, ο οποίος ξεναγήθηκε και στην έκθεση.
Στα εγκαίνια μίλησε η Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος της ΚΕ και υπεύθυνη του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ.
Η έκθεση αποτελεί ένα γεγονός μεγάλης εικαστικής αξίας και όχι μόνο, καθώς συγκεντρώνονται ορισμένα από τα σημαντικότερα διασωσμένα εικαστικά μνημεία της ταξικής πάλης τον 20ό αιώνα στη χώρα μας. Χρειάζεται να αναφέρουμε ότι κάποια από τα έργα εκτίθενται για πρώτη φορά ή μετά από πολλά χρόνια. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να αντικρίσει έργα σπουδαίας αισθητικής πνοής και ιστορικής αξίας, τα οποία αναφέρονται σε μια περίοδο 40 χρόνων. Καθώς περιηγείται κανείς στα έργα είναι σαν να διαβαίνει εκείνες τις δεκαετίες. Από τις χειρόγραφες εφημερίδες των εξόριστων στην Ανάφη τη δεκαετία του ’30, στην αποτύπωση της Κατοχής και της μεγαλειώδους Αντίστασης του λαού μας. Οπως είναι φυσικό, μεγάλο κομμάτι της έκθεσης αναφέρεται στα χρόνια που ακολούθησαν, στα χρόνια των διώξεων και της σκληρής παρανομίας. Πολλοί ήταν οι δημιουργοί που βρέθηκαν και οι ίδιοι εξόριστοι και φυλακισμένοι. Μακρόνησος, Γιούρα, Λήμνος, Αϊ — Στράτης, φυλακές Αβέρωφ, Τρίκερι, φυλακές της Κέρκυρας, μερικοί μόνο από τους τόπους που αποτυπώνονται στην έκθεση και μαζί με αυτούς πλευρές από τη ζωή και την οργάνωση των εξόριστων. Υπάρχουν ακόμα έργα που αναφέρονται στην περίοδο της χούντας.
Εκτίθενται 257 εικαστικά έργα 48 δημιουργών και πολλών ακόμα άγνωστων αγωνιστών. Τα έργα προέρχονται από τη συλλογή του Αρχείου του ΚΚΕ, πολλά επίσης είναι έργα που παραχωρήθηκαν από μουσεία και πινακοθήκες αλλά και συγγενείς των καλλιτεχνών.
Εκτίθενται έργα των Α. Τάσσου, Γιώργου Αργυράκη, Βασίλη Αρμάου, Γιώργου Βακιρτζή, Γιώργη Βαρλάμου, Αγγελου Βλάση, Βασίλη Βλασίδη, Δημήτρη Γιολδάση, Χρίστου Δαγκλή, Ηλία Δεκουλάκου, Βαγγέλη Δημητρέα, Γιώργη Δήμου, Νίκου Ευγενίδη, Βασίλη Ζήση, Τάσου Ζωγράφου, Μεμά Καλογηράτου, Στράτου Καλταμπανέα, Λευτέρη Κανακάκι, Βλάση Κανιάρη, Βάσως Κατράκη, Δημήτρη Κατσικογιάννη, Αννας Κινδύνη, Αλέξανδρου Κορογιαννάκη, Ζιζής Μακρή, Μέμου Μακρή, Παντελή Μανταλόβα, Φανής Μιχαηλίδου, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Θωμά Μώλου, Μιχάλη Νικολινάκου, Νίκου Παραλή, Αλεξάνδρας Πατσόγλου, Αριστείδη Πατσόγλου, Δημήτρη Περδικίδη, Γιάννη Πετάνη, Πάρι Πρέκα, Γιάννη Ρίτσου, Κυριάκου Ρόκου, Βάλια Σεμερτζίδη, Γιάννη Στεφανίδη, Σάββα Τζανετάκη, Κώστα Τσάρα, Γιώργη Τρικαλινού, Γιάννη Τσαγκάρη, Γιώργου Φαρσακίδη, Μίμη Φωτόπουλου, Χορτομάου, Κατερίνας Χαριάτη — Σισμάνη και πολλών ακόμα αγνώστων.
