Documenta14 gGmbH – μια Γερμανική ΜΚΟ περιορισμένης ευθύνης, προϊόντων αλλόκοτου (queer) πολιτισμού…

Γρά­φει ο Βασί­λης Κου­τσά­κος //
Αρχιτέκτονας

 Την προ­ε­τοί­μα­ζαν επί 3 σχε­δόν χρό­νια –με πλή­ρη μυστι­κό­τη­τα επι­λο­γών μιας αόρα­της λίστας δια­χει­ρι­στών της ΜΚΟ. Ανα­κοι­νώ­θη­καν τα εγκαί­νια της στις 06.04.17, σαν ελλη­νο­γερ­μα­νι­κή εικα­στι­κή συνερ­γα­σία (14 νέοι Έλλη­νες δημιουρ­γοί σε σύνο­λο περί­που 210 από όλον τον πλα­νή­τη –με 160 από αυτούς ζώντες..,-δεν το λες και τόσο.. “ελλη­νο­γερ­μα­νι­κό” αυτό..), που θα διαρ­κέ­σει 163 μέρες με διά­φο­ρες παρου­σιά­σεις σε 48 δημό­σιους και ιδιω­τι­κούς χώρους στην Αθή­να και κάποιους στο Κάσελ. Από τον Σεπτέμ­βριο του 2016, λει­τουρ­γεί μια “Βου­λή των Σωμά­των” στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, μια πει­ρα­μα­τι­κή δημό­σια σφαί­ρα συζη­τή­σε­ων (ποιοι, με ποιους, για ποιους, για τι –είναι ερω­τή­μα­τα χωρίς απά­ντη­ση –αφή­στε το καλύ­τε­ρα..), και με από­λυ­τα θολούς στό­χους και περιε­χό­με­νο, όπως θα δού­με παρα­κά­τω. Μας λένε πως “αμφι­σβη­τούν την κανο­νι­στι­κή σκέ­ψη και την καθυ­πο­ταγ­μέ­νη γνώ­ση, καθώς και τις ιεραρ­χί­ες κοι­νω­νι­κού και βιο­λο­γι­κού φύλου, φυλής, (αν) ικα­νό­τη­τας και τάξης”.. –αναμ­φί­βο­λα μας δεί­χνουν με αυτά τo ιδε­ο­λο­γι­κό τους στίγμα.

Ας μην βάλω σε καμ­βά ακό­μα αυτήν την ιδεολογία..

Μας αφο­ρά το πανη­γύ­ρι αυτό;; ‑Όχι λέω, ‑τον λαό της Αθή­νας δεν τον αφο­ρά αυτό. Ένα κάποιο μικρό του τμή­μα, ίσως –όπως θα΄λεγε και κάποιος Ζίζεκ, για τις νέες “επα­να­στα­τι­κές μειο­ψη­φί­ες”! Θα δού­με παρα­κά­τω γι’αυτές.

Γρά­φω εντυ­πώ­σεις, έχο­ντας δια­βά­σει τα κεί­με­να τους, την εφη­με­ρί­δα τους, το πρό­γραμ­μα δρά­σε­ων τους, έψα­ξα τα βιο­γρα­φι­κά κύριων συντε­λε­στών της και έκα­να επί­σκε­ψη στο Ωδείο Αθη­νών. Αυτά φτά­σα­νε για να γρά­ψω τις σημειώ­σεις αυτές –που δεν περι­μέ­νε­τε ότι θα είναι θριαμ­βι­κές. Διό­λου θα’λεγα!

Μέχρις εδώ με την μικρή αυτή εισαγωγή.

…όταν εμείς παλεύ­ου­με με το τέρας του καπιταλισμού…

 …η ανθρώ­πι­νη βλα­κεία συνα­ντά μια ψευ­το-ελίτ επέ­λα­ση, με τη μορ­φή μιας γερ­μα­νι­κής βιο­μη­χα­νί­ας φτη­νού πολι­τι­σμι­κού (?) προ­ϊ­ό­ντος.. που δεν είναι και τόσο ακίνδυνη…

