Ένας Έλληνας, ένας λεβέντης ο Γρηγόρης Λαμπράκης

Επι­μέ­λεια: Οικο­δό­μος //

Στα­θε­ρό­τη­τα και σιγου­ριά ήταν τα αισθή­μα­τα που σε πλημ­μύ­ρι­ζαν, όταν βρι­σκό­σουν μαζί του. Μάτια αει­κί­νη­τα, σε φόντο σκού­ρο, πηγού­νι θελη­μα­τι­κό, μέτω­πο ευρύ και λείο. Ένα πλα­τύ χαμό­γε­λο άνοι­γε τους σκού­ρους τόνους του προ­σώ­που του, κλει­σμέ­νο στα εισα­γω­γι­κά που σχη­μά­τι­ζαν τα τρα­βηγ­μέ­να χεί­λη. Χέρια νευ­ρι­κά που κατά­λη­γαν σε δάχτυ­λα ανή­συ­χα, μακριά και λεπτά και ευαίσθητα.

Απλός, προ­σι­τός, φίλος. Με το πρώ­το σε αγκά­λια­ζε, σε χτυ­πού­σε εγκάρ­δια στην πλά­τη. Επί­θε­ση οικειό­τη­τας. Ένοιω­θες να σου λέει: εδώ είμα­στε. Και προ­χω­ρού­σες μαζί του. Σε παρά­σερ­νε χωρίς να το θέλεις. Κι ούτε το σκε­φτό­σουν πού πήγαι­νες πλάι του. Ερχό­ταν μόνο του.

Ψηλός σαν τις κολώ­νες. Ένας Έλλη­νας, ένας λεβέ­ντης ο Λαμπράκης

Γεν­νή­θη­κε στις 3 Απρι­λί­ου του 1913 στην Κερα­σί­τσα της Αρκα­δί­ας. Το σπί­τι του, άση­μο και ταπει­νό, τον κρά­τη­σε ως τα 1934 στην επαρ­χία, οπό­τε και ήρθε στον Πει­ραιά. Τότε γρά­φτη­κε στην Ιατρι­κή Σχο­λή του Πανε­πι­στη­μί­ου. Τέλειω­σε καλά τις σπου­δές του και μετά την απο­φοί­τη­σή του ειδι­κεύ­τη­κε στη μαιευτική-γυναικολογική.

Το Αλβα­νι­κό, η Κατο­χή και η Αντί­στα­ση τον επη­ρέ­α­σαν. Την περί­ο­δο 1940–45 βοη­θός στο Μαιευ­τή­ριο Ηλιά­δη, παίρ­νει μέρος στην οργα­νω­μέ­νη πάλη του λαού ενα­ντί­ον του κατα­κτη­τή, καθώς και στην αντι­στα­σια­κή αθλη­τι­κή οργά­νω­ση «Ένω­ση Ελλή­νων Αθλη­τών» όπου και δρα παλικαρίσια.

Η μετα­κα­το­χι­κή περί­ο­δος τον βρί­σκει δοσμέ­νον στην επι­στή­μη του. Το 1947 γίνε­ται επι­με­λη­τής του Δημό­σιου Μαιευ­τη­ρί­ου Αθη­νών, το 1950 υφη­γη­τής της μαιευ­τι­κής-γυναι­κο­λο­γί­ας του Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών, ενώ παράλ­λη­λα μέχρι το 1957 διευ­θύ­νει το θερα­πευ­τή­ριο «Λευ­κός Σταυρός».

Η επι­στη­μο­νι­κή του δρα­στη­ριό­τη­τα είναι πολύ­μορ­φη. Συγ­γρά­φει δίτο­μο επι­στη­μο­νι­κό έργο «Κλι­νι­κής ενδο­κρι­νο­λο­γί­ας», δημο­σιεύ­ει σε ιατρι­κά περιο­δι­κά πολ­λές πει­ρα­μα­τι­κές εργα­σί­ες και μελέ­τες. Γίνε­ται μέλος των Εται­ριών Μαιευ­τι­κής Χει­ρουρ­γι­κής και Ιατρο­χει­ρουρ­γι­κής και μέλος της Ελλη­νι­κής Αθλη­τι­κής Εταιρίας.

Η αθλη­τι­κή του σταδιοδρομία

Εικο­σιέ­να χρό­νια «ρέκορ­ντμαν» στο μήκος, δώδε­κα φορές βαλ­κα­νιο­νί­κης (εφτά ατο­μι­κά, πέντε ομα­δι­κά), δέκα φορές πανελ­λη­νιο­νί­κης ο αθλη­τής Λαμπρά­κης. Ένα ορό­ση­μο στην πορεία του ελλη­νι­κού αθλη­τι­σμού. Κι όλα αυτά μέσα σε πέντε χρό­νια ζωής στους στί­βους. Από το Σεπτέμ­βρη του 1934 που πρω­το­εμ­φα­νί­στη­κε με 6 μ. 66 στο μήκος ως το 1939.