ℹ️ Μέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη — Σάββατο 10.00–21.00 & Κυριακή 10.00–14.00
✔️ Η είσοδος είναι ελεύθερη.
🚩 Έργα που αποτυπώνουν τη θηριωδία της αστικής τάξης και ταυτόχρονα το ηθικό μεγαλείο της λαϊκής πάλης
Η Ελένη Μηλιαρονικολάκη στον χαιρετισμό της σημείωσε ότι «τα έργα της έκθεσης αποτυπώνουν τη θηριωδία της αστικής εξουσίας απέναντι σε όσους την απειλούν, κύρια την περίοδο μετά την Απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή, όταν ένιωσε τα θεμέλιά της να τρίζουν από την απότομη άνοδο της επιρροής του Κομμουνιστικού Κόμματος και του λαϊκού κινήματος, από τον αγώνα του ΔΣΕ στη συνέχεια.
Ταυτόχρονα, όμως, εκφράζουν το ηθικό μεγαλείο της λαϊκής πάλης που αδείλιαστα συνεχίστηκε και τη μετέπειτα περίοδο της βαθιάς παρανομίας, ακόμη και μέσα στα κολαστήρια των φυλακών και της εξορίας. Είναι μια έκθεση σπάνια και πρωτόγνωρη, καθώς δίπλα στα έργα ονομαστών δημιουργών, που ορισμένα παρουσιάζονται για πρώτη φορά, υπάρχει και ένα πλήθος άγνωστων έργων, φιλοτεχνημένων στην εξορία από ανώνυμους ήρωες της επαναστατικής πάλης του λαού μας. Αν αδέξια σας φαίνονται σήμερα τα έργα τους αυτά, θυμηθείτε μονάχα πως φτιαχτήκαν κάτω απ’ τη μύτη των φρουρών και με τη λόγχη πάντα στο πλευρό τους, καθώς θα έλεγε ο Ρίτσος. Μόνο που, όπως η ποίηση του Ρίτσου, έτσι και τα εικαστικά που δημιουργήθηκαν στις φυλακές και τις εξορίες, κάθε άλλο παρά αδέξια είναι. Ορισμένα μάλιστα ανήκουν στα λίγα στην Ιστορία της Τέχνης, που με τη λιτή, στεγνή συχνά γραμμή τους, καταφέρνουν να εκφράσουν με τόση ένταση και ρεαλισμό μοναδικές στιγμές της τιτάνιας και άνισης μάχης για να κρατηθεί άσβεστη η φλόγα των πρωτοπόρων ιδανικών της εποχής μας.
Δεν θα υπήρχε βέβαια σ’ αυτά τα έργα τόση εκφραστική δύναμη, αν οι δημιουργοί τους δεν είχαν βουτήξει το πινέλο στο αίμα τους, για να μας τα παραδώσουν. Αν δεν είχαν περάσει τα καλύτερά τους χρόνια στα κάτεργα και στους πυρωμένους βράχους των αφιλόξενων νησιών, τη Μακρόνησο, τον Αη Στράτη, τη Γυάρο, την Ικαρία, τη Λήμνο. Αν δεν είχαν μοιραστεί με τους συντρόφους τους την κουβέρτα, το τσιγάρο, την ελπίδα. Αν δεν είχαν σφίξει τα δόντια και τη γροθιά τους για να αποχαιρετήσουν εκείνους που έφευγαν για εκτέλεση ή για το στρατοδικείο, αν τελικά δεν είχαν βάλει όλη τη δύναμή τους στη μάχη για το δίκιο και την ευτυχία των ανθρώπων.
