Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Brexit ή Bremain; Καυγάς για τα συμφέροντα του Κεφαλαίου

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας* //

Στις 23 Ιού­νη, οι Βρε­τα­νοί καλού­νται να ψηφί­σουν υπέρ της παρα­μο­νής η μη της χώρας τους στην Ε.Ε. Η πρό­σφα­τη δολο­φο­νία της βου­λευ­τί­νας του εργα­τι­κού κόμ­μα­τος Τζο Κοξ ρίχνει βαριά την σκιά της σε ένα δημο­ψή­φι­σμα που έχει διχά­σει τη χώρα σε δύο στρα­τό­πε­δα. Ποιό είναι, όμως, το πραγ­μα­τι­κό δια­κύ­βευ­μα του βρε­τα­νι­κού δημο­ψη­φί­σμα­τος και τα συμ­φέ­ρο­ντα ποιών αντα­να­κλά η δια­μά­χη περί εξό­δου η παρα­μο­νής στην Ε.Ε.; Υπάρ­χει πρα­κτι­κό όφε­λος για τον εργα­ζό­με­νο λαό, για τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα της Βρε­τα­νί­ας, από ενδε­χό­με­νη επι­κρά­τη­ση είτε του Brexit, είτε του Bremain;

Για να απα­ντή­σου­με στα παρα­πά­νω ερω­τή­μα­τα, πρέ­πει να εξε­τά­σου­με τρία βασι­κά πράγ­μα­τα: 1ον: Τη θέση της Βρε­τα­νί­ας στο ιμπε­ρια­λι­στι­κό σύστη­μα και ιδιαί­τε­ρα στο πλαί­σιο της ΕΕ, 2ον: Τη διά­μορ­φω­ση των συσχε­τι­σμών μετα­ξύ τμη­μά­των της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης και 3ον: Τα συμ­φέ­ρο­ντα που στη­ρί­ζουν τις καμπά­νιες τόσο του «Ναι», όσο και του «Όχι» για το προ­σε­χές δημοψήφισμα.

1. Η Βρε­τα­νία εντά­χθη­κε ως μέλος της ΕΟΚ το Γενά­ρη του 1973. Η άλλο­τε μεγά­λη αποι­κιο­κρα­τι­κή υπερ­δύ­να­μη μπο­ρεί να έχει χάσει την αίγλη του παρελ­θό­ντος, ωστό­σο παρα­μέ­νει σήμε­ρα μια ισχυ­ρή ιμπε­ρια­λι­στι­κή χώρα. Πρό­κει­ται για την 5η ισχυ­ρό­τε­ρη οικο­νο­μία παγκο­σμί­ως με βάση το Ακα­θά­ρι­στο Εγχώ­ριο Προ­ϊ­όν (ΑΕΠ), το οποίο ανέρ­χε­ται σε 2,8 τρις ευρώ. Ως χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, στε­νή σύμ­μα­χο των ΗΠΑ, η Βρε­τα­νία ξοδεύ­ει ετη­σί­ως το 2,07% του ΑΕΠ (66.5 δις δολά­ρια) σε στρα­τιω­τι­κές δαπάνες.

Η βρε­τα­νι­κή καπι­τα­λι­στι­κή οικο­νο­μία βρί­σκε­ται σε φάση ανά­καμ­ψης, με αύξη­ση του παρα­γό­με­νου πλού­του και ραγδαία όξυν­ση της αντί­θε­σης κεφα­λαί­ου-εργα­σί­ας. Να σημειω­θεί ότι το 2015 η συνο­λι­κή περιου­σία των 1000 πλου­σιό­τε­ρων ανθρώ­πων της Βρε­τα­νί­ας άγγι­ζε τα 547 δις. λίρες (690 δις ευρώ), έχο­ντας διπλα­σια­στεί από το 2009 (Independent, 26/4/2015). Στην άλλη όχθη της ταξι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, το 23,4% των Βρε­τα­νών ζει σε συν­θή­κες σχε­τι­κής φτώ­χειας (2014, Institute for Fiscal Studies), ενώ, σύμ­φω­να με έρευ­να του Πανε­πι­στη­μί­ου του Κέμπριτζ, περί­που 83.000 νέοι ηλι­κί­ας 16 με 25 ετών ήταν άστε­γοι το 2015.

