Covid-19: Πέντε λόγοι για τους οποίους το «τείχος ανοσίας» είναι δύσκολο να επιτευχθεί

Όσο ο εμβο­λια­σμός του πλη­θυ­σμού ένα­ντι του SARS-CoV‑2 προ­χω­ρά, τόσο δημιουρ­γού­νται ερω­τή­μα­τα για το αν η παν­δη­μία αυτή θα λήξει με το χτί­σι­μο του «τεί­χους ανο­σί­ας». Το όριο του «τεί­χους ανο­σί­ας» είχε τοπο­θε­τη­θεί στο να επι­τευ­χθεί ανο­σία σε 60–70% του πλη­θυ­σμού είτε μέσω νόση­σης, είτε μέσω εμβο­λια­σμού. Αυτός ο στό­χος όσο δια­νύ­ου­με το δεύ­τε­ρο έτος της παν­δη­μί­ας φαντά­ζει δυσε­πί­τευ­κτος, λόγω των νέων στε­λε­χών, του σκε­πτι­κι­σμού απέ­να­ντι στον εμβο­λια­σμό, και του καθυ­στε­ρη­μέ­νου εμβο­λια­σμού των παι­διών. Οι Ιατροί της Θερα­πευ­τι­κής Κλι­νι­κής της Ιατρι­κής Σχο­λής του Εθνι­κού και Καπο­δι­στρια­κού Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών Θεο­δώ­ρα Ψαλ­το­πού­λου, Πάνος Μαλαν­δρά­κης, Γιάν­νης Ντά­να­σης, και Θάνος Δημό­που­λος (Πρύ­τα­νης ΕΚΠΑ) συνο­ψί­ζουν τη σχε­τι­κή δημο­σί­ευ­ση του Nature.

Το γεγο­νός ότι το «τεί­χος ανο­σί­ας» είναι δυσε­πί­τευ­κτο σενά­ριο πλέ­ον, δεν υπο­βαθ­μί­ζει την αξία του εμβο­λια­σμού ως όπλο απέ­να­ντι στην παν­δη­μία. Στο άμε­σο μέλ­λον οι επι­στή­μο­νες πλέ­ον θεω­ρούν ότι η επι­στρο­φή στην κανο­νι­κό­τη­τα δεν προ­ϋ­πο­θέ­τει το τεί­χος ανο­σί­ας, αλλά μακρο­πρό­θε­σμα η λοί­μω­ξη COVID-19 θα έχει ενδη­μι­κό χαρα­κτή­ρα. Το σκε­πτι­κό αυτό βασί­ζε­ται σε διά­φο­ρους λόγους όπως:

Είναι ασα­φές αν και κατά πόσο τα εμβό­λια προ­φυ­λάσ­σουν από τη μετά­δο­ση του ιού. Κλει­δί για το «τεί­χος ανο­σί­ας» είναι ότι και αν νοσή­σει κάποιος είναι λίγα τα επί­νο­σα (που μπο­ρεί να μολυν­θούν) άτο­μα στο περι­βάλ­λον του. Τα εμβό­λια έχουν απο­δεί­ξει την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα τους ένα­ντι στην συμ­πτω­μα­τι­κή νόσο, αλλά τα δεδο­μέ­να γύρω από την πρό­λη­ψη της μετά­δο­σης δεν είναι ώρι­μα ακό­μα, και αυτό απο­τε­λεί κομ­βι­κό σημείο στο να συμ­βάλ­λει ο εμβο­λια­σμός στο «τεί­χος ανο­σί­ας». Δεν απαι­τεί­ται προ­στα­σία 100% από τη μετά­δο­ση και ένα ποσο­στό της τάξης του 70% προ­στα­σί­ας του εμβο­λί­ου από τη μετά­δο­ση του ιού θα ήταν επαρκές.

Ο δια­μοι­ρα­σμός των εμβο­λί­ων είναι άνι­σος. Μία συντο­νι­σμέ­νη ταυ­τό­χρο­νη παγκό­σμια εμβο­λια­στι­κή κινη­το­ποί­η­ση θεω­ρη­τι­κά θα μπο­ρού­σε να εξα­λεί­ψει τη λοί­μω­ξη COVID-19. Ωστό­σο, η δια­φο­ρε­τι­κή εμβο­λια­στι­κή κάλυ­ψη ανά τις χώρες, ή ακό­μα μέσα στις πολι­τεί­ες της ίδιας χώρας (ΗΠΑ) και οι δια­φο­ρε­τι­κές ηλι­κια­κές ομά­δες που εμβο­λιά­ζο­νται ανά συγκε­κρι­μέ­νη περί­ο­δο, με τα παι­διά να μην εμβο­λιά­ζο­νται ακό­μη, μπο­ρεί να οδη­γή­σουν σε νέες εξάρ­σεις ακό­μη και σε χώρες με ποσο­στά εμβο­λια­σμού που αγγί­ζουν το «τεί­χος ανο­σί­ας». Αν υπο­θέ­σου­με ότι οι περισ­σό­τε­ροι ανή­λι­κοι δεν εμβο­λια­στούν (μιας και δεν έχουν εγκρι­θεί ακό­μη τα εμβό­λια για ηλι­κί­ες κάτω των 16 ετών), τότε πρέ­πει να εμβο­λια­στεί το 100% του πλη­θυ­σμού άνω των 18 ετών, για να φτά­σου­με ανο­σία 76% στο σύνο­λο του πληθυσμού.