Ανάμεσά τους — κύρια Μακρονησιώτες “άσωτοι υιοί του έθνους” — είναι οι περισσότεροι καλλιτέχνες που φιλοξενούνται στην έκθεση:
Οι Βασίλης Αρμάος, Βασίλης Βλασίδης, Δημήτρης Γιολδάσης, Χρήστος Δαγκλής, Ηλίας Δεκουλάκος, Γιώργης Δήμου, Βασίλης Ζήσης, Τάσος Ζωγράφος, Βάσω Κατράκη, Δημήτρης Κατσικογιάννης, Ζιζή Μακρή, Παντελής Μανταλόβας, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Θωμάς Μώλος, Γιάννης Πετάνης, Γιάννης Ρίτσος, Γιάννης Στεφανίδης, Γιάννης Τσαγκάρης, Κατερίνα Χαριάτη-Σισμάνη, Γιώργος Φαρσακίδης, Χορτομάος. Ακόμη, ο ηθοποιός Μίμης Φωτόπουλος και οι εικαστικοί Μιχάλης Νικολινάκος και Πάρις Πρέκας, που για τη δράση τους στο ΕΑΜ φυλακίστηκαν από τους Εγγλέζους στο φρικτό στρατόπεδο συγκέντρωσης της Ελ Ντάμπα, στην έρημο της Αφρικής.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι τα έργα καλλιτεχνών που διέφυγαν τη σύλληψη, είτε επειδή ακολούθησαν το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς, είτε από τύχη, υπολείπονται (…).
Έργα μνήμης Έργα — μαρτυρίες
Ακόμη πιο αποκαλυπτικά για μια υποδειγματικά οργανωμένη συλλογική ζωή των εξόριστων είναι τα έργα που απεικονίζουν συνεργεία. Οι χειρόγραφες εφημερίδεςΑπέναντι στο βασίλειο του τρόμου, τη συστηματοποιημένη προσπάθεια για την ηθική εξόντωσή τους, με πρωτεργάτες τους κομμουνιστές ορθωνόταν ένας κόσμος δημιουργικότητας και ομορφιάς, που τόνωνε τη συνείδηση της ανθρωπιάς τους, τη συνείδηση ότι υπάρχει ζωή και πως αξίζει γι’ αυτή να παλέψουν και να την κάνουν ευτυχισμένη, δημιουργική, ανθρώπινη. Σπουδαία τεκμήρια για την πλούσια πολιτιστική — ψυχαγωγική δραστηριότητα είναι οι εξαιρετικές μακέτες σκηνικών θεάτρου και τα εξώφυλλα θεατρικών έργων του Μπρεχτ, του Χικμέτ, του Αισχύλου, από τον Αη Στράτη (…).
Έργα καταγγελτικά αναδείχνουν το τεράστιο ηθικό ανάστημα των πρωτοπόρων αγωνιστών που βασανίζονταν, φτάνοντας έως και την ύστατη θυσία. Στην έκθεσή μας υπάρχουν όμως και έργα που έγιναν μεταγενέστερα από κομμουνιστές δημιουργούς, για να δικαιώσουν τη σκληρή αυτή πάλη και να καθαγιάσουν τους ήρωές της, όπως το έργο του Θωμά Μώλου “Αγιοι της Μακρονήσου”. Στην ομάδα αυτή κυριαρχούν στην έκθεση δύο ακόμη μνημειώδη έργα. Το ένα είναι η καθηλωτική τετράπτυχη ξυλογραφία του Α. Τάσσου με τον τίτλο “Αφιέρωμα στην Αλίκη Τ.”, που οι μήτρες της παρουσιάζονται εδώ. Το έργο εκτέθηκε το 1964 στην ιστορική γκαλερί “Ζυγός” μαζί με το τρίπτυχο “Λεπτομέρεια εμφυλίου πολέμου (Επιτάφιος) 1961”, που κι αυτό παρουσιάζεται στην έκθεση, και αποτελούν τα πρώτα έργα καταξίωσης στην ελληνική τέχνη του αγώνα του ΔΣΕ (…).