Η Βρε­τα­νία της κερ­δο­φο­ρί­ας των μονο­πω­λί­ων από τη μια και της ακραί­ας φτώ­χειας από την άλλη, ήταν πάντο­τε μια ιδιά­ζου­σα περί­πτω­ση χώρας-μέλους της Ε.Ε.. Ενώ, για παρά­δειγ­μα, έχει υπο­γρά­ψει μια σει­ρά ευρω­παϊ­κών συν­θη­κών (Μάα­στριχτ, Νίκαιας, Λισα­βώ­νας κλπ.), δεν συμ­με­τέ­χει στη ζώνη του ευρώ ούτε στο λεγό­με­νο Ευρω­παϊ­κό Σύστη­μα Χρη­μα­το­πι­στω­τι­κής Επο­πτεί­ας (ESFS). Έτσι, η Βρε­τα­νία και έχει ενσω­μα­τώ­σει όλο το αντι­λαϊ­κό, αντερ­γα­τι­κό οπλο­στά­σιο της Ε.Ε. και, ταυ­τό­χρο­να, δια­τη­ρεί την αυτο­νο­μία του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού της τομέα.

Η πρό­σφα­τη καπι­τα­λι­στι­κή κρι­ση έφε­ρε αλλα­γές και ανα­κα­τα­τά­ξεις στην παγκό­σμια και ευρω­παϊ­κή οικο­νο­μία. Στο πλαί­σιο αυτό- και με δεδο­μέ­νη την επί­δρα­ση της ανι­σό­με­τρης ανά­πτυ­ξης- η βρε­τα­νι­κή οικο­νο­μία έδει­ξε σημά­δια υπο­χώ­ρη­σης ένα­ντι της αντί­στοι­χης γερ­μα­νι­κής. Ταυ­τό­χρο­να δε, η ανά­δει­ξη νέων οικο­νο­μι­κών δυνά­με­ων (Κίνα, Ρωσία, Βρα­ζι­λία κλπ.) επέ­τει­νε τις συν­θή­κες αλλη­λε­ξάρ­τη­σης στο διε­θνές ιμπε­ρια­λι­στι­κό σύστη­μα. Σε αυτό το περι­βάλ­λον, δια­μορ­φώ­θη­καν και οι ενδο­α­στι­κές αντι­πα­ρα­θέ­σεις στη Βρε­τα­νία οι οποί­ες αντα­να­κλώ­νται και στο ζήτη­μα της παρα­μο­νής ή μη της χώρας στην Ε.Ε..

2. Με βάση τα παρα­πά­νω, μπο­ρεί κάποιος να αντι­λη­φθεί ότι η από­φα­ση της κυβέρ­νη­σης Κάμε­ρον για τη διε­ξα­γω­γή του δημο­ψη­φί­σμα­τος αντα­να­κλά τις δια­φο­ρές, τις κόντρες και τα αντι­κρουό­με­να συμ­φέ­ρο­ντα που υπάρ­χουν στην ίδια την αστι­κή τάξη της χώρας. Γίνε­ται σαφές ότι το δίλημ­μα «Brexit ή Bremain» αφο­ρά πρω­τί­στως τμή­μα­τα του μεγά­λου κεφα­λαί­ου στη Βρε­τα­νία, τα οποία ταυ­τί­ζουν την κερ­δο­φο­ρία τους με την παρα­μο­νή η, αντί­στοι­χα, την έξο­δο από την Ε.Ε..