Τα νέα στε­λέ­χη ανα­τρέ­πουν την ισορ­ρο­πία του «τεί­χους ανο­σί­ας». Το παρά­δειγ­μα της Βρα­ζι­λί­ας εξη­γεί αυτή την περί­πτω­ση. Λόγω των μαζι­κών εξάρ­σε­ων στην αρχή της παν­δη­μί­ας έως τον Ιού­νιο του 2020 υπο­λο­γί­στη­κε ότι νόση­σε πάνω από το 60% του πλη­θυ­σμού, ποσο­στό που θα μπο­ρού­σε να πετύ­χει το «τεί­χος ανο­σί­ας». Ωστό­σο τον Ιανουά­ριο του 2021, το νέο στέ­λε­χος, γνω­στό και ως Ρ.1, οδή­γη­σε σε νέα έκρη­ξη κρου­σμά­των. Ο ταχύς μαζι­κός εμβο­λια­σμός θα μπο­ρού­σε να απο­τρέ­ψει τα νέα στε­λέ­χη από το να εμφα­νι­στούν, και να κυριαρχήσουν.

Η ανο­σία μπο­ρεί να μη διαρ­κεί για πάντα. Το «τεί­χος ανο­σί­ας» της επι­τυγ­χά­νε­ται είτε μέσω του εμβο­λια­σμού είτε μέσω της φυσι­κής λοί­μω­ξης. Το χρο­νι­κό διά­στη­μα, που διαρ­κεί η ανο­σία που παρέ­χει η φυσι­κή λοί­μω­ξη δεν είναι γνω­στό. Τα έως τώρα δεδο­μέ­να από προη­γού­με­νους κορο­νοϊ­ούς δεί­χνουν ότι η ανο­σία στα­δια­κά μειώ­νε­ται, δεν φτά­νει στο μηδέν αλλά δεν είναι για πάντα στο 100%. Επί­σης τα εμβό­λια δεν είναι απο­τε­λε­σμα­τι­κά σε ποσο­στό 100%. Αν υπο­θέ­σου­με ότι η φυσι­κή ανο­σία διαρ­κεί λίγους μόνο μήνες τότε τα χρο­νι­κά περι­θώ­ρια για την εφαρ­μο­γή του εμβο­λια­σμού είναι ακό­μη πιο στε­νά. Επί­σης, πρέ­πει να προσ­διο­ρι­στεί η διάρ­κεια της ανο­σί­ας που παρέ­χουν τα εμβό­λια, και πότε και αν θα χρεια­στούν δόσεις ενίσχυσης.

Η ολο­κλή­ρω­ση του εμβο­λια­σμού αλλά­ζει την ανθρώ­πι­νη συμπε­ρι­φο­ρά. Όσο οι άνθρω­ποι εμβο­λιά­ζο­νται στα­δια­κά χαλα­ρώ­νουν τα μέτρα πρό­λη­ψης, αυξά­νουν τις συνα­να­στρο­φές τους και γέρ­νουν τη ζυγα­ριά του «τεί­χους ανο­σί­ας», το οποίο εξαρ­τά­ται και από την έκθε­ση του ατό­μου στον ιό. Τα εμβό­λια έχουν απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα που αγγί­ζει το 90%, οπό­τε αν πριν το εμβό­λιο κάποιος ερχό­ταν σε επα­φή με ένα άτο­μο, και μετά έρθει σε επα­φή με 10, τότε κατα­λή­γει στο ίδιο σημείο. Στην δια­κο­πή της αλυ­σί­δας της μετά­δο­σης θα συνει­σφέ­ρει η χρή­ση μάσκας, εμπο­δί­ζο­ντας την επι­κρά­τη­ση νέων στε­λε­χών, μέχρι ο εμβο­λια­σμός να ολο­κλη­ρω­θεί. Οι άνθρω­ποι πολύ γρή­γο­ρα επι­θυ­μούν να επι­στρέ­ψουν στη ζωή και τη συμπε­ρι­φο­ρά τους πριν την παν­δη­μία, ωστό­σο είναι σημα­ντι­κό να γίνει σαφές ότι δεν είμα­στε ακό­μη ασφα­λείς από την παν­δη­μία, αλλά είμα­στε «πιο ασφα­λείς από ότι ήμασταν».

Με βάση τα μέχρι τώρα στοι­χεία ο εμβο­λια­σμός μπο­ρεί ρεα­λι­στι­κά να μην μας παρέ­χει το «τεί­χος ανο­σί­ας» και να μην μπο­ρεί δώσει άμε­σο τέλος στη λοί­μω­ξη COVID-19, αλλά μπο­ρεί να μειώ­σει τις νοση­λεί­ες και τη θνη­τό­τη­τα της λοί­μω­ξης ειδι­κά σε ευπα­θείς ομά­δες. Η λοί­μω­ξη μπο­ρεί να μην εξα­φα­νι­στεί άμε­σα, αλλά η σοβα­ρό­τη­τα και η απει­λή της θα εξασθενήσουν.