Το άλλο έργο είναι του Βάλια Σεμερτζίδη. Παριστάνει το χορό που έστησαν οι μελλοθάνατοι την παραμονή της εκτέλεσής τους από τους Γερμανούς την Πρωτομαγιά του 1944 στην Καισαριανή. Παρουσιάζοντας ο ίδιος το έργο του, εξηγεί ότι βάζοντας σε πρώτο πλάνο και πρώτο στο χορό τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, θέλει να υποδηλώσει πως αν δεν ήταν κομμουνιστές αυτοί που πρωτοστάτησαν στην πάλη, αν δεν ήταν μαρξιστές με συνείδηση της θέσης τους και του αντιπάλου, δεν θα μπορούσαν να περιφρονούν έτσι τον θάνατο, παρασέρνοντας και τους συναγωνιστές τους σε τέτοιες γενναίες πράξεις. Η πιο ακριβή κληρονομιά η μεγάλη αλήθεια που βρίσκεται στις εικόνες τους
Με αυτές του τις σκέψεις ο Σεμερτζίδης απαντά σ’ ένα ερώτημα που αναπόφευκτα προκύπτει μέσα κι από τούτη την έκθεση. Πώς αυτοί οι άνθρωποι έβρισκαν τη δύναμη να αντέξουν το μαρτύριο της πέτρας, της πολυήμερης ορθοστασίας στον ήλιο, της δίψας, των πυρωμένων σίδερων και τόσων άλλων δεινών, χωρίς να υπογράψουν δήλωση μετάνοιας; Πώς γίνονταν να περνούν μια τόσο βασανισμένη ζωή και να λένε στα παιδιά τους, έτσι να ζήσεις κι εσύ; Πώς έβρισκαν το θάρρος να χαμογελούν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα;
Δεν ήταν η τυφλή πίστη σε μια μεταφυσική ιδέα, που οδηγούσε τις πράξεις τους. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν στο μεγαλύτερο μέρος τους κομμουνιστές. Δεν τους έσερνε η ζωή. Εκείνοι την έσερναν. Συνειδητά, μεθοδικά, σχεδιασμένα, βασισμένοι σε μια επιστημονικά θεμελιωμένη και ιστορικά επιβεβαιωμένη θεωρητική γνώση. Δεν πίστευαν, ρομαντικά και αφελώς, σε νεφελώδη, ουτοπικά ιδανικά. Εμεναν πιστοί, σταθεροί σ’ έναν απόλυτα εφικτό και πραγματοποιήσιμο σκοπό: Την απελευθέρωση των ανθρώπων από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης
(…)
Νέες σημαντικές εκδόσεις
Στο χώρο λειτουργεί βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής», όπου ο επισκέπτης της έκθεσης μπορεί να προμηθευτεί νέες εκδόσεις που σχετίζονται με το θέμα και πρωτοκυκλοφόρησαν χτες.
Συγκεκριμένα, μπορεί να βρει: «Το τελευταίο τραγούδι», φωτογραφική ανατύπωση από το εκδοτικό «Νέα Ελλάδα» του τελευταίου ποιήματος που έγραψε ο ποιητής Κώστας Γιαννόπουλος πριν από την εκτέλεσή του, σε σχέδια του Γιώργη Δήμου. «Γιούρα, η ματωμένη βίβλος», έκδοση που δημιουργήθηκε με στοιχεία που συγκέντρωσαν οι κρατούμενοι της Γυάρου από το 1947 έως το 1950. Το υλικό φυγαδεύτηκε και τυπώθηκε από τη «Νέα Ελλάδα». Περιλαμβάνονται και τα συγκλονιστικά σκίτσα που έγιναν στη Γυάρο από τον Μπαχαριάν και τον Κρύσαλη. «Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά», έκδοση που δημιουργήθηκε με αφορμή τη συγκεκριμένη έκθεση και περιλαμβάνει εικαστικές μαρτυρίες για τις φυλακές και τις εξορίες.
- Την Τετάρτη 11 Μάρτη, στις 6.30 μ.μ., στο χώρο της έκθεσης θα γίνει βιβλιοπαρουσίαση της έκδοσης «Γιούρα, η ματωμένη βίβλος». Την παρουσίαση θα κάνουν οι Γ. Μηλιώνης, δημοσιογράφος, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, και Φ. Παρρής, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