Αν θέλα­με να δώσου­με ένα παρά­δειγ­μα, αυτό θα μπο­ρού­σε να αφο­ρά τις επι­πτώ­σεις από την Δια­τλα­ντι­κή Συμ­φω­νία ΗΠΑ-ΕΕ (TTIP) η οποία δημιουρ­γεί μια γιγα­ντιαία, απε­λευ­θε­ρω­μέ­νη αγο­ρά. Κάποια μονο­πώ­λια θα βγουν περισ­σό­τε­ρο κερ­δι­σμέ­να από κάποια άλλα στο πλαί­σιο της TTIP. Έτσι, λοι­πόν, ένα τμή­μα της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης εκτι­μά ότι η συμ­φω­νία θα την ωφε­λή­σει, ενώ ένα άλλο τμή­μα βλέ­πει αρνη­τι­κά, για τα δικά του συμ­φέ­ρο­ντα, τους όρους που θα διαμορφωθούν.

Στο φόντο του δημο­ψη­φί­σμα­τος και στο πλαί­σιο της οξυ­μέ­νης ενδο­α­στι­κής δια­πά­λης και των συσχε­τι­σμών που προ­α­να­φέ­ρα­με, δια­μορ­φώ­νο­νται δύο κυρί­αρ­χα ρεύ­μα­τα στη βρε­τα­νι­κή αστι­κή τάξη. Τα περι­γρά­φει πολύ σωστά ο Γ.Μαρίνος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, σε σχε­τι­κή του ομι­λία στο Λον­δί­νο («Ριζο­σπά­στης», 12/6/2016):

«Το ένα τμή­μα της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης που υπο­στη­ρί­ζει το ΝΑΙ εκτι­μά ότι έχει τη δύνα­μη και την αντο­χή να αντα­πο­κρι­θεί στον ευρω­ε­νω­σια­κό αντα­γω­νι­σμό και ταυ­τί­ζει τα συμ­φέ­ρο­ντά του με την παρα­μο­νή στην ΕΕ αξιο­ποιώ­ντας τις δια­χρο­νι­κές εξαι­ρέ­σεις, επι­λέ­γο­ντας να διεκ­δι­κή­σει καλύ­τε­ρη θέση στον διε­ξα­γό­με­νο αντα­γω­νι­σμό με τη Γερ­μα­νία, σε συμ­μα­χία με τις ΗΠΑ.

Το άλλο τμή­μα της αστι­κής τάξης που επι­λέ­γει το ΟΧΙ εκτι­μά ότι μειο­νε­κτεί από την ισχυ­ρή παρου­σία της Γερ­μα­νί­ας και εμπο­δί­ζε­ται από το νομο­θε­τι­κό πλαί­σιο των περιο­ρι­σμών και των ελέγ­χων της ΕΕ. Προσ­δο­κά στη δια­μόρ­φω­ση νέων όρων για να δια­τη­ρή­σει τις αγο­ρές που έχει κατα­κτή­σει και να κερ­δί­σει νέες αγο­ρές στις χώρες των BRICS αλλά και ευρύ­τε­ρα. Ενώ προ­σβλέ­πει ακό­μα και στη συγκρό­τη­ση κέντρου στο πλαί­σιο της Βρε­τα­νι­κής Κοι­νο­πο­λι­τεί­ας, η οποία περι­λαμ­βά­νει την Ινδία, την Αυστρα­λία, τη Νότια Αφρι­κή και άλλα κρά­τη — πρώ­ην βρε­τα­νι­κές αποικίες.

Σε κάθε περί­πτω­ση, είτε με ΝΑΙ είτε με ΟΧΙ, η αστι­κή τάξη θα συνε­χί­σει να δια­πραγ­μα­τεύ­ε­ται και με την ΕΕ για τα δικά της συμφέροντα».