Μία ΜΚΟ με προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό 70εκ €, κύριους χορη­γούς VOLKSWAGEN και Finanzgruppe (χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό ίδρυ­μα), την κυβέρ­νη­ση του κρα­τι­δί­ου της Έσσης και το Υπ. Εξω­τε­ρι­κών της Γερ­μα­νί­ας, με στή­ρι­ξη των Δήμων Κάσελ — Αθή­νας και το Ελ. Υπ. Πολι­τι­σμού, με πλή­ρη ελευ­θε­ρία(;) επι­λο­γών απο­κλει­στι­κά μετα­μο­ντέρ­νου προ­σα­να­το­λι­σμού, χωρίς κανέ­ναν απο­λύ­τως κοι­νω­νι­κό έλεγ­χο, που ήρθε προ­τρέ­πο­ντας μας “να εγκα­τα­λεί­ψου­με τις προ­κα­τα­λή­ψεις και να βυθι­στού­με στο σκο­τά­δι της μη γνώ­σης” (!!..). Το γεγο­νός ότι το υπουρ­γείο Εξω­τε­ρι­κών της Γερ­μα­νί­ας, με το Ελλη­νι­κό ΥΠΠΟ πρό­θυ­μο κομπάρ­σο, ‑συγ­χρη­μα­το­δο­τεί τη διορ­γά­νω­ση σημαί­νει ότι ασκεί­ται δια­κρα­τι­κή πολι­τι­στι­κή πολι­τι­κή, με δεδη­λω­μέ­νο ιδε­ο­λο­γι­κό πρό­ση­μο. Έτσι μόνο η διορ­γά­νω­ση κατά­φε­ρε να διεισ­δύ­σει σε δημό­σιους φορείς, σχο­λές και μου­σεία, ‑τυπι­κή πρα­κτι­κή αποι­κιο­κρα­τι­κών μηχα­νι­σμών, ‑από τον ισχυ­ρό της παρέας. 

Αυτά ίσως ήταν αρκε­τά για να τους γυρί­σεις την πλά­τη.. Δεν το έκα­να, ‑πήγα στο Ωδείο Αθη­νών, βρή­κα μπρο­στά μου ‑πρώ­το έργο-performance, ένα σωρό σκου­πι­διών και έφυ­γα 2 ώρες μετά με τελευ­ταίο event!: τα γράμ­μα­τα από σαπού­νι της ΒιοΜε!.. 

Ήρθαν όπως λένε, για να μάθουν από την ρημαγ­μέ­νη Αθή­να της κρί­σης και να διδά­ξουν μια νέα σχέ­ση του πολι­τι­σμού με την πολι­τι­κή… Τους δια­τέ­θη­καν η ΑΣΚΤ, το ΕΜΣΤ, το ΕΑΤ-ΕΣΑ, το Ωδείο, πλή­θος δημό­σιων και ιδιω­τι­κών χώρων εκδη­λώ­σε­ων,  ιδρύ­μα­τα, θέα­τρα κλπ, για να προβληθούν. 

Τι να μάθουν και τι να διδά­ξουν από εκεί που ήρθαν, για πολι­τι­σμό και πολι­τι­κή στην επο­χή του νεο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού;;;.. Ήρθαν στην πρω­τα­θλή­τρια Μητρό­πο­λη της Ευρώ­πης σε ανερ­γία –ειδι­κά των νέων, σε απερ­γί­ες και δια­δη­λώ­σεις, σε δια­μαρ­τυ­ρί­ες, εν μέσω συγκρού­σε­ων κάθε είδους με το τέρας του καπι­τα­λι­σμού –μακράν της δεύ­τε­ρης Ευρω­παί­ας πόλης Μαδρί­της. Πως λοι­πόν “η τέχνη θα απο­δεί­ξει την δια­μορ­φω­τι­κή δύνα­μή της στη συγκρό­τη­ση της κοι­νω­νι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας και στην πάλη για την αλλα­γή της και πως μπο­ρεί να επι­νοη­θεί (;;) ένα νέο μοντέ­λο δια­με­σο­λά­βη­σης ανά­με­σα στην τέχνη και στην πολι­τι­κή”, όπως ευαγ­γε­λί­ζο­νται;;.. Εδώ, που βιώ­νου­με το “τέχνη είναι οι αγώ­νες του λαού, και ότι η τέχνη δεν είναι ο καθρέ­φτης που αντι­κα­το­πτρί­ζει την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, αλλά η σφύ­ρα που τη δια­μορ­φώ­νει” [3]. Και η documenta14 είναι κάθε τι άλλο από μια τέτοια σφύρα..

Γινό­μα­στε μάρ­τυ­ρες άλλης μιας έλευ­σης Βαρ­βά­ρων (ως γνω­στόν ξεκι­νά παράλ­λη­λα και η 6η Μπιε­νά­λε της Αθή­νας με τίτλο “Περι­μέ­νο­ντας τους Βαρ­βά­ρους”!!..), όπως ήταν ο Φάμπρ με τα παλ­λό­με­να πέη του πριν ένα χρό­νο.. Κανείς δεν γνω­ρί­ζει τα κρι­τή­ρια επι­λο­γής των καλ­λι­τε­χνών. Η μυστι­κο­πά­θεια της ΜΚΟ κυριάρ­χη­σε μέχρι την τελευ­ταία στιγ­μή. Ωστό­σο κι εδώ είδα­με πως δεν είναι μόνο στην Ελλά­δα που “γρά­φουν ιστο­ρία οι παρέ­ες”.. Και τα όποια ελά­χι­στα δείγ­μα­τα αξιό­λο­γης δου­λειάς, χάνο­νται στον ωκε­α­νό αφέ­λειας ‑έως βλακείας..

Ήρθαν να μας μάθουν ότι σύγ­χρο­νη τέχνη είναι το να στοι­βά­ζεις σκου­πί­δια και να κατα­σκευά­ζεις “βιβλία” από αυτά [-], να κάνεις ντά­νες από κού­τσου­ρα σημύ­δας (;;) ή ελιάς στις σκά­λες, να μαζεύ­εις σωρό κλα­δέ­μα­τα ελιάς, να στρώ­νεις δέρ­μα­τα για να αντι­λη­φθείς την υφή τους περ­πα­τώ­ντας πάνω τους ξυπό­λη­τος και μετά να περ­πα­τάς πάνω σε πλε­ξι­γκλάς να αφή­νεις απο­τύ­πω­μα, να στή­νεις σκη­νή ινδιά­νων –χωρίς ινδιά­νους!.., να παρα­μορ­φώ­νεις χρη­στι­κά έπι­πλα δίκην μου­σι­κών οργά­νων προ­σθέ­το­ντας τους άηχες χορ­δές, να μετα­φέ­ρεις σε σκο­τει­νή αίθου­σα ενερ­γό τον φωτει­νό πίνα­κα μετο­χών της Wall st ‑σε διαρ­κή ενη­μέ­ρω­ση, να παρε­λαύ­νεις με άλο­γα γύρω από την Ακρό­πο­λη με στό­χο να ανα­πα­ρα­στα­θούν οι καβα­λα­ρί­ες που ανα­πα­ρι­στά η Ζωφό­ρος του Παρ­θε­νώ­να!!, ή να οργα­νώ­νεις εξω­τι­κή κου­ζί­να 20 ατό­μων γύρω από ένα περί­πτε­ρο στην Φωκί­ω­νος Νέγρη ….

Ακό­μα χει­ρό­τε­ρα, το να κάνεις “διδα­σκα­λία” για τη δικτα­το­ρία σε μας, με δια­λέ­ξεις στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, προ­πα­γαν­δί­ζο­ντας από­ψεις κατά των εκλο­γών και καταγ­γέλ­λο­ντας τη “μιζέ­ρια της αντι­προ­σω­πευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας –χωρίς φυσι­κά εναλ­λα­κτι­κή”. Εκεί όπου ένα “μυη­μέ­νο κοι­νό” παρα­κο­λου­θεί συζη­τή­σεις επί παντός.. (το ΕΑΤ- ΕΣΑ θεω­ρεί­ται από την/τον Preciado[-] –πολύ trendy!, καθώς φιλο­ξέ­νη­σε βασα­νι­σμούς επί χού­ντας) αλλά και με κάποιους συγ­γε­νείς των βασα­νι­σμέ­νων που ξεπερ­νούν τα όριά ανο­χής τους –να αντι­δρούν, όταν γίνε­ται εκεί performance με διά­ση­μες λεσβί­ες τέως πορ­νο­στάρ (Beth Stephens & Annie Sprinkle) που προ­τεί­νουν το ecosexualism κι ερω­το­τρο­πούν με φυτά σε γλά­στρες!.. Το μόνο που δεν είπαν ακό­μα, είναι το πως θα συν­δυα­στεί η documenta14 με την φετι­νή pride parade ή και τις Femen.. Για­τί κ α ι αυτά, ‑θα τα δούμε!

Γίνο­νται επί­σης παράλ­λη­λα και ανα­φο­ρές και συζη­τή­σεις για θεω­ρί­ες κατάρ­γη­σης του νεο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού (!!;;), αυτε­νέρ­γειας πολι­τών, επι­στρο­φή στον Foucault (τον μετα­μο­ντέρ­νο φιλό­σο­φο –όχι τον φυσι­κό.., το παρε­ά­κι του Αλτού­σερ) , ‑ακού­γο­νται διά­φο­ρα ωραία, όπως.. ότι οι “queer (οι αλλό­κο­τοι!!, σε συντο­μία οι ΛΟΑΤ..) και οι εργά­τες της πορ­νό βιο­μη­χα­νί­ας απο­τε­λούν το νέο προ­λε­τα­ριά­το”!!.- και μπερ­δεύ­ουν φυσι­κά και εν τέλει, το λόγο τους οι διορ­γα­νω­τές με το λόγο της “Αρι­στε­ράς” στην Ελλά­δα!.. –και η Αυγή, η ΕΡΤ και η Εφσυν υπερ-προ­βάλ­λουν!!.. Φυσι­κό δεν είναι;;.. Δύο στα δύο πρό­τυ­πα κουλ­τού­ρας έφε­ρε η οπορ­του­νι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία.. και Φάμπρ πέρ­σι και documenta14 φέτος! χωρίς να ξεχνά­με και τους ανεκ­δι­ή­γη­τους Βέλ­γους προ­πο­μπούς της D14.. πέρ­σι, κατά το άνοιγ­μα του ΕΜΣΤ, αλλά και την Μπιε­νά­λε που έρχεται.

Όχι δεν θα πάω εκεί, ‑στο ΕΜΣΤ!.. δεν θα δώσω 8€ για να δω τις Disney μάσκες του Beau Dick (της Kwakwaka’wakw φυλής ινδιά­νων από τον Κανα­δά, –ο B.D. πέθα­νε τον Μάρ­τη που πέρα­σε), ‑όταν έχου­με δει τις μάσκες του Κουν, του Τσα­ρού­χη, του Φωτό­που­λου.. και μάλι­στα χωρίς event(!) Γερ­μα­νών queers τρι­γύ­ρω, να θωπεύονται!..

Και αυτά είναι μόνο όσα έχουν γίνει μέχρι τώρα..

Δεν ξενί­ζει σαν κάτι το πρω­τό­γνω­ρο αυτός ο ρηχός μετα­μο­ντέρ­νος ατο­μι­σμός… Είναι το ίδιο με το να ντύ­νεις με που­λό­βερ τα δέντρα στην πλα­τεία της Παλαιάς Βου­λής και να ξύνεις πολι­τι­κές αφί­σες και γκρά­φι­τι από τις κολό­νες για­τί χαλά­νε την αισθη­τι­κή της πόλης!, ή να στο­λί­ζεις δέντρα στην Κηφι­σιά με τσί­χλες μαση­μέ­νες των atenistas, ‑ή το να γρά­φεις κάποιες κου­τα­μά­ρες στο χαρ­τί με ψιλά γράμ­μα­τα και να απο­τε­λεί καλ­λι­τε­χνι­κή δημιουρ­γία το να παρα­θέ­τεις τα Α4 στο δάπε­δο, όπου δεν μπο­ρούν να δια­βα­στούν! ‑το να καλ­λω­πί­ζεις τα παγκά­κια των αστέ­γων σαν τον κανα­πέ σου..

Τί νέα σημα­σία απο­κτούν λέξεις όπως “εκπαί­δευ­ση”, “ελευ­θε­ρία”, “queer”, “βορ­ράς”, “νότος”, “ιθα­γε­νής”, “curator”, “καλ­λι­τε­χνι­κή performance”, ακτι­βι­σμός, events, στον σύγ­χρο­νο πολι­τι­στι­κό διά­λο­γο τους;;.. Ας μην απα­ντη­θεί εδώ το ερώτημα.. 

Θα δια­κιν­δυ­νέ­ψω όμως τον αφο­ρι­σμό, οτι το όλο εγχεί­ρη­μα υπο­δη­λώ­νει μια πολι­τι­στι­κή αποι­κιο­κρα­τία μετριο­τή­των και έναν πολι­τι­στι­κό ιμπε­ρια­λι­σμό.. “Η έλλει­ψη των εξαι­ρε­τι­κών προ­σω­πι­κο­τή­των είναι ιδιαί­τε­ρα έντο­νη στο χώρο της τέχνης. Η ποί­η­ση, η ζωγρα­φι­κή, η μου­σι­κή έχουν ορι­στι­κά εκφυ­λι­στεί στην Ευρώ­πη και σε μεγά­λο βαθ­μό έχουν χάσει τη λαϊ­κή απή­χη­σή τους”.[1] –και το ασπά­ζο­μαι αυτό, το τόσο αλη­θι­νό μέσα στις δεκα­ε­τί­ες του μετα­μο­ντέρ­νου σκο­τα­δι­σμού!, ‑των performers και των curators..

Πως η τέχνη θα απο­δεί­ξει την δια­μορ­φω­τι­κή δύνα­μή της, στη συγκρό­τη­ση της κοι­νω­νι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας και στην πάλη για την αλλα­γή της και πως μπο­ρεί να επι­νοη­θεί (;;) ένα νέο μοντέ­λο δια­με­σο­λά­βη­σης ανά­με­σα στην τέχνη και στην πολι­τι­κή;; Η έμφα­ση στην θολή δια­νό­η­ση των απέ­ρα­ντων συζη­τή­σε­ων που διορ­γα­νώ­νει η Documenta14, αφε­νός δίνει την αίσθη­ση ότι απο­κλεί­ει εξ ορι­σμού κατ’αρχήν το ευρύ κοι­νό. Ανα­φέ­ρε­ται σε μια χιπ­στε­ρι­κή ψευ­το-ελίτ performers, όχι σε όλους τους δημιουρ­γούς τέχνης  κι όχι σε όλους τους πολί­τες αυτής της πόλης, αφε­τέ­ρου ανα­δί­δει έναν ρηχό διδα­κτι­σμό και ατο­μι­σμό (ακτι­βι­σμό το λένε..), που δεν υπο­δη­λώ­νει πάντως πως ήρθε για να μάθει ή να διδά­ξει… Επι­βε­βαιώ­νουν έτσι τον Σρι Αου­ρο­μπί­ντο ότι “η σύγ­χρο­νη Τέχνη της Ευρώ­πης είναι ένα άχρη­στο συμπλή­ρω­μα της ζωής που περισ­σό­τε­ρο την μειώ­νει παρά την εξευ­γε­νί­ζει” και ότι.. “μερι­κά έργα τέχνης αρέ­σουν ιδιαί­τε­ρα στο σημε­ρι­νό κοι­νό, επει­δή μοιά­ζουν με παρα­λή­ρη­μα του αρρω­στη­μέ­νου μυα­λού, παρι­στά­νουν κάτι σαν γρί­φο, η λύση του οποί­ου απο­τε­λεί ευχά­ρι­στη απα­σχό­λη­ση και συνά­μα θεω­ρεί­ται ένδει­ξη εκλε­πτυ­σμού και φινέ­τσας” [4] (τότε ο Λ.Τ. ανα­φε­ρό­ταν στην ελίτ των ευγε­νών –σήμε­ρα η ρήση αυτή αντι­στοι­χεί –μα πως αντι­στοι­χεί!.., στην ελίτ των χίπ­στερ –εγχώ­ριων και Ευρωπαϊκών..). 

Προ­σο­μοιά­ζει λοι­πόν η D14 με μια προ­σο­δο­φό­ρα καλο­και­ρι­νή του­ρι­στι­κή ατρα­ξιόν φτη­νού πολι­τι­στι­κού προ­ϊ­ό­ντος –τίπο­τα περισσότερο.