Είναι γραμ­μέ­νος στον «Πει­ραϊ­κό Σύν­δε­σμο» και ως τη στιγ­μή που έπα­ψε να αγω­νί­ζε­ται, εκεί παρέ­μει­νε. Με τα σπά­νια φυσι­κά χαρί­σμα­τα που διέ­θε­τε δια­κρί­θη­κε σε όλα τα αγω­νί­σμα­τα που απαι­τού­σαν σβελ­τά­δα και ελα­στι­κό­τη­τα. Και ήρθε μια επο­χή που σε μια και μόνη Βαλ­κα­νιά­δα, του 1939, κέρ­δι­σε 4 πρώ­τες νίκες (μήκος 7 μ. 35, τρι­πλούν 14 μ. 19, 100 μ. 11΄΄, 200 μ. 22΄΄). Κατόρθωμα!

Φυσι­κά η Βαλ­κα­νιά­δα του 1939 είναι ένα δείγ­μα των ικα­νο­τή­των του και μόνο. Για­τί ο Λαμπρά­κης, που πήρε μέρος σε Βαλ­κα­νιά­δες, έχει στο ενερ­γη­τι­κό του ένα πολύ μεγά­λο αριθ­μό διε­θνούς επι­πέ­δου θριάμβων.

Πρω­το­εμ­φα­νί­στη­κε στο στί­βο, όπως γρά­ψα­με πιο πάνω, το 1934. Και πώς! Ήρθε δεύ­τε­ρος με 6 μ. 66, μετά τον τότε πρω­τα­θλη­τή Πατε­ρά­κη που είχε πηδή­ξει 6 μ. 91. Είχε γεν­νη­θεί ένα και­νούρ­γιο αστέρι.

Τον επό­με­νο χρό­νο είναι πρω­τα­θλη­τής και μόνι­μο μέλος της εθνι­κής στί­βου. Γίνε­ται πανελ­λη­νιο­νί­κης στο τρι­πλούν με 13 μ. 62 και τον Αύγου­στο του ΄35, στους προ­βαλ­κα­νι­κούς δημιουρ­γεί νέο πανελ­λή­νιο ρεκόρ στο μήκος με 7 μ. 15.

Μέχρι το 1940 που δια­κό­πτει τον αθλη­τι­σμό, ο Λαμπρά­κης γνω­ρί­ζει όλο νίκες. Το 1936 κέρ­δι­σε δυο νέους πανελ­λή­νιους τίτλους, στους Βαλ­κα­νι­κούς έρχε­ται πρώ­τος στο τρι­πλούν και δεύ­τε­ρος στο μήκος, ενώ μαζί με τους Φρα­γκού­δη, Μάντι­κα, Σακελ­λα­ρί­ου πετυ­χαί­νουν νέο πανελ­λή­νιο ρεκόρ στα 4Χ100 με 41΄΄ 1.

Το 1937 ανα­δεί­χνε­ται πανελ­λη­νιο­νί­κης στα 100 και το μήκος και στους Βαλ­κα­νι­κούς (Βου­κου­ρέ­στι), πάλι στο μήκος.

Τον Αύγου­στο του 1938 στους ελλη­νο­αι­γυ­πτια­κούς δημιουρ­γεί νέο ρεκόρ στο μήκος με 7 μ. 16, στους περι­φε­ρεια­κούς αγώ­νες το μετα­τρέ­πει σε 7 μ. 20 και στις 14 Αυγού­στου της ίδιας χρο­νιάς το στα­θε­ρο­ποιεί στα 7 μ. 37. Το ρεκόρ αυτό έμει­νε ακα­τάρ­ρι­πτο μέχρι το 1959, οπό­τε ο Δήμος Μαγκλά­ρας το κατέρ­ρι­ψε με 7 μ. 51. Εικο­σιέ­να ολό­κλη­ρα χρό­νια το όνο­μα του Γρη­γό­ρη Λαμπρά­κη ακού­γο­νταν σε κάθε αθλη­τι­κή διορ­γά­νω­ση στί­βου. Ο κάτο­χος του ρεκόρ!

Η αθλη­τι­κή του στα­διο­δρο­μία στα­μά­τη­σε το 1940. Όχι όμως και η φίλα­θλη. Αμέ­σως μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση (1946–47) μπαί­νει στη διοί­κη­ση του ΣΕΓΑΣ. Το 1951 πρω­το­στά­τη­σε στην ίδρυ­ση του Ταμεί­ου Υγεί­ας των Αθλη­τών, κατό­πιν έγι­νε πρό­ε­δρος της Πυγ­μα­χι­κής Ομο­σπον­δί­ας και τέλος, δια­δο­χι­κά, μέλος και πρό­ε­δρος του Δ.Σ. του αθλη­τι­κού σωμα­τεί­ου «Νέοι Βύρωνος».

Αυτός είναι ο Γρη­γό­ρης Λαμπρά­κης. Ο αγω­νι­στής. Ο καλός καγα­θός, το παλι­κά­ρι. Κι αυτόν ο φασι­σμός διά­λε­ξε για θύμα του, εξα­πο­λύ­ο­ντας τη δολο­φο­νι­κή επί­θε­ση της Θεσ­σα­λο­νί­κης. Και ο πρω­τα­θλη­τής ορθώ­θη­κε και πάλαι­ψε και πάλι νίκη­σε. Ο φασι­σμός δεν θα περά­σει: «Τους νεκρούς να φοβά­στε και των βρά­χων τ’ αγάλματα…».

Πρω­τα­θλη­τής της ειρήνης

Δεν στά­θη­κε μόνο πρω­τα­θλη­τής στο στί­βο ο Γρη­γό­ρης Λαμπρά­κης. Ανα­δεί­χτη­κε και πρω­τα­θλη­τής της ειρή­νης. Οι Έλλη­νες δεν τον επευ­φή­μη­σαν μόνο στο στά­διο. Τον απο­θέ­ω­σαν και σαν μαρα­θω­νο­δρό­μο της ειρή­νης στις 21 Απρι­λί­ου 1963. Ο Λαμπρά­κης δεν τίμη­σε τα ελλη­νι­κά χρώ­μα­τα μόνο στους Ολυ­μπια­κούς και στις Βαλ­κα­νιά­δες. Εκπρο­σώ­πη­σε την Ελλά­δα στην πορεία του Ωλντερ­μά­στον το Πάσχα του 1963. Στη διά­σκε­ψη Ειρή­νης της Οξφόρ­δης το Γενά­ρη του 1963. Στη σύνο­δο της προ­πα­ρα­σκευα­στι­κής Επι­τρο­πής του Παγκο­σμί­ου Συνε­δρί­ου Αφο­πλι­σμού στη Βιέν­νη την άνοι­ξη του 1962 και στο Παγκό­σμιο Συνέ­δριο Αφο­πλι­σμού στη Μόσχα τον Ιού­λιο του 1962. Ο Βαλ­κα­νιο­νί­κης του 1938 έγι­νε και ιδρυ­τι­κό μέλος της «Ελλη­νι­κής Επι­τρο­πής δια την Βαλ­κα­νι­κήν Συννενόησιν».

Ο ακού­ρα­στος οδοι­πό­ρος της ειρή­νης σφρά­γι­σε τον ωραίο αγώ­να με το αίμα του. Αντι­πρό­ε­δρος της Ελλη­νι­κής Επι­τρο­πής δια την Ειρή­νην και την Διε­θνή Ύφε­σιν πήγε στη Θεσ­σα­λο­νί­κη να μιλή­σει στην πρώ­τη συγκέ­ντρω­ση της ειρή­νης στη μακε­δο­νι­κή πρωτεύουσα.

Οι άνθρω­ποι του πολέ­μου έφτα­σαν ως την δολο­φο­νία για να πνί­ξουν την φωνή της Ειρή­νης στη Θεσ­σα­λο­νί­κη. Στις αρχές Μάη –όπως γρά­ψα­νε οι εφη­με­ρί­δες- ένα ατο­μι­κό υπο­βρύ­χιο εξο­πλι­σμέ­νο με «Πολά­ρις», πέρα­σε στον Θερ­μαϊ­κό κόλ­πο, ύστε­ρα από μια «επί­ση­μη» επί­σκε­ψη στο λιμά­νι της Σμύρνης.

Την Θεσ­σα­λο­νί­κη την «φυλά­νε» οι πύραυ­λοι «Πολά­ρις». Όλη την Ελλά­δα την «φυλά­νε» οι «Πολά­ρις». Δυο μέρες πριν από την επί­θε­ση η ελλη­νι­κή κυβέρ­νη­ση απόρ­ρι­ψε τη Σοβιε­τι­κή πρό­τα­ση να γίνει η Μεσό­γειος απο­πυ­ρη­νι­κο­ποι­η­μέ­νη θάλασ­σα… Την ίδια μέρα που η τρί­κυ­κλη μοτο­σι­κλέ­τα σύντρι­βε το κρα­νίο του Λαμπρά­κη ο στρα­τη­γός Τζων Μπό­ου­εν, διε­θυ­ντής του προ­γράμ­μα­τος στρα­τιω­τι­κής βοη­θεί­ας των ΗΠΑ, σε συνέ­ντευ­ξή του σε εφη­με­ρί­δα της Θεσ­σα­λο­νί­κης απο­κά­λυ­ψε ότι η ελλη­νι­κή κυβέρ­νη­ση δια­θέ­τει εξο­πλι­σμό για την αξα­πό­λυ­ση όπλων ατο­μι­κής κρούσεως.

Την ίδια μέρα στην Οττά­βα ο υπουρ­γός των εξω­τε­ρι­κών κ. Αβέ­ρωφ έδι­νε στο όνο­μα της κυβερ­νήξ­σε­ώς του συγκα­τά­θε­ση για την δημιουρ­γία της πολυ­ε­θνι­κής ατο­μι­κής δυνά­με­ως του ΝΑΤΟ. Και μαζί με τον αντι­πρό­σω­πο του Αντε­νά­ου­ερ, είναι οι υπέρ­μα­χοι του εφο­δια­σμού εμπο­ρι­κών πλοί­ων επι­φα­νεί­ας με «Πολά­ρις».

Με το λαό, για το λαό και την ειρήνη

Ο Λαμπρά­κης είναι το πρώ­τοι θύμα των «Πολά­ρις» στην Ελλά­δα. Πρό­σφε­ρε τη ζωή του για ν’ ανα­κό­ψει τον κατή­φο­ρο προς το πυρη­νι­κό ολο­καύ­τω­μα. Για να μην εξα­φα­νι­στεί η ζωή κάτω απ’ τα μανι­τά­ρια του θανά­του. Για να μην εξα­φα­νι­στούν οι πόλεις, τα χωριά και τα νησιά μας. Η θυσία του Λαμπρά­κη σήμα­νε συνα­γερ­μό της ελλη­νι­κής εθνι­κής συνεί­δη­σης. Τον συνα­γερ­μό για τον θάνα­το που λέγε­ται «Πολά­ρις».

Το σημεί­ω­μα αυτό είναι αφιε­ρω­μέ­νο στον Λαμπρά­κη, τον πρω­τα­θλη­τή της ειρή­νης. Και ιδιαί­τε­ρα στα τελευ­ταία δυο χρόνια.

Στις 8 Οκτω­βρί­ου 1957 ο Γρη­γό­ρης Λαμπρά­κης, υφη­γη­τής του Πανε­πι­στη­μί­ου και βαλ­κα­νιο­νί­κης, ανα­κη­ρύσ­σε­ται υπο­ψή­φιος βου­λευ­τής του ΠΑΜΕ στην πρώ­τη εκλο­γι­κή περι­φέ­ρεια Πει­ραιώς. Αδια­φο­ρώ­ντας για τις απει­λές αλώ­νι­σε τις γει­το­νιές και τα νησιά της περιφέρειας.

Στις εκλο­γές της 29ης Οκτω­βρί­ου εκλέ­γε­ται βου­λευ­τής. Από την πρώ­τη στιγ­μή στά­θη­κε κοντά στο λαό. Παλι­κα­ρί­σια. Στις 7 Νοέμ­βρη πλημ­μύ­ρι­σαν το Μπουρ­νά­ζι, τα Καμί­νια, η Δρα­πε­τσώ­να. Τρέ­χει αμέ­σως μόλις στα­μά­τη­σε η βρο­χή. Με δικά του έξο­δα φέρ­νει δυο αντλί­ες που συνε­χί­ζουν να τρα­βά­νε τα νερά από τα πλημ­μυ­ρι­σμέ­να σπί­τια. Επεμ­βαί­νει ο διοι­κη­τής του 8ου αστυ­νο­μι­κού τμή­μα­τος και τον διώ­χνει κακήν κακώς!

Στις 22 Δεκεμ­βρί­ου οι μανά­δες, τα παι­διά και οι γυναί­κες των πολι­τι­κών κρα­του­μέ­νων μαζεύ­ο­νται έξω από το υπορ­γείο δικαιο­σύ­νης και ζητούν αμνη­στεία για τους δικούς των τα Χρι­στού­γεν­να. Ο Λαμπρά­κης είναι παρών. Τα αστυ­νο­μι­κά όργα­να επι­τί­θε­νται. Τραυ­μα­τί­ζο­νται πολ­λοί. Ο Λαμπρά­κης τραυ­μα­τί­ζε­ται βαριά και μετα­φέ­ρε­ται σε κλι­νι­κή με εγκε­φα­λι­κή διάσειση.

Στις 19 Μαρ­τί­ου 1962 ταξι­δεύ­ει στη Βιέν­νη και αντι­προ­σω­πεύ­ει την Ελλά­δα στην προ­πα­ρα­σκευα­στι­κή πανευ­ρω­παϊ­κή διά­σκε­ψη για τον αφοπλισμό. (…)

Στις 7 Μάη είναι κεντρι­κός ομι­λη­τής στη συγκέ­ντρω­ση της Εργα­τι­κής Κινή­σε­ως για τον Αφο­πλι­σμό και την Ειρή­νη. Γοή­τευ­σε το ακρο­α­τή­ριό του με την ομι­λία του.

Στις 24 Ιου­νί­ου μαζί με 60 άλλες προ­σω­πι­κό­τη­τες υπο­γρά­φει την έκκλη­ση της Ελλη­νι­κής Προ­πα­ρα­σκευα­στι­κής Επι­τρο­πής του 8ου Παγκο­σμί­ου Φεστι­βάλ Νεο­λαί­ας και Σπουδαστών.

Στις 24 Ιου­λί­ου 1962 παίρ­νει μέρος σαν σύνε­δρος στο πρώ­το εθνι­κό συνέ­δριο για την ειρή­νη και τον αφοπλισμό.

Από τις 7 ως τις 14 Ιου­λί­ου παίρ­νει μέρος στο Παγκό­σμιο Συμ­βού­λιο Αφο­πλι­σμού στη Μόσχα σαν μέλος της 25μελούς Ελλη­νι­κής αντιπροσωπείας.

Στις 19 Οκτω­βρί­ου συνυ­πο­γρά­φει επε­ρώ­τη­ση προς τον υπουρ­γό δικαιο­σύ­νης για τη συνε­χι­ζό­με­νη κρά­τη­ση των πολι­τι­κών κρατουμένων. (…)

Από τις 4 ως τις 7 Ιανουα­ρί­ου 1963 παίρ­νει μέρος στην Οξφόρ­δη της Αγγλί­ας στην παγκό­σμια συν­διά­σκε­ψη για την ειρή­νη, που συνέρ­χε­ται υπό την αιγί­δα της Ευρω­παϊ­κής Ομο­σπον­δί­ας των Κινή­σε­ων του Πυρη­νι­κού Αφοπλισμού. (…)

Στα τέλη του Γενά­ρη του 1963 βρί­σκε­ται στο πλευ­ρό των λιμε­νερ­γα­τών που έχουν κηρύ­ξει απερ­γία πεί­νας. Την 1η Φεβρουα­ρί­ου θέτει το ζήτη­μα στη βου­λή. Η απερ­γία έλη­ξε με νίκη. (…)

Στις 20 Απρι­λί­ου απο­σπά από τα χέρια των αστυ­νο­μι­κών τα πλα­κάτ για τον Μαρα­θώ­νιο που είχαν παρά­νο­μα κατά­σχει μέσα στα γρα­φεία της Επι­τρο­πής Ειρήνης.

Στις 21 Απρι­λί­ου, στις 8 το πρωί, ο Λαμπρά­κης υψώ­νει στον Τύμ­βο του Μαρα­θώ­να το σήμα του αφο­πλι­σμού με τη λέξη «Ελλάς». Μαζί με μια μικρή ομά­δα πολι­τών κατόρ­θω­σε να δια­σπά­σει τους κλοιούς των χωρο­φυ­λά­κων και να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει συμ­βο­λι­κά την πρώ­τη Ελλη­νι­κή Πορεία Ειρήνης. (…)

26 Απρι­λί­ου. Ζητεί ακρό­α­ση από τη βασί­λισ­σα Φρει­δε­ρί­κη που βρί­σκε­ται στο Λον­δί­νο για να την παρα­κα­λέ­σει να ακού­σει την Αγγλί­δα Μπέ­τυ Αμπα­τιέ­λου που ζητά την απε­λευ­θέ­ρω­ση του συζύ­γου της. Η βασί­λισ­σα αρνή­θη­κε να τον δεχτεί.

22 Μαΐ­ου. Μιλεί στην πρώ­τη συγκέ­ντρω­ση της Επι­τρο­πής Ειρή­νης στη Θεσ­σα­λο­νί­κη. Η μοτο­συ­κλέ­τα του Γκο­τζα­μά­νη περιμένει…