Πράγ­μα­τι, είτε με επι­κρά­τη­ση του Brexit, είτε του Bremain, η εκμε­τάλ­λευ­ση σε βάρος των εργα­τι­κών-λαϊ­κών στρω­μά­των θα συνε­χι­στεί. Το πλαί­σιο των αντι­λαϊ­κών πολι­τι­κών- που διο­γκώ­νει την ανερ­γία, που προ­ω­θεί την υπο­α­πα­σχό­λη­ση και τις περι­κο­πές των κοι­νω­νι­κών δαπα­νών- δεν θα αλλά­ξει. Η μονα­δι­κή αλλα­γή θα είναι η προ­σαρ­μο­γή του βρε­τα­νι­κού καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος στην κατά­στα­ση που θα δημιουρ­γή­σει ο νέος συσχε­τι­σμός δυνάμεων.

brexit2

3. Και οι δύο καμπά­νιες- τόσο του Brexit, όσο και του Bremain- απη­χούν τα ιδιαί­τε­ρα συμ­φέ­ρο­ντα τμη­μά­των του βρε­τα­νι­κού κεφα­λαί­ου. Έτσι, βλέ­που­με για παρά­δειγ­μα την Συνο­μο­σπον­δία Βρε­τα­νι­κών Βιο­μη­χα­νιών (CBI) να στη­ρί­ζει την παρα­μο­νή της χώρας στην Ε.Ε, τονί­ζο­ντας τους κιν­δύ­νους που ελο­χεύ­ουν από ένα Brexit. Στην ίδια ρότα, υπέρ του Bremain, κινού­νται μια σει­ρά μονο­πω­λια­κοί όμι­λοι όπως, παρα­δείγ­μα­τος χάρη, οι Vodafone, British Telecom, Marks & Spencer, αλλά και τρα­πε­ζι­κοί κολοσ­σοί όπως Morgan Stanley και η Goldman Sachs.

Σε αντί­θε­τη κατεύ­θυν­ση, υπέρ δηλα­δή της εξό­δου από την ΕΕ, κινού­νται μια σει­ρά μεγά­λες βρε­τα­νι­κές επι­χει­ρή­σεις (περισ­σό­τε­ρες από 300 έχουν δημο­σί­ως ταχθεί υπέρ του Brexit), όπως η Reebok, η Powell Engineering UK, το ευρω­σκε­πτι­κι­στι­κό μπλοκ «Business for Britain» και γνω­στοί μεγα­λο­ε­πι­χει­ρη­μα­τί­ες όπως οι Τζον Μιλς και Πίτερ Χάργκρεϊβς.

Οι ενδο­α­στι­κές αυτές κόντρες εκφρά­ζο­νται ασφα­λώς και σε πολι­τι­κό επί­πε­δο. Έτσι, παρα­τη­ρού­με ένα τμή­μα του Συντη­ρη­τι­κού Κόμ­μα­τος (με επι­κε­φα­λής τον πρω­θυ­πουρ­γό Κάμε­ρον) και σχε­δόν το σύνο­λο του Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος, υπό τον «Τσί­πρα της Βρε­τα­νί­ας» Τζέ­ρε­μι Κόρ­μπιν, να στη­ρί­ζουν την παρα­μο­νή στην Ε.Ε.. Στην αντί­πε­ρα όχθη, μια σει­ρά ετε­ρό­κλη­των ιδε­ο­λο­γι­κά δυνά­με­ων έχει ταχθεί υπέρ ενός Brexit: η Αρι­στε­ρή Καμπά­νια για την Έξο­δο απ’ την ΕΕ (Lexit), το συντη­ρη­τι­κό-ευρω­σκε­πτι­κι­στι­κό «Κόμ­μα Ανε­ξαρ­τη­σί­ας» (UKIP) του ευρω­βου­λευ­τή Νάι­τζελ Φάρατζ, ένα τμή­μα των Συντη­ρη­τι­κών με προ­ε­ξάρ­χο­ντα τον τέως δήμαρ­χο Λον­δί­νου Μπό­ρις Τζόν­σον, καθώς και μικρό­τε­ρα κόμ­μα­τα της εξω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κής αρι­στε­ράς και άκρας δεξιάς.

Προς απο­φυ­γή οποιασ­δή­πο­τε παρε­ξή­γη­σης, να ξεκα­θα­ρί­σου­με ότι, σε καμία περί­πτω­ση, δε μπο­ρεί να γίνει συμ­ψη­φι­σμός των πολι­τι­κών δυνά­με­ων που στη­ρί­ζουν το Brexit. Για παρά­δειγ­μα, είναι σαφές πως από άλλη ιδε­ο­λο­γι­κή αφε­τη­ρία στη­ρί­ζει την έξο­δο απ’ την ΕΕ το ΚΚ Βρε­τα­νί­ας (ή το Νέο Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα-NCP) και από άλλη το UKIP ή το νεο­φα­σι­στι­κό Britain First. Το ζητού­με­νο, ωστό­σο, είναι κατά πόσο η εξ’ αρι­στε­ρών πρό­τα­ση υπέρ του Brexit συν­δέ­ε­ται άμε­σα με την οργά­νω­ση της πάλης ενά­ντια στον πραγ­μα­τι­κό εχθρό- δηλα­δή ενά­ντια στο ίδιο το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα και τις καπι­τα­λι­στι­κές, εκμε­ταλ­λευ­τι­κές σχέ­σεις παρα­γω­γής. Αν το Brexit απο­συν­δέ­ε­ται από το καθή­κον της άμε­σης, ταυ­τό­χρο­νης πάλης για την ανα­τρο­πή του συστή­μα­τος αυτού, τότε καλ­λιερ­γού­νται επι­κίν­δυ­νες αυταπάτες.

Συμπε­ρα­σμα­τι­κά

Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι αδη­σώ­πη­τα σκλη­ρή: η βρε­τα­νι­κή εργα­τι­κή τάξη, τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα της χώρας, βρί­σκο­νται στο επί­κε­ντρο ενός διλήμ­μα­τος που ουσια­στι­κά δεν αφο­ρά τα συμ­φέ­ρο­ντα τους. Το γεγο­νός ότι μια σει­ρά από μονο­πω­λια­κούς ομί­λους έχουν μοι­ρα­στεί μετα­ξύ ενός Brexit και ενός Bremain απο­τε­λεί από­δει­ξη ότι το δημο­ψή­φι­σμα είναι ένα «ξεκα­θά­ρι­σμα λογα­ρια­σμών» μετα­ξύ τμη­μά­των της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης. Τίθε­ται, λοι­πόν, επι­τα­κτι­κά το ερώ­τη­μα: τι έχει να κερ­δί­σει ο εργα­ζό­με­νος λαός της Βρε­τα­νί­ας είτε από επι­κρά­τη­ση του Brexit, είτε του Bremain; Απο­τε­λεί η έξο­δος απ’ την ΕΕ, από μόνη της, σκα­λο­πά­τι ριζι­κών φιλο­λαϊ­κών αλλαγών;

Η απά­ντη­ση στο ερώ­τη­μα δεν βρί­σκε­ται στο δημο­ψή­φι­σμα της Τετάρ­της. Βρί­σκε­ται στην πάλη εκεί­νη που θα συν­διά­ζει άρρη­κτα την ανα­γκαία κατα­δί­κη της Ε.Ε. με τον αγώ­να για ανα­τρο­πή του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος, για μια άλλη εξου­σία. Χωρίς αυτόν τον συν­δια­σμό, οι όποιες φωνές υπέρ ενός Brexit (ή, αντί­στοι­χα, Grexit) είναι γράμ­μα κενό περιε­χο­μέ­νου, που το μόνο που κατα­φέρ­νουν είναι να σκορ­πούν αυτα­πά­τες για μια τάχα καλύ­τε­ρη δια­χεί­ρη­ση του εκμε­ταλ­λευ­τι­κού συστήματος.

* υποψ. διδά­κτωρ πολι­τι­κών επι­στη­μών και ιστορίας

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο